Тоқыма материалдарын жіктеу және оның сипаттамасы. Материалдардың түрлері және қасиеттері. Көркем еңбек (қыздар), 5 сынып, сабақ жоспары.

Ұзақ мерзімді жоспардың бөлімі:

Бөлім 3 А: Дизайн және технология

Мектеп:

Күні:

Мұғалімнің аты- жөні:

Сынып: 5

Сабақтың тақырыбы

Тоқыма материалдарын жіктеу және оның сипаттамасы. Материалдардың түрлері және қасиеттері

Осы сабақта қол жеткізілетін мақсаттар (оқу бағдарламасына сілтеме)

5.1.6.3 Тоқыма материалдары мен бұйымдарды жіктеулерін, құрамын және жай тоқыма өрімдерін білу және

 Сабақтың тақырыбы

 Барлық оқушылар мынаны үйренетін болады: мата өндірісінің кезеңдерін аңықтау және өрім түрлері бойынша тоқыма материалдарын жіктеу

 Оқушылардың көп бөлігі мынаны үйренетін болады: мата өндірісінің кезеңдерін аңықтау және өрім түрлері бойынша тоқыма материалдарын, олардың сыртқы сипаттарын және қасиеттерін есере отырып жіктеу

  Кейбір оқушылар мынаны үйренетін болады: мата өндірісінің кезеңдерін аңықтау және өрім түрлері бойынша тоқыма материалдарын, олардың сыртқы сипаттарын және қасиеттерін есере отырып жіктеу. Терминдерге аңықтама беру.

Зерттеу жазылымдарын және эксперимент нәтижелерін рәсімдеу

 Шарттар

1. Негізгі бағыттарын белгілейтін толық зерттеу жүргізеді;

2. Зерттелген материалдарды талдау және мәтін түрінде қорытындыларын ұсынады

3. Тоқыма материалдары мен бұйымдардың жай тоқыма өрімдерін белгіленген макетті орындайды.

Тілдік мақсаттар

Табиғи және химиялық тоқыма талшықтарын суреттеуді;

Аңықтау және талқылау; жіп негіздерінің бағытын білу, сыртқы сипаттары бойынша және сипап білу арқылы мата мен талшықтарды аңықтау және салыстыру, түсініктемелер беруді істей алады.

• Маталар қасиеттерінің кестелерін презентациялау.

Пәндік лексика және терминология

тоқыма материалдары, талшық, табиғи және химиялық талшықтар, мақта, зығыр, жүн, жібек, вискоза, мата, тоқымашылық, негізгі, үлестік және арқаулы жіп, кескілеу, тоқыма өрімдері, қасиеттер, оң және ішкі жақтары.

Диалог және хаттар үшін пайдалы фразалар топтамасы

Маған мына маталар белігілі …

Мен маталарды … осыдан дайындайды деп ойлаймын

Мен мынандай …. талшықтар түрлерін білемін

Мата …. жіптерден құралады.

 Бұл жағдайда арқаулық жіп/ негіздері….

Құндылықтарды дарыту

Құрметтеу, өзара көмектесу.

Барлық өмір ұзақтығында оқып білім алу.

Оқушылар мынан иеленетін болады :

Біздің бірыңғай адамзаттыққа жатқызудың және өзіншеліктің әр түрлі факторларын бағалай және мойындай білу және өмірден әдеттер алу.

Пән аралық байланыстар

Дүниежүзілік тарихы

Оқудың дәлме- дәлділігі

Сабақта арнайы терминология, шартты белгілерімен жіп өрімдерінің сызбалары және оқу бейнелері қолданылады.

АКТ қолдану дағдылары

ИКТ қолдану : презентациялау, веб қорлары

Еуропа, Америка, Қазақстанның сән үйлерінің дүниежүзілік жетекші суретші- әрлеушілерді және сәнді трендтерін білу..

Сабақтың барысы

Сабақта жоспарланған жұмыстар

• Дайын болуды тексеру ұйымдастырушылық іс- шарасы
• Орындауды керек ететін жаңа бөлімдерімен және тапсырмаларымен танысу
• Оқушылармен бірге сабақтың мақсатын/ міндеттерін және бағалау шаттарын аңықтау.

4. (К) Зерттеуге кіріспе /сұхбат- пікір талқылау

 4.1 Оқушыларға маталар коллекциясын қарастыруды ұсыну (15×15 см кесінділері).

• Қандай маталар Сіздерге белгілі?
• Киімді тігу үшін матаның қандай түрі және оның тағайындалуын қандай белгілері арқылы білуге болады?
• Жазғы киімді қандай матадан тігеді және неге?
• Мата неден жасалады, қалай ойлайсыздар?

 4.2 Жаңа материалды зерттеу. (Слайд 4)

 Матаны тоқыма фабрикаларда иірілген жіптен жасайды. Иірілген жіпті жасау үшін шикізаты талшық болып табылады. Матаның сипаты және сапасы оны жасайтын талшыққа, яғни, шығатын шикізатына байланысты болады.

 Тоқыма талшықтары деп тоқыма бұйымдарын жасау үшін жарамды кіші көлдеңен өлшемдерімен және белгілі бір ұзындығымен иілмелі мықты заттарын атайды.

 (Слайд 5) Тоқыма талшықтарын екі класқа бөледі: табиғи және химиялық. Шығу тегіне қарай талшы шығаратын заттың табиғи талшығы үш кіші класқа бөлінеді: өсімдік, жануар және минералды, ал, химиялық талшықтар екі класқа бөлінеді: жасанды және синтетикалық.

 Жасанды талшық — табиғи жоғары молекулалық заттардан дайындалған химиялық талшық.

 Синтетикалық талшық — синтетикалық жоғары молекулалық заттардан дайындалған химиялық талшық.

 (Слайд 6) Матаны дайындау технологиясы – иіретін фабрикаларға талшықтардың түсуінен дайын болған өнімді қаптауға дейін үш негізгі кезеңдерге бөлуге болады: иіру, тоқу және әрлеу.

 Тоқу – матаны дайындау технологиясында бөлек қысқа талшықтардан құрылған ұзын жіпті (иірілген жіп) алу барысы. Ол иірілген жіп істеу машиналарында іске асырылады және бірнеше операцияларынан құралады.

 Тоқыма фабрикаларына түскен бумалап нығыздалған талшықтар біріншіден қапсытылған және қалшылдау машиналарында қапсытуға және қалшылдау үшін тартылады. Дәл осында оларды арам қоспалардан тазалайды. Қапсытылған машинадан талшықтар кенеп түрінде шығады, ол бумаға бүктеледі.

 Келесі операция – тырнау. Кенеп жіңішке металл инелермен қапталған екі беттер арасынан өткізеді. Тырналға кенеп лентаға айналады.

 Ленталы машиналарда лентаны түзейді, ал, тегіс және айналатын машиналарда оны кішкене бұрайды - тегістік пайда болады.Иірілген жіптерге арналған машиналарда тегістікті түпкілікті тартады және бұрайды. Алынған иірілген жіпті собық және бобина түрінде бүктейді.

 Иірілген жіпке арналған машиналарды жіп иірушілер қызмет етеді.Ол иіру- тоқу өндірісінің жетекші кәсіптердің бірі. Жіп иіруші орташа алғанда 1000-нан 1400- ге дейін ұршық тартады. Ол тегістіктің және иірілген жіптің жыраларын жояды, жиылысқан тегістіктен катушкалар мен ұршықтарды айырбастайды, сонымен қатар, құрал- жабдықты күту бойынша жұмыстарды атқарады. Ол иірілген жіпке және тегістікке қойылатын талаптарды, олардың қаситтерін иірілген жіптің жыралардың пайда болу себептерін және оларды алдын - алу мен жою жолдарын білуі тиіс.

 Мата тоқитын фабрикаларында иірілген жіптен тігін жіптерін, тоқыма бұйымдарын, маталар және тоқыма емес материалдарын дайындайды.

 Иірілген жіптен жасалған матаны дайындау технологиясы тоқымашылық деп аталады.

 Тоқыма станоктарын тоқымашылар қызмет етеді. Тоқымашы 2-8 механикалық және 48-56 автоматты станоктарын қызмет етеді. Механикалық станоктарында ол келесі негізгі операцияларды өткізеді: бос ілмекті шпульдерді толыққа айырбастайды, негіздің жіптердің жыраларын жояды, шпульдерді айырбастау автоматты түрде орындалады.Тоқымашы ұсынылған матаға , оның кемшіліктерін, оның пайда болу себептерін, алдын алу шараларын және жою жолдарын білуі тиіс.

 Бейнені қарау.

 Activity №1. Оқушылар негізгі операцияларды қарастыра отырып, жібек матаны алу сызбасын құрастырулары керек.

 (Слайд 7)Матаны алу технологиясы жіптерді өрімдеу арқылы жүзеге асырылады: үлестік (жіптердің негіздері) және көлдеңен (ілмек жіптері). Жіптердің негіздері және ілмектің қасиеттері , сонымен қатар, оларды өрімдеудің тәсілдері әр түрлі.

 Үлестік жіп (негізі) матаға көлдеңен келеді. Ол мықты, жіңішке және тегіс. Тартқан кезде ұзындығына әсер етпейді.

 Көлдеңен жіп (ілмектердің) жуан, қысқа және үлпілдек болып келеді. Тарқан кезде ұзындығы да тартылады.

 Мата еніне қарай шетінде жіптерді тығыз өрімдеу жолымен жиек пайда болады, ол матаны себілуінен қорғайды.

 Жиектен жиекке қарай ара қашықтықты матаның ені деп атайды.

 (Слайд 8) Челноктың ілмелі жіптің бір - бірімен үлестік жіптердің қиылысу жүйелігінен болашақ матаның қасиетіне байланысты болады.

 Матадағы жіптерді өрімдеудің түрлері:— жай: басты – ең бойлы, саржты, сәтенді, атласты; ұсақ өрнекті– рогожка, репс, күшейтілген саржа, диагоналды, әлдетілген;— құрмалас; қос, түкті, ілмекті, ажурды, пикейлі;— ірі өрнекті: жаккардты.

 Өрімнің раппорты - өрім қайталанылатын жері.

1.Полотнолы өрімдеу – ілмек жібі жіп негізінің үстінен немесе астынан өтуін атайды.

2.Саржты өрімдеу – жіп негізі екі жіптің астынан өтіп, келесі қатарда бір жіпке жылжылатын өрімді атайды. Сыртқы жағында сол жақтан оң жаққа немесе керісінше оң жақтан сол жаққа жоғарыдан төменге қарай диагоналды жолдарды құрайды. Саржты өрімдеу жақсы ерекшелігі - "кесуші". Матаның жоғарғы бетінде рельефті диагоналдар пайда болады. 3.Атласты өрімдеу – жіп негіздері бірнеше ілмек жіптерінен өтеді. Маталар жоғарғы беттерінде ұзындатылған асырулардан құралған – сондықтан сыртқы жағы тегіс және жылтыр, ал ішкі жағы күңгірт. Негіздерден көп мөлшердегі жіптерден және раппорттағы ілмектен ерекшелінеді. Атласты өрімдеу кезінде жіп негіздері ілмек негіздердің бірнеші жіптері арқылы өтеді.

4.Сәтенді өрімдеу – ілмек жібі бірнеше жіп негіздері астынан өтеді. Ондай өрімдер матаға тегістікті береді.

 Activity №2. Оқушыларға кестені пайдала отырып, жіп негіздері және ілмектің бағыттарын және матаның ішкі және сыртқы беттерін аңықтау керек. (Оқушыларға 1 мата үлгісі беріледі. Олар кезектесіп жіп негіздері және ілмектің бағыттарын және матаның ішкі және сыртқы беттерін аңықтайды)

5. (И) (Ф) Практикалық жұмыс/ зерттеу – бейнебақылау негізінде жазу.

 Оқушыларға мата үлгілерінің ерекшелік сипаттарын жазып кестені толтыруға мұғалімнің материалдарын қолдана отырып (шыт, зығыр, атлас, органза, фетр) ұсыныңыз және келесі сұрақтарға жауап беріңіз:

• Сіздің коллекцияңызда қандай маталар Сізге белгісіз?
• Сіздер бұл қай мата түрі екенін қандай тәсілмен аңықтадыңыз?

(И) (Г) Оқушыларға өз бетімен 3-5 маталарға аңықтама береді және түрлерін аңықтақтайды немесе әр түрлі деректерден ақпаратты қолданады.

6. (И) Практикалық жұмыс макет құрастыру.

 6.1 Оқушыларға дағдыларды дамыту және салыстыру үшін қағаздан жіптерді өрімдеудің макеттерін ұсыныңыз.

 6.2 Оқушылар өзінің серіктестеріне мысалдарды көрсетеді және макетте өрімнің қандай түрін белгілегенін және олардың ерекшелігі неде екенін түсіндіреді.

 6.3 Оқушылар өзінің жұмыстарын және сыныптастырының жұмыстарын келесі дискрепторлар бойынша бағалайды :

 1. Жіп өрімдеу макеттерін ұқыпты орындалды.

 2. Жіп негіздері мен ілмектің техникалық жағынан дұрыс атқарылды.

 3. Жіпті өрімдеудің ерекшеліктерін түсіндіреді. Кейбір оқушыларға ауызша комментарийлер береді.

7. Сабақтың шарттары бойынша нәтиженің өзіңдік бақылау және өзіңдік бағалау.

 Сабақтың соңында жүргізілген жұмысқа талдау жасайды және қандай жұмыс жақсы атқарылды ал, қай жерін әрі жетілдіру керек екендігіне жазылымдар (рефлексия) жасайды.

 8. Қорытынды шығару.

Оқушылармен келесі сұрақтарды талқылаңыз:

• Талшықтар түрлерін атаңыздар.
• Мата қандай жіптерден құрайтының атаңыз?
• Жіп негіздері мен ілмекке сипаттама беріңіз .
• Өсімдік талшықтардан құралған маталарды атаңыз?
• Киімнен басқа матадан нені жасайды?

Дифференциация –Сіз көбірек демеу көрсетуді жоспарлағанда қандай тәсіл қолданасыз ? Қабілетті оқушылар алдыңда Сіздер қандай мақсаттар қойдыңыздар??

Баға беру – оқушылардың материалдар бойынша алған білімдерінің деңгейін қалай тексересіз?

Денсаулық және қауіпсіздік іс-шараларын сақтау

 Практикалық жұмыс жастық және жеке ерекшеліктерді ескере отырып орындалады.

 Өзіңді бағалау және зеттеу парағын қолдана отырып, өзара бағалау жүргізу жопарланады

Т= топтық жұмыс

Ж = жеке жұмыс

Ф = форматты баға беруге демеушілік көрсету

 = қауіпсіздік бойынша кеңес беру

Осы сабақтың әр бір кезеңдерінде қауіпсіздік іс - шарасын қатаң сақтаумен өткізіледі.

• Жалпы қауіпсіздік техникасы және тәптіп сақтау «Көркемөнер» кабинетінде өткізіледі
• Электр құралдарымен жұмыс жасаған кезде қауіпсіздік техникасы.

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаты/ оқыту мақсаты шынайы болды?

ОМ барлық оқушылар білді ме?

Жоқ болса, неге?

Сабақта дифференциациясы дұрыс өткізілді ме?

Сабақтың уақыт кезеңдері сақталынды ма?

Сабақтың мақсаты мен жоспарынан қандай алшақтықтар байқалды?

 Мақсаты оқушыларға түсінікті болды және оңай түрде түсіндіріп берілді.

 Сабақтың активитиі ойдағыдай орындалған кезде сабақтың мақсаты барлық оқушылармен (дифференциалды әдістемесімен және оқу уақытын рационалды өткізуді есептеуімен) іске асырылды.

 Дифференциация оқушылардың жастық және жеке ерекшеліктерін ескерумен орындалады. Оқу барысында оқушылар өнер түрлері ерекшеліктерін, оқу техникасын иелену және идеяны берудің негізгі талаптарын, өзінің жекешелілігін және шығармашылық қайырымын, ашықтығын көрсете білуін, алған білімдеріне талдау жүргізу және түзетулер өткізуді көрсетіп білдірді.

 Барлық оқушылар кезеңдердің уақыт шектеулерін қатаң түрде сақтады, электронды презентациялау көп уақыт - 40 минутты алды, ал, қалған уақыт оқушылардың зерттеу презентациясына және тақырып шегінде жетістіктерге талдау жүргізуге жұмсалған.

 Жоспардан алшақтықтар болған жоқ.

Жалпы баға

Сабақтың қандай екі мәнісі жақсы өткізілді (оқыту сияқты оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақты жақсарту үшін не әсер етті (оқыту сияқты оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақ бойынша мен сынып туралы немесе нақты бір оқушының қандай жетістіктері/ қиыншылықтарына көзім жетті, болашақта неге назар аударуым керек ?