Қазақстанда қара және түсті металдарды және олардың құймаларын алу. Химия, 10 сынып, қосымша материал 2.

«Металлургия» сөзіне ассоцияация құру. Грекше metallon –кендік, металл және erqon-жұмыс. Металлургия-кеннен металды жасанды балқыту

Металлургия-бұл металдар, құймалар және олардан бұйымдар алудың барлық процестерін қамтитын ғылым мен техниканың және өнеркәсіптің саласы.

Металлургияның қара және түсті болып бөлінуі: қара металлургияда темірдін құймалары — шойын мен болат өндіру іске асырылады, ал тусті металлургияда темірден баска барлық металдар мен   олардың құймалары өндіріледі.

Металдарды алу әдісі

1.Пирометаллургия:

2.Гидрометаллургия

3.Электрометаллургия: 

1. Пирометаллургиялық (грекше «пир» — от, металлургия металдарды өндеу) жоғары температурада металдарды  тотықсыздандыру арқылы алу

  Тотықсыздандырғыш: Алюминий ,сутек, кремний, көміртек ( ІІ) оксиді

  Алынатын металдар: хром,темір,марганец,титан,сынап,күміс, висмут, вольфрам

Мысалы: Cu O   + C                        Cu  + C O

1.Металлотермия / темір, хром, марганец, вольфрам/

Алюминтермия тотықсыздандыргыш ретінде алюминий қолданылса

Cr2O3+2AI=2Cr+AI2O3

Магнийтермия

MnO2+2Mq=2Mqo+Mn

2.Сутекпен тотықсыздандыру суте-термия деп аталады ( қорғасын, мыс, вольфрам, марганец, темір, кобальт, молибден, хром, титан)

WO3+3H2=W+3H2O

• Кокспен немесе кремниймен тотықсыздандыру (мыс, мырыш, қалайы, висмут, темір, кобальт, никель)
• Көміртек /ІІ/ оксидімен тотықсыздандыру ( темір, феррокұймалар)

Fe2O3+3Co=2Fe+3Co2

2.Гидрометаллургия : Металдарды  олардың  тұздарынан тотықсыздандыру арқылы алу

  Алынатын металдар: күміс,мыс,мырыш,кадмий,молибден,

   ванадий

 Мысалы: Cu S O ₄   + Zn                    Zn S O₄  + Cu

3.Электрометаллургия

Металдарды  электр тоғымен  тотықсыздандыру арқылы алу

Сілтілік металдар мен алюминий балқымалардың электролизінен,ал қалған барлық металдар ерітінділерінің  электролизі  арқылы

 алынады

 Алынатын металдар: натрий, литий, алюминий

 Мысалы: 2 Na Cl                         2 Na + Cl₂

1.Балқымалардың электролизі / сілтілік, сілтілік жер металдар, алюминий, магний, мыс, т.б/

2NaCI=  2Na+CI2

• Ерітінділердің элетролизі ( э/х кернеу қатары бойынша магнийден күміске дейін)

Кейбір металдардың құймалары мен олардың қолданылуы