Катализ. Катализатордың түрлері. Катализатор қолданылатын реакциялар. Химия, 10 сынып, сабақ жоспары.

Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі:

10.2С Кинетика

Мектеп: Атырау қаласы, ХББ НЗМ

Күні:

Мұғалімнің аты-жөні: Косанов Рахымжан Пірлібайұлы

Сынып: 10

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақ тақырыбы

Катализ. Катализатордың түрлері. Катализатор қолданылатын реакциялар

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары

10.3.2.11 катализ процесінің мәнін түсіндіру

10.3.2.12 гомогенді және гетерогенді катализді ажырату.

 Сабақ мақсаттары

- Катализ процессін түсіну;

- Катализ түрлерін білу, оларды бір-бірінен ажырата алу;

- Өндірістегі катализатор қолданылатын процесстерге мысалдар келтіре алу

 Жетістік

  критерийлері

Оқушы оқу мақсатына жетеді, егер:

- Катализ процессін түсінсе;

- Катализ түрлерін біліп, оларды бір-бірінен ажырата алса;

 Тілдік мақсаттар

Пәнге тән лексика мен терминология:

Гомогенді катализ – Гомогенный катализ – Homogeneous catalysis

Автокатализдік реакция – Автокаталитическая реакция – Аutocatalytic reaction

Қымыздық қышқылы – Щавелевая кислота – Oxalic acid

Калий перманганаты – Перманганат калия – Potassium permanganate

Гетерогенді катализ – Гетерогенный катализ – Heterogeneous catalyst

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер:

Осы реакцияда катализатор рөлін Х заты атқарады, катализ гомогенді /гетерогенді болып келеді.

Катализатор дегеніміз ....................

..... реакцияны жылдамдату үшін Y затын қосу керек.

 Құндылықтарды дарыту

Топтық жұмыстар арқылы оқушылар көшбасшылық, ынтымақта жұмыс жасау құндылықтарын дамытады. Жеке жұмыс жасау арқылы өмір бойы оқуға ұмтылады.

 Пәнаралық

 байланыстар

Физика

 АКТ қолдану

 дағдылары

Презентация, видео материалдар

Бастапқы білім

8.3АХимиялық реакция жылдамдығы.

8.3В Қайтымды реакциялар.

Сабақ барысы

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Оқушылармен амандасу, сабаққа қатысын тексеру

Оқушыларға бейне баян ұсынылады. Оқушылармен осы бейне баянды және өткен сабақтармен байланыстыра отырып бүгінгі жаңа сабақтың тақырыбын, оқу мақсаттарын болжайды және нақтылайды.

Жаңа оқу мақсаттары және сабақ тақырыбымен таныстыру

Күтілетін нәтижелермен таныстыру

Оқушыларға бейне баян көрсету және осы бейне баяндағы мәселені талқылау.

Оқушыларға проблемалық сұрақтар қойылады.

- бейне роликте қандай мәселе көтерілді?

- бұл мәселе қаншалықты маңызды?

- бұл мәселені қалай шешуді ұсынды?

Катализатордың әсері туралы тереңірек түсіну үшін бейне баян тамашалау

Гетерогенді катализ

Белсендіру энергиясының шамасын катализатор арқылы өзгертуге болады. Үдеріске қатысып, бірақ жұмсалмайтын заттар катализаторлар деп аталады. Бұл құбылыстың өзі катализ деп аталады.

Гетерогенді катализатор реагенттер мен өнімдер фазасынан басқа фазада орналасқан.

Гетерогенді катализаторлар әдетте қатты болып келеді. Гетерогенді катализаторды қолдану көптеген реакциялардың үзіліссіз жүруіне себепші болады. Катализатор ретінде платина қолданылатын сутек пен қышқылдан алынған су синтезі гетерогенді катализ қолданылатын реакция мысалы бола алады.

Гомогенді катализ

Реагентпен бір фазада жататын катализ түрі гомогенді болады. Мұндай реакция мысалы күкірт (IV) оксидінің азот (II) оксиді қатысуымен қышқылдануы. Катализатор мен реагент екеуі де бір газ тәрізді фазада болады.

Гомогенді катализдің негізгі кемшілігі – бұл катализатордың өнім қоспасы құрамынан алынуы қиын. Нәтижесінде катализатор бөлігі жоғалады және өнімдер олармен ластануы мүмкін. Осы кемшіліктерге қарамастан, тасымалданушы металдар кешендері жоғарғы реакция шығынын түзетіндіктен, оларды өндірісте кеңінен пайдаланады.

Гомогенді катализ – Гомогенный катализ – Homogeneous catalysis

Автокатализ

Өнімнің бірімен катализделінетін реакцияны автокатализдік реакция деп атайды. Автокатализдің ең көп танымал мысалы ретінде перманганатпен қымыздық қышқылының тотығуын айтуға болады:

Mn²⁺ иондары бір мезетте әрі реакция өнімдері, әрі оның катализаторлары болғандықтан, бұл – автокатализдік реакция.

Автокатализдік реакция – Автокаталитическая реакция – Аutocatalytic reaction

Қымыздық қышқылы – Щавелевая кислота – Oxalic acid

Калий перманганаты – Перманганат калия – Potassium permanganate

Жұмыс парағы 1

Ингибиторлар

Ингибиторлар – химиялық реакцияларды баяулататын заттар. Реакцияның жылдамдығын неліктен баяулату керек? Адам ағзасына қажетті үдерістермен қатар, адам ағзасы мен оның қолданысындағы заттар, қоршаған ортаға зиянды әсер ететін үдерістер кездеседі.

Аспирин және соған ұқсас дәрілердің терапевтік әсері нақты фермент – циклооксигеназаны (ЦОГ) шектеу әсеріне негізделген. Тікелей ферментке оның каталитикалық белсенділігін азайту мақсатымен әсер ететін кез келген молекула ингибитор деп аталады.

Ингибиторлар – Ингибиторы – Inhibitors

Емдік тиімділік – Терапевтический эффект – Therapeutic effect

Фермент – Фермент – Enzyme

Рефлексия:

Сабақта қарастырған тақырып пайдалы болды ма?

Саралау –оқушыларғақалайкөбірекқолдаукөрсетудіжоспарлайсыз? Қабілетіжоғарыоқушыларғақандайміндетқоюдыжоспарлапотырсыз?

Бағалау – оқушылардыңматериалдымеңгерудеңгейінқалайтексерудіжоспарлайсыз?

Денсаулықжәнеқауіпсіздіктехникасыныңсақталуы

Барлық оқушылар:

гомогенді / гетерогенді катализбен танысады және олар туралы оқу мақсатына сай ақпараттар біледі.

Көптеген оқушылар:

Катализ түрлерін бір-бірінен ажырата алады.

Кейбір оқушылар:

«Ингибитор» туралы қажетті ақпаратты өздігінен қарастырады, басқалармен бөліседі.

Оқушылардың оқу жетістігін бағалау үшін олардың берілген сұрақтар мен тапсырмаларға дұрыс және анық жауап беруі, сондай-ақ олар өз ойларын ашық түрде жеткізе алуы басты назарда болады.

Денсаулық сақтау технологиялары.

• Сабақ бастамас бұрын кабинетті желдету;
• Сабақ барысында іс-әрекетті өзгертіп отыру;
• Жоспарланған тапсырмалардың санын уақытқа сәкес алу.

Сергіту сәттері мен белсенді іс-әрекет түрлері.

• Оқыту сайтпен жұмыс;
• Топпен жұмыс;

Осы сабақта қолданылатын Қауіпсіздік техникасы ережелерінің тармақтары

• Ноутбукты қосу / өшіру кезінде абай болу;

Сабақбойыншарефлексия

Сабақмақсаттары/оқумақсаттарыдұрысқойылғанба? ОқушылардыңбарлығыОМқолжеткіздіме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақтасаралаудұрысжүргізілдіме?

Сабақтыңуақыттықкезеңдерісақталдыма?

Сабақжоспарынанқандайауытқуларболды, неліктен?

Жалпы баға

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?