Ежелгі Қазақстан тарихы   6 сыныпқа арналған жұмыс дәптері


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ақтау қаласы, 2010 жыл

 

Алғы сөз

 

        6-сынып оқушыларына ұсынылып отырған бұл дәптер ұстаздың ұзақ жылғы педагогикалық іс-тәжірибесінің жемісі. Балаларға өз бетінше жұмыс жасата отырып, сабақта, сабақтан тыс мезгілде өз Отанының тарихын білуге, құрметтеуге үйретеді.

        Кез-келген елде және әр уақытта адамдардың қоғамдық-саяси санасының, жеке тұлғасының қалыптасуы өткір де өзекті мәселеге айналуда.

        Бүгінгі таңдағы еліміздегі білім беру ісі баланың жас ерекшеліктеріне сай, төл тарихының даму кезеңдерін білуі, қоғамдық ортаның әлеуметтік-экономикалық дамуына икемделіп отыруына бағытталған. Қоғамдық пәндер оқушының жеке тұлғалық дамуы мен жалпы дамуға дайындығы мәселелерінің бірлігін шешуге көмектеседі.

        Ежелгі Қазақстан тарихы үш кезеңге бөлінеді. Уақыт бойынша ең ұзақ тас дәуірі, оны қола дәуірі алмастырды. Қола еңбек құралдарының темір құралдармен ауыстырылуы, темір дәуірінің бастамасы болды.

        Тас дәуірінде өмір сүрген адамдар еңбекке бейімделіп, терімшілікпен және аңшылықпен айналысты. Тұрмысқа қажетті еңбек құралдарын жасады. Қола дәуірінде еңбек құралдарын дамыта отырып, малшылық, егіншілікпен қатар әртүрлі рудаларды өндіруді, қалайыны, алтынды пайдалануды үйренді. Тұрмысқа қажетті киім, ыдыс-аяқ жасау кеңінен дамыды.

        Ерте темір дәуірі б.з.б. 8-ғасырдан бастап, б.з.б. 3-ғасырға дейін 500 жылға созылды. Ал кейінгі темір дәуірі б.з.б. 3-ғасырдың басынан б.з.б. 6-ғасырын қамтиды.

        Оқушылар ертедегі көшпелілер – сақ, ғұн, үйсін, қаулы, сарматтардың өмір салтымен танысады. Тарихы болмаған халықтар жер бетінде жоқ. Қазақстан тарихы - әлемдік тарихтың бір бөлігі. Әрбір адам өз халқының тарихына зор құрметпен қарауы тиіс. Ежелгі Қазақстан тарихы және оған қосымша жұмыс дәптері ежелгі Қазақстанның мыңдаған жылдық күрделі тарихын оқып білуге үйретеді.

        Жұмыс дәптеріндегі бос орындарға ұғымдар, жаңа сөздер, терминдер, оқиғалардың болған мезгілі жазылады. Бұл тақырыпты меңгерту үшін жасалған. Схема, кесте, суреттер тапсырманы орындау кезінде ақпарат ретінде пайдалану үшін қажет.

ТАС ДӘУІРІ

 

  1. Алғашқы адамдардың пайда болуы
  2. II. Палеолит. Мезолит
  • Неолит. Энеолит

 

  • Алғашқы адамдардың пайда болуы

 

  1. Адамзат тарихы дамуының алғашқы кезеңі: ________________________________
  • Тас дәуірінде адамдар негізінен тас құралдарды пайдаланды. Сондықтан да адамзат баласының тас құралдарды өндірген және пайдаланған уақыты тас дәуірі деп аталады.
  1. Адамды жануарлар дүниесінен бөліп шығарған: ____________________________

________________________________________________________________________

  1. Ертедегі адамдардың маймылдар мен жануарлардан басты айырмашылығы: _______

________________________________________________________________________

  1. Ғалымдардың алғашқы адамға берген атаулары: _______________________________
  2. «Епті адамның» (Ноmо habilis) табылған жері: ________________________________
  3. «Епті адамның» өмір сүрген уақыты: _________________________________________
  4. «Тік жүретін адам» (Ноmо еrесtus) деп аталғандар: _____________________________
  5. Питекантроптың қаңқасы алғаш рет табылды: _________________________________
  6. Питекантроп өмір сүрді __________________________________________________
  7. Синантроп табылған жер: _________________________________________________
  8. Синантроп («қытай адамы») өмір сүрді: ______________________________________
  9. Жер бетінде 100 - 35 мың жыл бұрын өмір сүрген: _____________________________
  10. Неандертальдық адам табылған жер: _____________________________________
  11. 1938 жылы Өзбекстандағы неандертальдық баланың сүйегі табылған үңгір:______
  • Неандертальдық баланың бет әлпетін қалпына келтірген антрополог-ғалым:

____________________________________________________________________

  1. Неандертальдықтардан кейін, 40-35 мың жыл бұрын қалыптасқан: ______________
  2. «Саналы адам» сүйегі алғаш рет табылған үңгір: ___________________________
  3. «Саналы адамның» табылған жеріне байланысты ғалымдардың берген атауы: ____

________________________________________________________________________

  • Тас дәуірінің кезеңдері

 

  1. Еңбек құралдарын, тас өңдеу техникасын, бұйымдардың жетілдірілуін зерттеген археологтар тас дәуірін үш кезеңге бөледі:
  2. Палеолит - _______________________________________________________
  3. Мезолит - _______________________________________________________

III.   Неолит - ________________________________________________________

  1. Тас дәуірі (палеолит): ________________________________________________
  • Ерте тас ғасыры (ерте палеолит): _________________________________
  • Орта палеолит (мустье): _________________________________________
  • Кейінгі палеолит: _______________________________________________
  1. Мезолит — орта тас ғасырының хронологиясы: ___________________________
  2. 21. Неолит - жаңа тас ғасырының хронологиясы: _____________________________

 

Палеолит

  • Ерте палеолит

 

  1. Алғашқы еңбек құралдары негізінен жасалды: ________________________________
  2. Ежелгі адамдардың алғашқы еңбек құралдары:_______________________________
  3. Бір қабат өңделген тас құралдың жүзін ұсақ кертік-ойықтар (араның жүзі сияқты) жасау арқылы өткірлеу: ________________________________________________
  4. Домалақ малта тасты екі жағынан егеп, жүзі өткір, ирек ара сияқты жасалған құрал:__________________________________________________


  1. Екі жағынан өңделген қарапайым шапқыш тас құрал: __________
  2. Ертедегі адамның ең алғашқы кәсібі: ______________________
  3. Алғашқы адамдар аулаған аңдар:_______________________________
  4. Ежелгі адамдардың тұңғыш баспанасы:_______________________
  5. Алғашқы адамдардың бастапқы кезеңдегі топтасу жүйесi:_________
  6. Қазақстан аумағындағы алғашқы адамдардың замандасы:__________

Мамонт

_________________________________________________________

  • Қазақстан аумағын мекендеген ежелгі адамдар 1 млн. жыл бұрын өмір сүрген.
  1. Қазақстанда ең ежелгі адамдардың өмір сүрген аймағы: _____________________
  2. Жамбыл облысындағы 5 мыңға жуық тас құралдар табылған тұрақтар: _____________

_____________________________________________________________________

  1. Жамбыл облысынан табылған бес мыңнан (5000) аса еңбек кұралдарының барлығы: ____________________________________________________________
  • Палеолит дәуіріне жататын еңбек құралдары табылған өңір: _______________

______________________________________________________________________

  1. Ерте тас ғасыры тұрақтарының ең көнелері (Бұлардан табылған құралдар Шығыс Африканың Олдувай сайынан табылған ең көне құралдармен замандас): __________

   _________________________________________________________________________

  1. Орталык Қазақстан жерінен түзу, кейде қайқы тас пышақ сияқты қырғыштар табылған тұрақ: ________________________________________________________

 

  • Орта және кейінгі палеолит

 

  1. Жер беті күрт суып, мұздық пайда болды: ____________________________________
  2. Жер бетінің күрт сууына байланысты алып мұздық пайда болған аймақтар:_______

     _______________________________________________________________________

  1. Ғалымдардың айтуынша жер бетінде пайда болған мұздықтың қалыңдығы:_______
  2. Ауа-райының күрт сууына байланысты орта палеолитте: ____________________
  3. Ежелгі адамдар ең әуелі (мұз дәуіріне дейін) отты алды: _____________________

      _____________________________________________________________________

  1. Ежелгі адам жіп орнына пайдаланды: ________________________________________
  2. Тас дэәуірі адамдарының ине мен біз жасаған заты: ____________________________
  3. Рулық қауым қалыптасты: ______________________________________________
  • Рулық қауым - туысқандардың ұжымы.
  1. Тас дәуірінде ру ішіндегі мәселелерді шешкен: ______________________________
  • Кейінгі палеолит адамдары рухани жағынан жетіле түсті. Діни наным сенімдер қалыптаса бастады. Олар өлген адамдарын жерлегенде түрлі әшекей заттарын бірге көмген. Сонан соң жерленген адам маңайына киіктің мүйізін айналдыра қойған.
  1. Адамның шығу тегін жануарлар, өсімдіктер немесе табиғат құбылыстарымен байланыстыратын наным-сенім: _____________________________________________
  2. Табиғаттың дүлей құбылыстарынан өздерін сақтау үшін түрлі тылсым әрекеттер жасау: ____________________________________________________________________
  3. Ежелгі адамдардың жерлеу ғұрпында өлген адам үстіне қызыл минерал бояу себу сенімінің ғылыми атауы: _______________________________________________
  4. Алғашқы адамдардың табиғатқа тәуелділігінен туған: ______________________
  5. Адамның рухани мәдениетінің дамуы туралы мағлұмат беретін: ________________
  6. Археологтардың тапқан сүйек пен мүйізден жасалған мүсіндерінде

ең көп кездесетін бейнелер: ____________________________

  1. Тасқа түсірілген сурет-хат: ____________________________
  2. Орталық Қазақстандағы кейінгі палеолитке жататын 300-ге

жуық тас құрал табылған тұрақ: ________________________

  1. Шығыс Қазақстандағы кейінгі палеолитке жататын тұрақ:        

_______________________________________________________        Пиктография

  • Оңтүстік Қазақстандағы Арыстанды өзенінің бойынан кейінгі палеолиттік тұрақтар табылды.

 

Мезолит

_________________________

 

  1. Ғалымдардың есептеуі бойынша мұздық ери бастады: _________________________
  2. Мезолиттің басында ___________________________________________________

_____________________________________________________________________

  1. Мезолитте _____________________________________________________________

_______________________________________________________________________


  1. Мезолиттің басты жаңалығы: _________________________
  2. Мезолит адамының негізгі кәсібі: ______________________
  3. Қазақстандағы мезолиттік тұрақтар саны: _________________
  4. Қабырғалары терең көмілген, көлемі 40-60 шаршы метр мезолит баспанасы табылды: ________________________ Садақ пен жебе

▪     Мезолит заманының тұрғындары бір жерде ұзақ тұрақтап мекендемеді. Себебі: үнемі жайылымын ауыстырып, өрістеп отырған аңдардың соңынан ілесіп көшіп жүрді.

  1. Мезолитте ____________________________________________________________
  2. Алғашқы қауымды егіншілікке алып келген: _______________________________
  3. Егіншілік пайда болды: _______________________________
  4. Алғашқы егіншіліктің егін оратын тас құралы:_____________
  5. Ертедегі егіншілердің жер жыртатын құралы: _______________
  6. Мезолит заманының үлкен жаңалығы, ұзындығы 1-2 см ұсак жаңқа тастардан жасалаған құралдар: ____________________ Егін ору
  7. Мезолит дәуірінде әйелдер мен ерлер арасында ____________________________
    • Ерлер, негізінен, аң аулады, әйелдер көбінесе терімшілікпен айналысты.
  1. Орта тас дәуіріндегі балалар тобынан ересектер тобына өту үшін жүзеге асырылған:

       _________________________________________________________________________

 

Неолит

__________________________

  1. ________________________________________________

       ________________________________________________

  1. ________________________________________________

       ________________________________________________

  • Неолитте адамдар тасты жылтыратып тегістеуді үйренді.       Еңбек құралдар                                                   
  1. Неолит дәуірінде адамдар ойлап тапқан еңбек құралдары:

       ______________________________________________________

  1. Қазақстан жерінде кездесетін неолит тұрақтарының ең көнесі:

      ____________________________________________________

  1. Қазақстан аумағынан табылған неолиттік тұрақтар саны:

      ____________________________________________________             Дән үккіш

  1. 150-ге жуық неолиттік тұрақ, көне кен шығару, жерлеу орындары табылған өңір:

      _______________________________________________________________________

  1. Шығыс Қазақстандағы неолиттік тұрақ: ___________________________________
  2. Солтүстік Қазақстандағы неолиттік тұрақ: _________________________________
  3. Орталық Қазақстандағы неолиттік тұрақтар: ______________________________
  4. Неолиттік Сексеуіл тұрағы орналасқан өңір: _________________________________
  5. Сексеуіл тұрағынан табылған сүйектердің 80℅-ы: ____________________________
  6. «Неолиттік төңкеріс»: ____________________________________________________
  7. Неолит дәуірінің үлкен жаңалықтарының бірі: ____________

      ____________________________________________________

  1. Ғалымдардың неолит дәуіріне берген өзгеше атауы: _______

      ____________________________________________________

  1. Неолитте саздан жасалған қыш ыдыстың атауы: ___________

      _______________________________________________________________________

 

Энеолит (мыс-тас ғасыры)

 

  1. Мыс-тас дәуірінің (энеолит) хронологиясы: _________________________________
  2. Бұл кезеңде ____________________________________________________________

      _______________________________________________________________________

  1. _______________________________________________________________________
  2. Адамзат баласының тұрмыста тұңғыш пайдаланған металы: ___________________
  • Адамдар мыс өңдеуді үйренді: 7 мың жыл бұрын.
  1. Мыс-тас ғасыры қоғамындағы екі ірі өзгеріс:
  2. __________________________________________________________________
  3. __________________________________________________________________
  4. Ең алғашқы ірі қоғамдық еңбек бөлінісі: ____________________________________

      _______________________________________________________________________

  1. Жылқы сүйектері өте көп табылған Солтүстік Қазақстандағы энеолиттік тұрақ: ___

      _______________________________________________________________________

  1. Энеолиттік Ботай тұрағынан табылған тұрғын үйлердің саны: __________________

▪     Энеолит кезеңінде ботайлықтардың жетістігі: ________________________________

      _______________________________________________________________________

  1. Энеолиттік ескерткіштер табылған Маңғыстаудағы елді мекен: _________________

       _____________________________________________________________________________

 

 

 

ҚОЛА   ДӘУІРІНДЕГІ   ҚАЗАҚСТАН

 

  • Қола дәуірі

 

  1. Қола дәуірінің хронологиясы: ______________________________________________
  2. Қола дәуірі: _____________________________________________________________
  3. Қоланың алыну қосындысы: _______________________________________________
  • Қалайы + Мыс = ___________________________________________________
  1. Қола дәуірінде негізінен қалайы игерілген өңір: _______________________________
  2. Қола дәуірінде негізінен мыс игерілген өңір: __________________________________
  3. Kөне заманда Жезқазғаннан 1 млн тонна кен өндіргені туралы мәлімдеген қазақтың белгілі ғалымы: _________________________________________________________
  4. Қола дәуірінде 1100 тонна қалайы шығарылған кен орыны: _____________________
  5. Қола дәуірінде кенді қорыту үшін салынған күрделі құрылыстар: ________________
  • Еңбек құралдары тас немесе саз балшық қалыптарға құйылып, өңделген.

 

  • Андрон мәдениеті

 

  1. Еуразия даласындағы қола дәуірінің мәдениеті: _______________________________
  2. Андрон мәдениетінің ең алғашқы ескерткіштері табылған жер: _________________

      _______________________________________________________________________

  • Андрон мәдениетінің алғашқы ескерткіштерін тапқан: Б.Г.Андрианов 1914 жылы.
  • Қазақстан аумағындағы Андронов мәдениетінің алғашқы ескерткіштерін тапқан:

      _______________________________________________________________________

  1. Андрон мәдениетінің тараған аумағы: ______________________________________

      _______________________________________________________________________

  1. Солтүстік және Батыс Қазақстанда табылып зерттелген Андрон мәдениеті қоныстарының саны: ________________________________________________________
  2. Қола дәуіріне жататын Солтүстік Қазақстандағы қоныстар: ____________________

      _______________________________________________________________________

  • Петровка және Боголюбов қоныстары орлармен және дуалдармен қоршалған.
  1. Батыс Қазақстандағы қола дәуірінің қонысы: ______________________________
  2. Шығыс Қазақстандағы қола дәуірінің қонысы: _____________________________
  3. Қостанай облысы мен Челябі облысының шекарасында табылған қола дәуіріндегі ежелгі қала: _______________________________________________________________
  4. Қола дәуіріне тән 30-дан аса қоныс пен 150-ден астам обалар табылған Қазақстан өңірі: ____________________________________________________________________
  • Кейінгі қола дәуірінің ескерткіші Түгіскен орналасқан аймақ: Сырдарияның төменгі ағысы. Түгіскен шикі кірпіштен салынған және оған кремация (өлікті өртеу) тән.

 

  • Андрондықтардың шаруашылығы мен кәсібі

 

  1. Ерте қола дәуірінде (б.з.б. XVIII – XVI ғғ.) мал өсіру, негізінен отырықшылық, бақташылық түрде болды.
  • Андрондықтар тұңғыш рет қыста малды қолда ұстау тәжірибесін енгізді.
  1. Мал шаруашылығындағы жайлаулық тәсіл дегеніміз: _________________________
  2. Түйе қолға үйретілді: ____________________________________________________
  • Зерттеу кезінде Орталық, Батыс Қазақстаннан табылған түйе сүйектері айқын дәлел. Үшқатты қонысынан түйенің қыш мүсіні, Ақсу-Аюлыдан бота сүйегі, Алексеевка қонысынан түйе сүйектері табылған.
  1. Қола дәуірінде тебіндеп жайылуына байланысты саны артқан мал: ______________
  2. Андроновтықтар айналысқан егіншілік түрі: _________________________________
  3. Андроновтықтардың астықты ору үшін қолданған құралдары: __________________
  • Қола және мыс орақтар Шығыс Қазақстандағы Мало-Красноярка, Батыс Қазақстандағы Алексеев, Солтүстік Қазақстандағы Степняк қонысында және Жетісудан жерінен табылған.
  1. Көкшетау жерінде қола шалғы табылған қоныс: ______________________________
  2. Қола дәуіріндегі ыдыс жасаудың ең өрістеген түрі: ___________________________

      _______________________________________________________________________

  1. Андрондықтар сүт өнімдері мен етті сақтау үшін: ____________________________

      _______________________________________________________________________

  1. Андрон мәдениетінің археологиялық символы: _______________________________
  • Зергерлік өнері пайда болды: Б.з.б. XVI – XІV ғғ.

 

 

 

  • Андрондықтардың баспанасы

 

  1. Қола дәуірінің қоныстары көбінесе орналасты: _______________________________
  • Қоныстар әдетте, 5 – 10, кейде 20 шақты

    үйден тұрды.

  1. Қола дәуірінің тұрғын үйлері екі түрге бөлінді:______ _______________________________________________

Қыш ыдыстар, еңбек құралдар

Қола дәуірі

 
  • Тұрғын үйлердің аумағы 100 м2-ден 300-400 м2-ге дейін жетті.   
  • Қола дәуірінің ең көлемді баспаналары табылған      

    Орталық Қазақстандағы мекендер: Бұғылы, Ақбауыр, Кент.

  1. Андрондық жанұяның үйлерінде қасиетті деп санаған орын: ___________________

 

  • Беғазы-Дәндібай мәдениеті

 

  1. Беғазы-Дәндібай мәдениетіне жататын жерлеу орындарының көпшілігі: __________

      _______________________________________________________________________

  • Беғазы-Дәндібай қорғандары биіктеу болып келеді және ұсақ қиыршық тастар мен топырақтан тұрғызылып, етегі үлкен қақпақтастармен бекітілген.
  • Беғазы-Дәндібай мәдениетіне жататын қыш құмыралардың ернеуі тік, бүйірі шығыңқы, түбі тегіс.
  1. Қола дәуірін жоспарлы зерттеу басталды: ___________________________________
  2. Көшпелілердің қола дәуіріндегі тарихы мен мәдениетінің зерттеген: ____________

 

  • Қоғамдық құрылысы, діни сенімдер

 

  1. Қола дәуірінде Қазақстан жерін мекендеген тұрғындардың қоғамдық құрылысы:

      _______________________________________________________________________

  1. Қола дәуірінде: _________________________________________________________
  2. Қола дәуірінде қауым ішінде мал-мүлік теңсіздігінің шығуы: ___________________

      _______________________________________________________________________

  1. Ежелгі салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптардың бұлжымай орындалуын қадағалаған жоғары дінбасы: ________________________________________________________
  2. Қола дәуірінде әр түрлі жыртқыш аңдардың тістерінен жасады:

      ______________________________________________________

  1. Андрондықтардың тасқа салған суреттері табылды: __________

      ______________________________________________________

  1. Петроглифтардың көп шоғырланған Жетісудағы ескерткіші: __

      _______________________________________________________

  1. Қола дәуірінде адамдарды жерлегенде басын қаратқан жақ: ____________________

 

  • Андрондықтардың бет пішіні

 

  1. Антропология - ________________________________________________________

      _______________________________________________________________________

  1. «Андрондықтар мұрынды келген, бет сүйегі шығыңқы емес, көздері үлкен. Кескін-кейпі ірі, дене құрылысы мығым, жігерлі, келбетті адамдар болған» - деп андроновтықтардың сырт бет-бейнесін сипаттаған:____________________________
  2. Андрондықтар дене құрылысы жағынан ұқсаған: _____________________________
  3. Қостанай жеріндегі Алексеев қорымынан табылған адамның бет пішінін жасаған антрополог: _____________________________________________________________

ЕРТЕ  ТЕМІР  ДӘУІРІНДЕГІ   ҚАЗАҚСТАН

 

 І. Көшпелі мал шаруашылығының қалыптасуы

ІІ. Сақтар

Көшпелі мал шаруашылығының қалыптасуы

 

  1. Темір дәуірінің қамтитын аралығы: _________________________________________
  • Ерте темір дәуірі: _______________________________________________
  • Кейінгі темір дәуірі: _____________________________________________
  1. Ерте темір дәуірінде мал басының көбеюіне байланысты қалыптасты: ____________

      _______________________________________________________________________

  1. Жылқыны қолға үйретуге байланысты ойлап табылған жаңалық: _________________
  2. Табиғаттың дайын өнімін пайдаланған аңшы-терімшілерден көшпелілердің айырмашылығы _________________________________________________________
  • Мал шаруашылығының белгілі аймақтарда бірнеше түрі болды:
  1. Таза көшпелі тұрмыс қалыптасқан аймақтар: ______________________________
  2. Жартылай көшпелі мал шаруашылығы дамыған аймақтар: ________________

    ______________________________________________________________________

  1. Отырықшы шаруашылық дамыған өңірлер: ______________________________

    ______________________________________________________________________

  • Дәстүрлі көшпелі мал шаруашылығының дамуына байланысты қалыптасқан жайылымдар:
  • Көшпелілердің жазда мал жаю орындары: _________________________
  • Көшпелілердің күзде мал жаю орындары: __________________________
  • Көшпелілердің жылы қоралары бар тұрақтары: _____________________
  • Көктемгі жайылым: ____________________________________________
  1. 3 000 жыл бұрын аталып, біздің заманымызға дейін жеткен ежелгі мерекенің бірі:

    _________________________________________________

  1. Көшпелілердің негізгі баспанасы: ____________________
  2. Киіз үй негізгі екі бөліктен құралған: _______________

    _________________________________________________

Киіз  үй

  1. Киіз үйдің ағаш қаңқасы үш бөліктен тұрады: _____________________________
  2. Киіз үйдің негізі: ______________________________________________________
  3. Ерте көшпелілердің баспаналарында пеш орналасты: _______________________
  4. Көшпелілердің баспаналарында киелі санаған орын: ________________________

 

Сақтар

 

  • Сақтар туралы алғашқы мәліметтер

 

  1. Сақтар туралы мәліметтер беретін ежелгі мәтіндердің екі тобы белгілі: ________

      _____________________________________________________________________

  1. «Сақ» сөзінің парсы жазбаларындағы мағынасы: _________________________
  2. «Сақ» сөзінің иран жазбаларындағы мағынасы: __________________________
  • Сақтар туралы «Киімі мен өмір сүру дағдысы скифтерге ұқсас» деп жазған: ____

      _____________________________________________________________________

  1. Ежелгі грек авторларының сақтарға берген атауы: __________________________
  2. Ежелгі грек тарихшысы Геродоттың (б.з.б. 484 – 425 жж.) сақтарды атауы: _____
  3. Геродотты «тарихтың атасы» деп атаған: __________________________________
  • Сақтар туралы «дұшпанға-қатал, досқа-адал» деп баяндайтын: _______________

      _____________________________________________________________________

  • «Сақ әйелдері ер жүрек келеді, соғыс қаупі төнгенде ерлеріне көмектеседі» деп баяндаған грек авторы: _________________________________________________
  • Олар «садақпен, қылышпен және қола балталармен қаруланған, сауыт киген» деп сақтарды сипаттаған: _______________________________________________
  • Сақтар туралы «олардың бәрі ақкөңіл және уәдеге берік» деп құрметпен жазған ертедегі грек географы: ________________________________________________

 

  • Сақ тайпаларының қоныстануы

 

  1. Сақтардың негізгі үш (3) тобы (парсы деректері бойынша):
    1. Сақ-тиграхауда (шошақ бөріктілер): ______________________________

      _______________________________________________________________

  1. Сақ-парадарайа (теңіздің арғы жағындағы сақтар): __________________

                 _______________________________________________________________

  1. Сақ-хаумаваргалар (хаома сусынын дайындайтын сақтар): ___________

                 _______________________________________________________________

  1. Аримаспылар – ______________________________________________________
  2. Иссендондар – _______________________________________________________
  3. Аргиппейлер – _______________________________________________________
  • «Аргиппей» сөзінің латын тіліндегі мағынасы: _____________________
  1. Сарматтар (б.з.б. 8- б.з. 5 ғ.ғ.) – _________________________________________
  2. Дах (дай), сақ-массагет тайпалары – ___________________________________
  • Сақ қоғамы

 

  1. Сақ қоғамында алғашқы қауымдық құрлыстың ыдырауынан кейін пайда болған:

      _____________________________________________________________________

  1. ____________________________________________________________________
  2. Сақ қоғамы үш топтан тұрды:
  • _____________________________________________________________
  • _____________________________________________________________
  • ______________________________________________________________
  1. Жауынгерлер тобына тән дәстүрлі түс: ___________________________________
  2. Абыздарға тән дәстүрлі түс: ____________________________________________
  • Абыздардың ерекше белгісі: _____________________________________

______________________________________________________________

  1. Сақ малшылары мен егіншілері киген киімдерінің түсі: _____________________
  2. Сақ жауынгерлерінің ежелгі үнді-иран тіліндегі атауы: ______________________
  3. Сақ қоғамындағы «Сегіз аяқтылар» дегеніміз: _____________________________

      _____________________________________________________________________

  1. Сақ тайпа көсемдері билік басына келді: __________________________________
  2. Рулар арасындағы даулы мәселелерді шешкен: ____________________________

 

  • Сақтардың тұрмысы мен шаруашылығы

 

  1. Сақтардың негізгі шаруашылығы: _______________________________________
  2. Сақтар аз өсірген мал түрі: _____________________________________________
  • «Сақтар құдай деп күнді есептеген және оған жылқыны құрбандыққа шалды» - деп жазған: __________________________________________________________
  1. Геродоттың жазуынша сақтар қыста тұрды: _______________________________

þ  Түйе өсіру кең тараған Қазақстанның далалық және шөлейт аймақтары: _______

      _____________________________________________________________________

  1. Ертеде темір қарапайым тәсілмен өндірілді: _______________________________
  • Ерте темір дәуірінде қарапайым көрікпен пештің ең жоғарғы температурасы 1200 градусқа жетті.
  • Сақтардың б.з.б. 3-2 ғғ. қазылған арықтар орны табылған жер: Алматының маңындағы Талғар қаласының жаны және Жамбыл облысының аумағы.
  1. Қазақстан жерінде түсті металл қорыту, өндіру ісі өте жақсы дамыған кезең:

      _____________________________________________________________________

  • Шығыс Еуропа жерінен, Кавказдан Қазақстан жерінде өндірілген металдан жасалған заттар табылды. Олар б.з. ІІ-ІІІ ғғ. аралығын жатады.

 

  • Саяси тарихы

 

  1. Сақ жеріне Кир бастаған парсы әскерлері басып кірді: ______________________
  2. Сақтардың парсы патшасы Кирге қарсы күресін басқарған: __________________
  • Томирис туралы «Әйел болса да, жаудың шапқыншылығынан қорыққан жоқ» деп жазған Рим тарихшысы: ____________________________________________
  1. Сақ патшайымы Томиристің өмір сүрген мерзімі: __________________________

▪    Жаудың тұзағына түсіп, қаза тапқан Томирис патшайымның баласы: __________

  1. Сақ жерінде Кирдің өлтірілгендігін жазған: ________________________________
  2. Дарий бастаған парсы әскерлері жорығының мерзімі: _______________________
  3. Дарийден жеңіліс тапқан сақ көсемі: _____________________________________

?  Сақ малшысы Шырақтың ерлігі туралы жазған грек тарихшысы: ____________

  1. Ұзақ жылғы соғыста сақтардың біраз жері парсылардың қол астына қарады. Сақтар мәжбүр болды: _________________________________________________

      _____________________________________________________________________

  1. Б.з.б. 490 ж. болған Марафон шайқасында сақтар парсылармен бірігіп соғысты: ______________________________________________________________
  2. Б.з.б IV ғасырда (б.з.б. 330-327 жж.) сақ жеріне қауіп төндірген: ______________
  3. Грек-македон басқыншыларына қарсы 3 жыл бойы күрес жүргізген сақ жауынгері: ___________________________________
  • «Скифтер өздерін және аттарын берік сауытпен

мұқият қорғаған» деп көшпелілердің әскери қару-

жарақтарының ерекшелігін жазған А.Македонскийдің

тарихшысы: ________________________________________________

  • Сақтардың А.Македонскийге қарсы ерлік күресі туралы жазған: _____________
  • Сақтардың мәдениеті

 

  1. Қызылордадан 300 шақырым жерде орналасқан, б.з.б. IV – б.з. ХІІІ ғасырларына жататын сақ қалашығы: _______________________________________________
  • Шірік-Рабат қаласының күзет мұнаралары бар орталығы: ____________
  • Қала орталығынан табылған заттар(жебенің қола ұштары,алтын қапсырмалар, саздан жасалған бұйымдар) _________________________
  • Шірік-Рабат қаласының орнынан табылды: ________________________
  1. Қыш күйдіретін пеш, қол диірмен тастары, тары қалдықтары табылған сақ қаласы: ____________________________________________________________
  • Археологиялық деректерге қарағанда Бәбіш-Молда тұрғындары егіншілікпен айналысқан.
  1. Ерте темір дәуірінде арнаулы рулық зираттар орналасқан жер: _______________
  • Сақтарда қолөнер ісі өте жақсы дамыды. Қолөнер шеберлері қауым мүшелеріне қажетті бұйымдарды жасады. Сақтарда ағаш оюмен қатар ілгек, таға, түйме сияқты заттарды жасайтын сүйек өңдеу қолөнері де дамыды.
  1. Б.з.б. VII ғасырдан бастап далалы аймақтарда пайда болған бейнелеу өнері: ____

      _____________________________________________________________________

  • «Аң стилінің» негізгі тақырыбы – аңдар және аңыздағы ғажайыптарды бейнелеу. «Аң стилі» өнері сәндік сипатта қолданылды.
  1. «Аң стилі» өнері дәстүрімен сақтар ______________________________________
  2. Сақтарға ираннан тараған «өмір ағашы» дейтін аңдық стильдегі бейне: _______

      _____________________________________________________________________

  • Сақтарда әрбір ру, тайпа өзінің шыққан тегін әр түрлі аңдармен байланыстырған және оларды өздерінің қасиетті тұмары санаған.

▪    Сақтар еуропеоидтік нәсілге жатқанымен, олардың бет әлпетінде біртіндеп монғолоидтық белгілер пайда болды.

  1. Қазақстан жеріндегі сақтарда монғолоидтық белгілер басым болған өңір: ______

      _____________________________________________________________________

 

 

 

Тапсырма  «Жауабын кім тез табады?»

 

  1. Алтын киімді адам қай жерден табылды? __________________________________
  2. Есік қорғаны Алматыдан неше шақырым жерде? ____________________________
  3. Есік қорғаны қай жылдары қазылған? _____________________________________
  4. Сақ жауынгерлерінің жасы нешеде? _______________________________________
  5. «Алтын адамның» үстінен алтыннан жасалған қанша қаптырма мен әшекейлер табылған? ____________________________________________________________
  6. Қай қаланың орталық алаңында сақ адамы бейнеленген ескерткіш бар? _________

 

Сақтар тақырыбы бойынша қайталау сабағы.    

«Р» сөзжұмбағы

 

1

 

 

 

 

Р

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

Р

 

 

 

 

 

 

3

 

 

 

Р

 

 

 

 

 

 

 

4

 

 

Р

 

 

 

 

 

 

 

5

 

 

Р

 

 

 

 

 

 

 

6

 

 

Р

 

 

 

 

 

 

 

 

7

 

Р

 

 

 

 

 

8

 

 

 

 

Р

 

 

 

 

 

 

 

9

 

 

Р

 

 

 

 

 

 

 

10

 

 

Р

 

 

 

 

 

 

  1. Сақ патшайымы.
  2. Парсы патшасы.
  3. Сақ патшайымының баласы.
  4. Парсы патшасы.
  5. Сақтармен соғысқан ел.
  6. Ержүрек сақ жауынгері.
  7. Сақтар мен парсылар қай мемлекетке қарсы соғысты?
  8. А.Македонскийдің Орта Азияда басып алған қаласы.
  9. Самарқанның ескі атауы.
  10. А.Македонскийдің сақтарға соғысын жазған тарихшы.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мазмұны

 

  1. Алғы сөз .........................................................................................................                                                                                                                3
  2. Тас дәуірі. Алғашқы адамдардың пайда болуы......................................... 4
  3. Тас дәуірінің кезеңдері................................................................................. 5
  4. Палеолит. Ерте палеолит.............................................................................. 5
  5. Орта және кейінгі палеолит......................................................................... 6
  6. Мезолит.......................................................................................................... 7
  7. Неолит............................................................................................................ 8
  8. Энеолит (мыс-тас ғасыры)........................................................................... 9
  9. Қола дәуіріндегі Қазақстан. Қола дәуірі......................................................10
  10. Андрон мәдениеті.............................................................................................10
  11. Андрондықтардың шаруашылығы мен кәсібі...............................................11
  12. Андрондықтардың баспанасы.........................................................................12
  13. Беғазы-Дәндібай мәдениеті..............................................................................12
  14. Қоғамдық құрылысы, діни сенімдер...............................................................13
  15. Андрондықтардың бет пішіні..........................................................................13
  16. Ерте темір дәуіріндегі Қазақстан.................................................................14
  17. Көшпелі мал шаруашылығының қалыптасуы...............................................14
  18. Сақтар. Сақтар туралы алғашқы мәліметтер................................................15
  19. Сақ тайпаларының қоныстануы......................................................................15
  20. Сақ қоғамы........................................................................................................16
  21. Сақтардың тұрмысы мен шаруашылығы.......................................................17
  22. Саяси тарихы.....................................................................................................18
  23. Сақтардың мәдениеті........................................................................................19
  24. Тапсырма «Жауабын кім тез табады?»..........................................................20
  25. Сақтар тақырыбы бойынша қайталау сабағы. «Р» сөзжұмбағы.................20

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланған әдебиеттер

 

 

  1. Қазақстан тарихы. Бағдарлама. 5-7 сыныптар. РОНД. 2003ж.
  2. Қазақстан тарихынан әңгімелер. Ж.Артықбаев, Ә.Сабданбекова, Е.Әбіл 2006ж.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз:
Facebook | VK | WhatsApp | Telegram | Twitter

Қарап көріңіз 👇
---



Пайдалы сілтемелер:
» Туған күнге 99 тілектер жинағы: өз сөзімен, қысқаша, қарапайым туған күнге тілек
» Абай Құнанбаев барлық өлеңдер жинағын жүктеу, оқу
» Дастархан батасы: дастарханға бата беру, ас қайыру

Соңғы жаңалықтар:
» 2025 жылы Ораза және Рамазан айы қай күні басталады?
» Утиль алым мөлшерлемесі өзгермейтін болды
» Жоғары оқу орындарына құжат қабылдау қашан басталады?
Пікір жазу
Пікірлер 141
  1. BTdPXxZN
    BTdPXxZN 02.12.2024 11:13
    0 + 0 -
    555
  2. BTdPXxZN
    BTdPXxZN 02.12.2024 11:06
    0 + 0 -
    555
  3. BTdPXxZN
    BTdPXxZN 02.12.2024 11:05
    0 + 0 -
    555
  4. BTdPXxZN
    BTdPXxZN 02.12.2024 11:05
    0 + 0 -
    555
  5. BTdPXxZN
    BTdPXxZN 02.12.2024 11:05
    0 + 0 -
    555
  6. BTdPXxZN
    BTdPXxZN 02.12.2024 11:05
    0 + 0 -
    555
  7. BTdPXxZN
    BTdPXxZN 02.12.2024 11:05
    0 + 0 -
    555
  8. BTdPXxZN
    BTdPXxZN 02.12.2024 11:04
    0 + 0 -
    555
  9. BTdPXxZN
    BTdPXxZN 02.12.2024 11:04
    0 + 0 -
    555
  10. BTdPXxZN
    BTdPXxZN 02.12.2024 11:03
    0 + 0 -
    555
  11. BTdPXxZN
    BTdPXxZN 02.12.2024 11:02
    0 + 0 -
    555
  12. BTdPXxZN
    BTdPXxZN 02.12.2024 11:01
    0 + 0 -
    555
  13. BTdPXxZN
    BTdPXxZN 02.12.2024 11:00
    0 + 0 -
    555
  14. BTdPXxZN
    BTdPXxZN 02.12.2024 11:00
    0 + 0 -
    555
  15. BTdPXxZN
    BTdPXxZN 02.12.2024 10:59
    0 + 0 -
    555
  16. BTdPXxZN
    BTdPXxZN 02.12.2024 10:58
    0 + 0 -
    555
  17. BTdPXxZN
    BTdPXxZN 02.12.2024 10:57
    0 + 0 -
    555
  18. BTdPXxZN
    BTdPXxZN 02.12.2024 10:57
    0 + 0 -
    555
  19. BTdPXxZN
    BTdPXxZN 02.12.2024 10:57
    0 + 0 -
    555
  20. BTdPXxZN
    BTdPXxZN 02.12.2024 10:57
    0 + 0 -
    555