стандартты майшамды қолдана отырып жұлдызға дейінгі қашықтықты анықтау. Физика, 11 сынып, дидактикалық материал.

Жұмыс парағы «Стандартты майшам»

1) келесі терминдедің мағынасын анықтап жаз:

А) стандартты майшам

Б) жарықтылық

2) Айнымалы цефеидтер жарықтылығының өзгеру механизмін көрсетіңдер

Суретте цефеидтің көрінерлік жарқырауының уақытқа байланысты өзгерісі берілген

Жұлдыздық циклдің екі нүктесі А және В деп белгіленген.

(a) (i) Жұлдыз бетінің температурасы тұрақты деп есептеп, жұлдыздың радиусының қашан ұлғаятынын анықтаңдар: екі күнен кейін бе, әлде алты күннен кейін бе? (2)

(ii) Айнымалы цефеидтердің галактикаларға дейінгі қашықтықты анықтаудағы маңызын түсііндіріңдер. (3)

(b) (i) айнымала цефеидтің максимал жарықтылығы 7.2 × 10²⁹ Вт –қа тең. Суретті қолдана отырып цефеидтке дейінгі қашықтықты анықтаңдар (3)

(ii) Цефеидтерді кей-кездері «стандартты майшамдар» деп атайды. Оларды бұлай атаудың себебі неде? Түсіндіріңдер

(2)

Жауаптары

• a) жарықтылығы белгілі жарық көзі

b) Жарықтылық – бұл жұлдыз шығаратын жалпы энергия

2. Айнымалы цефеидтердің жарықтылығының өзгеріп тұру себебі, оның өлшемдерінің өзеруінде. Ол кеңейгенде, оның бет ауданы ұлғаяды. Сондықтан оның шығаратын энергиясы көп мөлшерде болады, Ал бұл өз кезегінде жарықтылықтың артуына және сәйкесінше оның жарқырауының артуына алып келеді.

i) Жұлдыздың өлшемдері үлкен болғанда оның жарқырауы да артады. Сондықтан 2 күнде

i i) Цефеид периоды оның жарықтылығымен байланысты. Сондықтан, егер период өзгерсе, онда оның жарықтылығын да есептеуге болады. Егер көрінетін жарқырау өлшенетін болса, онда біз Жерге дейінгі қашықтықты таба аламыз. Осылайша, алыс галактикаларға дейінгі қашықтықты өлшеуге болады.

b)

және графиктен

ii) Стандартты майшам – бұл жарықтылығы белгілі нысан. Ол оның жарқырауын өлшей отырып ара қашықтықты есептеу үшін қолданылады. Айнымалы цефеидтердің жарықтылығы белгілі болғандықтан, оларды стандарты майшам ретінде қолдануға болады.