Ақуыздар гидролизі. Химия, 11 сынып, қосымша материал.

Ақуыз

Ақуыз — молекулалары өте күрделі болатын аминқышқылдарынан құралған органикалық зат; тірі организмдерге тән азотты күрделі органикалық қосылыс. Аминқышқылдары қалдықтарынан құралған жоғары молекуларлық органикалық түзілістер. Ақуыз организмдер тіршілігінде олардың құрылысы дамуы мен зат алмасуына қатысуы арқылы әртүрлі және өте маңызды қызмет атқарады. Ақуызды зат - құрамында міндетті түрде азоты бар күрделі органикалық қосылыс.

Ақуыздардың құрамы мен құрылысы өте күрделі. Молекулалық массалары жүздеген мыңнан миллионға дейін жетеді. Олардың құрылымы бұзылса, денатурацияға ұшырап, организмдегі қызметін атқара алмайды.

Ақуыздар гидролизі

Ақуыздар гидролизденіп, аминқышқылдарын түзеді және өздеріне тән түсті реакциялары бар.

Ақуыз – азықтың құрамына кіретін бүкіл тірі организмнің негізгі қорегі. Ол жасуша протоплазмасын құрумен қатар, организмдегі көптеген тіршілік құбылыстарына – тамақтану, өсу, көбею, тітіркену, қозғалу, тыныс алу процестеріне тікелей қатысады. Адам тәулігіне, шамамен, 100 г ақуыз қабылдауы керек. Азықпен түскен ақуыз әуелі асқазанда, сосын ішектегі ферменттердің әсерінен гидролизденіп, аминқышқылдарына дейін ыдырайды.

Егер ақуыз сілтілік ортадағы компоненттерге бөлініп кетсе, онда гидролиз қышқыл және керісінше жүргізіледі.

Ақуыз гидролиз реакциясының шартты теңдеуін келесі түрде жазуға болады:

Ақуыз гидролизі неге маңызды?

Ақуыздар жоғары молекулалық қосылыстар болғандықтан, оларды организм нашар қабылдайды, өйткені өсімдік немесе жануарлардан шыққан кез-келген тағамдық өнімнің құрамында белоктар болады. Гидролиз ақуыздарды төмен молекулалық салмақтағы өнімдерге дейін ыдыратады, сондықтан ол протеиндердің сіңімділігін жеделдету, аллергиялық реакцияларды азайту және аминқышқылдарын шығару үшін қолданылады.

 Аминоқышқылдарды хроматографияны қағаз көмегімен (немесе жұқа қабатпен) анықтауға болады.

 Аминқышқылдарын хроматография арқылы анықтау

Хроматографиялық қағаздың құрамында бірнеше күкірт қышқылы бар, гидролизденген ақуыз бар және нидиринмен себілген.

Белгілі аминқышқылдарының дақтарының орнын гидролизденген ақуыздың жағдайымен салыстыра отырып, ақуыздағы аминқышқылдарын анықтауға болады.