Қосылыстардың перидтар мен топтарда тотығу-тотықсыздану қасиетінің өзгеру заңдылығы. Химия, 10 сынып, сабақ жоспары.

Бөлім: 10.1D Периодтылық

Күні:

Сынып: 10

Мектеп: ХББ НЗМ Қарағанды қ.

Мұғалімнің аты-жөні: Жортарова А.А.,

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы.

Қосылыстардың перидтар мен топтарда тотығу-тотықсыздану қасиетінің өзгеру заңдылығы

Осы сабақта жететін оқудың мақсаты (оқу бағдарламасына сілтіме)

10.2.1.3 химиялық элементтердің период бойынша және топ бойынша құрамының өзгерісінің заңдылығын болжау;

10.2.1.4 химиялық элементтердің және олардық қосылыстарының периодтық жүйедегі орналасуына байланысты қасиетін болжау;

Сабақтың мақсаты

Барлық оқушылар:

- периодтар мен топтардағы химиялық элементтердің құрамының өзгерісі туралы білімді көрсетеді;

- периодтар мен топтардағы элементтердің тотығу-тотықсыздану құрамының өзгерісі туралы білімін көрсетеді;

- химиялық элементтердің және олардық қосылыстарының периодтық жүйедегі орналасуына байланысты құрамын болжау; Біршама оқушы мүмкін:

- элементтер мен өздерінің қосылыстарының түзетін тотығу-тотықсыздану құрамын анықтауы;

- химиялық элементтер қосылыстарының период және топ бойынша тотығу-тотықсыздану өзгерісінің заңдылығын болжауы;

Кейбір оқушылар мүмкін:

- химиялық элементтердің период және топ бойынша тотығу-тотықсыздану өзгерісінің заңдылығын түсіндіруі;

Бағалау критерийі

- периодтар мен топтардағы химиялық элементтердің құрамының өзгерісі туралы білімді көрсетеді;

- периодтар мен топтардағы элементтердің тотығу-тотықсыздану құрамының өзгерісі туралы білімін көрсетеді;

- химиялық элементтердің және олардық қосылыстарының периодтық жүйедегі орналасуына байланысты құрамын болжау;

- элементтер мен өздерінің қосылыстарының түзетін тотығу-тотықсыздану құрамын анықтауы;

- химиялық элементтердің период және топ бойынша тотығу-тотықсыздану өзгерісінің заңдылығын түсіндіруі;

- химиялық элементтер қосылыстарының период және топ бойынша тотығу-тотықсыздану өзгерісінің заңдылығын болжауы;

Тілдік мақсаты

Пәндік лексика мен терминология

Периодтық, периодтылық, период, топ, тенденция, құрылу

Хат/диалог үшін пайдалы сөз тіркестерінің сериясы

Берілген диаграммада артықшылықтары/кемшіліктері ... болып табылады

Бұл нұсқа маған ұнайды, себебі…

Бұл қолданысқа ыңғайлы, себебі ...

Берілген жүйе түсінікті (соншалықты түсінікті), …қарағанда

Құндылықтарды енгізу

Ғылыми ойлауды қалыптастыру, оқылған тақырып бойынша ақпарат іздеу, химиялық термидер арқылы тілдңк мәдениеті, тақырыпқа қызығушылық туғызу, қоршаған ортамен мейірімді қарым-қатынас.

Пәнаралық байланыс

Биология, физика, жаратылыстану, география

Алдын ала білім

7,8,9 сынып курстарын білу

Сабақ кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған қызмет

Ресурстар

0 -10 мин

Тапсырма 1. Элементтердің құрамының өзгеруінің периодтылығының себебі неде?

Периодтылықтың себебі сыртқы құрылымы, сонымен қоса алдын ала энергетикалық деңгейінің өзгеруі болып табылады; энергетикалық деңгейінің сыртқы (алдын ала) электрон санының қайталануы.

Периодтылық элементтердің құрам өзгерісімен және жай заттардың құрамымен, олар түзетін және аса күрделі қосылыстардың: оксидтер мен гидроксидтердің құрамымен айтылады.

Құрам Период бойынша солдан оңға

Топ бойынша жоғарыдан төменге

Атом радиусы (ең аз атом радиусына Ғ фтор ие)

Иондану энергиясы (ең жоғарғы иондану энергиясы Fr францияда)

Металдық құрамы, белсенді тотықсындандыру ( ең күшті металл - Fr франций)

Бейметалл құрамы, белсенді тотықтырғыш ( ең күшті бейметалл - F фтор)

Электротерістілік (ең электротерістілігі жоғары элемент - F фтор)

Оксидтер мен гидроксидтердің негізді құрамы (Fr францияға қатысты)

Оксидтер мен гидроксидтердің қышқылды құрамы (F фторға қатысты)

Слайдтар 9 және 10

Слайдтар 12-14

Слайдтар 15-17

Сабақтың ортасы

11 – 20 мин

Тапсырма 4. Периодтар мен топтарда, негізгі топшаларда немесе олардың қосылыстарында атомдардың электрон беру қабілеттілігіне атом радиусының өзгерісі айтылады ма?

Иондану энергиясы – электронның атомнан әлсіз байланысқан үзілісіне қажетті энергия.

Металдық – электрон оңай беру қабілеті.

Бейметалдық – электрон оңай қабылдау қабілеті.

Жауап: Атом радиусының әлсізденуі кезінде атомдарда электрон беру қабілеті төмендеп, электрон қабылдау қабілеттілігі артады. Периодтың соңына қарай элемент атомдары электорндарды оңай қабылдайтын бейметалдық қасиетке ие болады. Атом радиусының артуы кезінде электрон беру қабілеті артады. Топтың, негізгі тошаның соңына қарай элемент атомдары электронды оңай беретін металдық қасиетке ие болады.

Слайдтар

21– 25 мин

Тапсырма 3. Топтарда химиялық элементтердің тотығу-тотықсыздану құрамын өзгерісін талқылау.

Топтарда (реттік номерінің артуымен)

•ядро заряды артады,

•атом радиусы артады (тек А топтарында),

•ядро мен электрон байланысының беріктігі азаяды (иондану энергиясы; тек А топтарында),

•электротерістілік азаяды (тек А топтарынды),

•жай заттардың тотығу қасиеті әлсізденеді («бейметалдық»; тек А топтарында),

•жай заттардың тотықсыздану қасиеті күшейеді («металдық»; тек А топтарында),

•гидроксидтердің және тиісті оксидтердің негіздік сипаты өседі (тек А топтарында),

•гидроксидтердің және тиісті оксидтердің қышқылдық қасиеті әлсізденеді (тек А топтарда),

•сутектік қосылыстардың тұрақтылығы төмендейді (тотықсыздану белсенділігі артады; тек А топтарда).

Периодтағы химиялық элементтердің тотығу-тотықсыздану қасиетінің өзгерісін талқылау.

Периодтарда (реттік номерінің артуымен)

•ядро заряды артады,

•сыртқы электрондардың саны артады,

•атом радиусы азаяды,

•ядро мен электрон байланысының беріктігі артады (иондану энергиясы),

•электротерістілік артады,

•жай заттардың тотығу қасиеті артады («бейметалдық»),

•жай заттардың тотықсыздану қасиеті әлсізденеді («металдық»),

• гидроксидтердің және тиісті оксидтердің негіздік сипаты әлсізденеді,

• гидроксидтердің және тиісті оксидтердің қышқылдық қасиеті артады.

26 – 28 мин

Диаграмма бойынша периодтар мен топтардағы элементтердің тотығу-тотықсыздану қасиеті өзгерісінің қорытынды талқылауы:

Сыртқы энергетикалық деңгейіндегі электрон санының артуымен элементтер мен олардың қосылыстарында металдықтан бейметалдық қасиетке өтуімен байланысты атомдардың ядро зарядының артуының өзгеріс заңдылығы байқалады.

Слайд 18

29 – 40 мин

Сабақтағы жұмыстардың қорытындысын шығару.

Қорытынды тест арқылы оқушылардың білімін тексеру.

Оқушылардың жетістіктерін мұғалімнің ауызша бағалауы

Дифференциация – оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Денсаулық және қауіпсіздің техникасының сақталуы

Барлық оқушылар:

• Химия ғылымы нені оқытатынын біледі және түсінеді.
• Зертханада жұмыс істеудің қауіпсіздік ережесін біледі және түсінеді.

Біршама оқушылар:

• Зертханада жұмыс істеудің қауіпсіздік ережесін біледі және түсінеді.

Кейбір оқушылар:

Кейбір реактивтермен жұмыс істеудің қауіптілігін түсінеді.

Топ

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

1. Элемент, реттік номер

₃Li

₄Be

₅B

₆C

₇N

₈O

₉F

₁₀Ne

2. Ішкі энергетикалық деңгей құрылысы

2s¹

2s²

2s²2p¹

2s²2p²

2s²2p³

2s²2p⁴

2s²2p⁵

2s²2p⁶

3. Атом радиусы, нм

0,159

0,104

0,078

0,062

0,052

0,045

0,040

0,035

4. Қатысты элетротерістілік

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

-

5. Жай зат құрамы

Сілтілі металл

Металл

Бейметалл

Бейметалл

Бейметалл

Белсенд бейметалл

Өте белсенді бейметалл

Асыл газ

6. Жай заттың тотығу-тотықсыздану қасиеті

Күшті тотықсындандырғыш

Тотықсындандырғыш

Әлсіз тотықтырғыш

Әлсіз тотықтырғыш

Тотықтырғыш

Күшті тотықтырғыш

Өте күшті тотықтырғыш

Химиялық инертті

7. Жоғарғы оксидтер мен гидроксидтердің қышқыл-негізді қасиеті

+1

Li₂O негіздік оксид

LiOH күшті негіз

+2

BeO амфотерлі оксид

Be(OH)₂ амфотерлі гидроксид

+3

B₂O₃ қышқылдық оксид

H₃BO₃өте әлсіз қышқыл

+4

CO₂ қышқылдық оксид

H₂CO₃әлсіз қышқыл

+5

N₂O₅қышқылдық оксид 

HNO₃күшті қышқыл

-----

-----

-----

8. Сулы ерітінділердің газ түзуші сутектік қосылыстары қасиеті

---

---

---

СН₄

немқұрайлы

NH₃

негіздік

H₂O

амфотерлі

HF

қышқылдық