Курстық жұмыстар

Қазіргі уақытта нарықтық экономикаға көшу ұзақ әрі қиын, күрделі де қайшылықты жолдарға толып жатыр. Қазақстан тәуелсіздік алғалы экономикамыз ілгері даму үстінде. Әлемдік көрсеткішпен салыстырғанда біздің ел көршілес Еуропа, Батыс елдерінен анағұрлым артта қалуда.
“Қазақстан банк жүйесі туралы”жазған курс жұмысымда негізгі төрт бөлімді қарастырдым.
Бірінші бөлімде Қазақстандағы банктік жүйенің даму кезеңдері, яғни бұл жерде банк жүйесі деген не, оның құрылымы және ерекшеліктері туралы жазылған.
Екінші бөлімде 1930 – 32 ж. несие реформасы, бұл жерде несие реформасының жүргізілу себептері, мақсаты, алғы шарттары жазылған.
Үшінші бөлімде түбегейлі банк реформасы – мүнда банктік реформа нәтижесінде КСРО-ның Мемлекеттік банкі және Құрылыс банктерінің мекемелері негізінде банктердің құрылуы. Банк жүйесін қайта құрудан кейін әртүрлі маманданған банктер арасында туындаған әр түрлі қайшылықтар, кемшіліктері, сәтсіздіктер туралы жазылған.
Төртінші бөлімде қазіргі кездегі Қазақстан Республикасындағы банк жүйесі – бұл тарауда Қазақстанда құрылған екінші деңгейлі банктердің құрылуы туралы мәліметтер.
Курс жұмысын жазуды бастамас бұрын жалпы банк жүйесі деген не, оның құрылымы, ерекшеліктері туралы жазып өтейін.
Әр түрлі банктердің жиынтығы, осы елге тән өзара байланыстылық пен банк жүйесін құрады. Банк жүйесі мынадай ерекшеліктерімен сипатталады.
Банк жүйесіне кейбір банк операцияларына қатынасы бар, бірақ “банк” деген мәртебесі жоқ элементтер кіреді. Мысалы, кейбір банк операцияларын жүргізуге рұқсат алған арнаулы қаржы институттары, басқа да банктік инфроқұрылымын құрайтын, және оның жұмыс істеуіне әсер ететін мекемелер. ....

Астана қаласында 2007 жылғы 15- қарашада Қазақстан қаржыгерлерінің VI Конгресінде сөйлеген сөзінде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев былай деді: «Біздің нарыққа шетелдік банктер мен өзге де ойыншылар келеді. Біздің жаңа дамып келе жатқан қаржы жүйемізбен салыстырғанда олар қолайлы орында болып тұр. Отандық қаржы нарығы бұған дайын болуы және Үкімет бұл мәселеге қамдануы керек. Жұмысты келісе жүргізу керек»,- деді.
Соңғы жылдары бізде, өзіміздің жағдайларымыздан туындайтын кез келген тұжырымдардың дұрыстығын дәлелдеу үшін нарықтық экономикасы дамыған батыс елдердің тәжірибесіне сүйену дәстүрге айналды, ал бұл танымның салыстырмалы әдісі ретінде қабылдауға болмайтын шара. Бірақ, сонда да егер осы дәстүрге сүйенер болсақ, онда бұл жерде осыдан 30 жылдан астам уақыт бұрын американдық Ұлттық жоспарлау ассоциациясы мамандарының мемлекеттің алдына қойған міндеттерінің мәнісін айта кетуге болар еді: «Уақыт талабына сай ғылыми-техникалық прогресс қарқыны жағдайында кәсіпкерлер және әсіресе үкімет басшылары өнеркәсіпті орналастыру мәселелері бойынша шешім қабылдауға, өнеркәсіптік қуаттың өсуіне, қорларды бөлу бағдарламаларын бағалауға тікелей қатысы бар бағдарламалық мәліметтермен өздерін қамтамасыз ету үшін бірқатар жылдарға алдын ала көз жіберуі керек». Дәл осындай міндеттердің алға қойылуы мен қарастырылуы Франция, Жапония, Туркия және көптеген басқа елдердің экономикалық жүйесі үшін де тән болады. Бұл елдерде жоспарлау нарықтық индикаторлар мен макроэкономикалық сипаттағы ірі мәселелер шешімін ұзақ мерзімдік болжау және бағдарлау арасында біріктіруші рөлді атқарған және атқарып келе жатыр.
Жапонияда мысалы, 70 жылдардан бастап, өндіргіш күштер мен өнеркәсіпті орналастыруды жетілдіру мәселелері ең алдымен елдің барлық аумағындағы еңбекке жарамды халықтың жұмыспен қамтылуын қолдау мен ескі өндіріс орындарының қайта жарықтануын сенімді түрде жәрдемдесу тұрғысынан қарастырылды. Сонымен қатар, бұл көзқарас мемлекеттің инфляцияға қарсы реттеу қызметінің маңызды бағытын білдіреді.
Макроэкономикалық реттеу жөніндегі жалпымемлекеттік шаралар арасында қаржылай- бюджеттік қорларды бөлу мен пайдалану шешуші рөлді атқарады. Бұл жерде мемлекеттік және жергілікті бюджеттердің кіріс бөлігін орындаудағы шиеленісушілік әлеуметтік сала мен ғылымның дамуына жұмсалатын бюджет шығындардын шектеуге негіз бола алмайтындығын атап өту керек. Басқа елдердің тәжірибесі, бүгінгі мұндай шектеулер болашақ уақыттағы жағымсыз жайттарды тудыратындығын дәлелдейді. Бұл ең алдымен, халықтың денсаулығының нашарлауы мен тұтастай алғандағы демографиялық жағдайдың, сондай-ақ өндірістің ғылымды қажет ететін салалары дамуының бәсеңдеуіне қатысты.....

Қазақстанға гуманитарлық көмек көрсету және оның тұрақты экономикалық дамуына жәрдемдесу мәселелерінде халықаралық қаржылық ұйымдармен ынтымақтастық Еуропалық Одақтың маңызды міндеті болып табылады.1995 жылы 23 қаңтарда Президент Н. Назарбаев Брюсельде Қазақстан Республикасымен Еуро Одақ арасындағы әріптестік пен ынтымақтастыққа қол қойылды.
Тақырыптың өзектілігі: Қазіргі таңда Еуро Одақ әлемдік аренада жоғары дамыған аса алпауыт одақ. Оның осы белеске жетудегі ұстанған саясаты қандай және дамудың принціптері мен әдістері қандай соны білу. Еуро Одақ валюталық одаққа басшы бола отырып одан әрі өркендеп дамуда, әрі тұрақтылық тепе-теңдігін ұстануда. Еуро Одақтың Қазақстанмен дипломатиялық қатынасының мәнін ашу. Еуро Одақ Қазақстан экономикасының өркендеуіне айтарлықтай үлес қосты.
Тақырыптың мақсаты мен міндеттері: Бұл курстық жұмысты жазудағы басты мақсат Қазақстан мен Еуро Одақтың арасындағы саяси, экономикалық, әлеуметтік байланыстарды анықтау. Осы мақсатқа жету барысында келесідей міндеттер орындалды:
• Қазақстанның даму эволюциясын зертеу және оның ішкі саясаты;
• Аса дамыған кезеңдерін бөліп алып зерттеу және стратегиялық мақсатын көрсету;
• Еуро Одақтың даму тенденцияларын зерттеу;
• Қазақстан мен Еуро Одақ арасындағы байланыстарды зерттеу.
Тақырыптың дерекнамалық негізі: Дерекнамалық негіздер ретінді Еуро Одақ пен Қазақстанның ішкі және сыртқы саясаттары және халықаралық қатынастарда алатын орыны алынды. ....

Инновация – жаңа бұйымдар мен озық технологияларды жасауға, өндіруге, дамытуға және сапалық жағынан жетілдіруге бағытталған күрделі құбылыс.
Индустриалды-инновациялық қызметтің құрылымдық тұжырымдамасы
республикамыздың индустриалды-инновациялық дамудың 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясы қабылданды. Оның мақсаты - шикізат бағытынан қол үзуге ықпал ететін экономика салаларын әр тараптандыру
жолымен елдің тұрақты дамуына қол жеткізу, ұзақ мерзімді жоспарда сервистік-технологиялық экономикаға өту үшін жағдай жасау болып табылады.
Қазақстан өзінің тарихи таңдауын жасады. Экономика салаларының әр тараптануы және дамудың шикізаттық бағытталуынан шығу жолымен елдің тұрақты дамуына бағытталған Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаевтың «2003-2015 жж. Қазақстан Республикасының индустриалды - инновациялық даму стратегиясы» постиндустриалды экономикаға алғашқы қадам болып табылады. Өңдеуші өнеркәсіп пен қызмет сферасында бәсекеге қабілетті және экспортқа бағытталған тауарлар, жұмыстар мен қызметтер өндірісі берілген саясаттың басты бағыты.
Индустриялы-инновациялық бағытты нақты шаралармен толықтыру мақсатында және оны жүзеге асырудың ұйымдық - экономикалық жетістіктерін қалыптастыруға қажетті негізгі шарттар мен қағидаларды қамтитын, индустрияны қарқынды түрде дамуын қамтамасыз ететін тұжырымдама әзірленді. Осы тұжырымдамада индустрия саласының бірінші кезектегі мақсаттары, отандық өндірушілерді мемлекеттік қолдау және дамыту бағыттары, әрі олардың мүдделерін қорғайтын зандық нормативтерге жүгіну механизмдерін жақсарту шаралары қамтылады. ....

Қазақстан Республиканың егемендік алуымен әлеуметтік мәселе жөнінен әр-түрлі туындай бастады. Осы мәселенің ішінде зейнетақымен қамтамасыз ету мәселесі алдынғы орынға шықты. өйткені зейнеткерлер қамқорлықты қорғауды қажет ететін тұлғалардың алдыңғы қатарына жатады. 1990 жылдардың басты кезендерінде зейнеткерлерге зейнетақы төлемдері ретінде төлейтін қаражаттардың болмауы олардың әлеуметтік жағдайының нашарлауына әкелді. Зейнетақымен қамтамассыз ете алмау мәселесі келесі себептерге байланысты болды:
1 мемлекетте қарттардын көбеюі
2 зейнетақы жарналарын есепке ал ып отыратын арнайы үйымның болмауы.
3 өз бетімінен жүмыс істеп жатқан тұлғаларға деген бақылаудын болмауы
4 Бюджеттік емес қорлардың қолдануындағы бақылаудың болмауы
5 әрбір облыстын жағдайын есепке алмай жергілікті бюджеттен ақша төлеудің мүмкіндігінің болуы және т.б.
1998 жылдың 1 қантарынан бастап зейнетақы нарығында күрделі өзгерістер пайда болуы негізінде 1997 жылдың 20 маусымында жарық көрген Қазакстан Республикасындағы зейнетақы мен қамтамассыз ету туралы заң жатыр. 1998 жылдын 1 қантарына дейінгі зейнетке шыққан тұлғалар және еңбек етуші тұлғалар, олар зейнетақы төлеу орталықтары арқылы зейнетақы алу мүмкіндігіне ие болды. Ал 1998 жылдың 1 қаңтарынан бері қарай еңбек етерлі тұлғалар өздерінің жеке зейнетақы шоттарын ашып, қаражат жинақтау мүмкіндігіне ие болды.
Активтер басқаратын компанияның жұмысы дұрыс көрсетілмей жатыр деп агенттік зейнетақы қорына айтса, онда қор басқа компанияны тандауына болады. Зейнетақының белгілі бір бөлігі депозит түрінде болады. Ал, көп бөлігі бағалы қағаздарға салынады. Көбінесе мемлекет бағалы қағаздарды сатып алуға жүмсалады, қандайда компанияның банкроттыққа үшырауынан тек 10 % -ды жоғалтады. Ал, 90 % қолда қалады. Осы мәселелерді мен анықтау үшін алдыма мынандай мақсаттар қойдым:
1. Жинақтаушы зейнетқаы қорларының түсінігін анықтай отырып, Қазақстан Республикасында қалыптасқан жағдайларды анықтау;
2. Жинақтаушы зейнетақы қорларының инвестициялық жағдайына талдау жасау; ....

Қазақстан Республикасы үшін экологиялық қауiпсiздiк мәселелерi мен жағдайлары бүгiнгi таңда маңызды орын алып тұр. Мемлекетiмiздiң тәуелсiздiгiмен бiрге жаңа экологиялық қауiпсiздiк жүйелерiн басқару да бой көтерiп келедi. Дұрыс басқару қоршаған ортаны қорғаудың мемлекеттiк саясатын уағыздап, табиғи ресурстарды рационалды пайдалану үшін өте қажет. Өкiнiшке орай Қазақстанда көптеген жылдар бойы өндiрiсте табиғи шикiзаттарды өндiргенде, қоршаған ортаға зиянды қалдықтарды шығару көп мөлшерде болды.
Елiмiзде экологиялық қауiпсiздiктi және тұрақты экономикалық дамуымызды қамтамасыз ету мақсатымен, 2003 жылдың 3 желтоқсанында Президенттiң Жарлығымен Қазақстан Республикасының 2004-2015 жылдарға арналған Экологиялық қауiпсiздiк концепциясы жарияланды. Бұл концепция қабылдағаннан бастап көптеген маңызды өзгерiстер болып жатыр. Қоршаған ортаны қорғау заңдылықтар негiзi құрылды. Бiрқатар халықаралық келiсiмдерге қол қойылды. Қоршаған ортаны қорғауды басқару жүйесi құрылды. Концепция қоршаған ортаны қорғау мониторингiнiң бiркелкi жүйесiмен iске асыруды ұсынады. Экологиялық қауiпсiздiк ол - халық қауіпсiздiгiнiң маңызды бiр бөлiгi.
Экологиялық қауіпсiздiк бағытында Мемлекеттiк саясаттың мақсаты, ол - табиғи жүйенi қолданудың қорғалуы. Адам өмiрiндегi ең маңызды жағдайларды ескере отырып, табиғатқа зиян тигiзбеу. Өндiрiстi дамытумен қатар ғылыми-техникалық зерттеулердi күшейту. Экологиялық қатердi болғызбау үшін халық шаруашылығын, өндiрiстi байланыстыра отырып, экологиялық-экономикалық талдаудың әдiстерiн пайдаланып, қоршаған ортаға шығарылатын ластағыштар деңгейiн салааралық модель арқылы талдап көрсету қажет-ақ.
Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ететін технологиясы бар мемлекеттің келешегі зор. Қазақстан Президент Н.Ә. Назарбаев 2006 жылғы Жолдауында халықаралық стандарттарға сәйкес қоршаған ортаны қорғау және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөнінде тоқтала келіп былай деді: «2006 жылы біздің экологиялық заңнамаларымызды халықаралық озық актілермен үйлестіруге, жаңа стандарттарға көшуге, мемлекеттік бақылау жүйесін жетілдіруге бағытталған Экология кодексі қабылдануға тиіс. ....

Тақырыптың өзектілігі. Нарықтық қатынастар аясының кеңеюі, экономиканы басқару жүйесіндегі соңғы уақытта жүргізіліп жатқан өзгерістер аймақтардың әлеуметтік-экономикалық жүйедегі орны мен рөліне айтарлықтай ықпалын тигізді. Осыған орай аймақ экономикасын басқару, олардың дамуын мемлекет тарапынан реттеу мәселелері өзекті бола түсері сөзсіз.
Республикамыздың әрбір аймағы еліміздің шаруашылық кешенінде белгілі бір орынды ала отырып, осыған қоса басқа аймақтармен бүтіндей экономикалық бірлікті құрайды. Сондай-ақ әр аймақтың өзіндік табиғи ресурстары, оларды орналастырудағы ерекшеліктері, экономикалық даму деңгейі, өзіндік шаруашылық құрылымы бар. Соған байланысты аймақтық саясат қалыптастырылып, жүзеге асырылады. Аймақтық саясатты жүзеге асыруда мемлекеттік басқару мәселесі ерекше маңызға ие болары ақиқат. Бүкіл әлемде мемлекеттік басқару тиімділігін көтеру міндеті үлкен мәнге ие болуда. Бірақ барлық мемлекеттер қолдану үшін оңтайлы болып табылатын әмбебаб үлгі жоқ, әрбір мемлекет тарихы дамуының белгілі бір кезеңінде өзінің ұлттық ерекшеліктеріне сай келетін ыңғайлы үлгіні жасақтауы тиіс. Мұның барлығы да өз еліміздің және шет мемлекеттердің даму тәжірибелерін тереңірек талдау, ой елегінен өткізу міндеттерін жүктейді.
Қазіргі кезеңде негізгі шаруашылық қызметтің аймақтарда жүзеге асырылатындығын ескерсек, оларға әлеуметтік-экономикалық мәселелерді өздігінен шешуге лайықты қаржылық дербестіктің берілуі маңызды болып табылады. Осымен байланысты бүгінгі таңда мемлекеттік басқару деңгейлері арасындағы өкілеттіктерді ажырату, бюджетаралық қатынастарды реттеу мәселелері еліміз аймақтарының экономикалық өсуіне мүмкіндік беретін негізгі шарттар ретінде қарастырылуда. Осы аталып өткен мәселелер курстық жұмыста қарастырылып отыр. Аймақтық саясаттың негізгі мақсаты – аймақтардың тұрақты экономикалық өсуіне мүмкіндіктер жасау негізінде бүкіл республика экономикасының өркендеуіне жол ашу болып табылады. Көздеген мақсатқа жету – мемлекеттік және аймақтық мүдделердің бірлігін, олардың ұштастырылуын көздейді.
Курстық жұмыстың мақсаты-аймақтардың әлеуметтік-экономикалық даму ерекшеліктерін, аймақтық саясаттың жасақталу барысын, оның жүзеге асыру бағыттарын, аймақтардың дамуын мемлекеттік реттеудің әдіс, тәсілдерін, аймақ экономикасын басқарудың бүгінгі күнгі өзекті мәселелері болып табылады. Осыған орай курстық жұмыста аймақтардың қазіргі кезеңдегі даму ерекшеліктеріне, Оңтүстік Қазақстан облысының әлеуметтік-экономикалық дамуына, аймақтық саясатты жетілдіру бағыттарына басты назар ....

Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Қазақстан өз азаматтары үшін өмір сүрудің жоғары стандарттарын жасай отырып, әлемнің тиімді дамып келе жатқан елдерінің қатарына қосылуға тиіс. Біз мұны ұлтымыз бен экономикамыз бәсекеге қабілетті болған жағдайда ғана істей аламыз.
Қазір сала жаңа кезеңнің табалдырығында тұр, бұл кезең ашық экономика және тағам өнімдері саудасының әлемдік жүйесі жағдайында оның тиімді дамуын қамтамасыз етуі тиіс. Бұл әсіресе алдағы кезде БСҰ-ға кіруге байланысты өзекті болып отыр. Біз үшін басты басты міндет – халықаралық саудадағы құқықтың кемсітушілігін болдырмау және азық-түлік қауіпсіздігі мен ел аграрлық секторының тиімді даму мүмкіндігін сақтай отырып, тауарлар мен қызметтердің әлемдік нарығына нақты қол жетімділігі қамтасыз ету.
Яғни , кластер жүйесін экономика секторының басымды жеті бағытына енгізу жоспарланған. Негізгі экономиканың басымды секторлары мұнай-газ, ауыл шаруашылығы (мақта кластері, күріш кластері, өсімдік май кластері), қара және түсті металлургия және т.б. салалар.
Қазақстан табиғи ресурстарға бай ел болғандықтан, экономикаға кластер жүйесін енгізу тиімді болып табылады. Әсіресе кластер жүйесін ауыл шаруашылығы саласына енгізу мәселесі бүгінгі таңда Қазақстан экономикасының маңызды проблемаларының түйіні. Себебі, біртұтас әміршіл мемлекет ретінде КСРО – ның өмір сүруін тоқтатуы, бұрынғы республикалардың орнына жаңа тәуелсіз мемлекеттердің пайда болуы осы елдердің тұрғындарын азық-түлікпен қамтамасыз ету, жалпы агроөнеркәсіп кешенін дамыту, ауыл шаруашылығында әлеуметтік және саяси жаңартуларды жүзеге асыру қажеттілігі тұрғаны белгілі. Еліміз нарықтық экономикаға өткеннен соң артта қалған ауыл шаруашылығын, агроөнеркәсіп кешенін дамытуға көптеп көңіл бөле бастады.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев өзінің Қазақстан халқына Жолдауында Республика Үкіметінің алдына келесідей міндет қойы, яғни онда былай деген болатын: " Біздің іс жүзінде барынша тиімділік беретін үздік халықаралық тәжірибелерді негіздеуіміз қажет. Соның бір мысалы, индустрияны дамытуға кластерлік тұрғыдан келу бола алады."
Елімізде кластерді ең адымен астық, мақта өндірістерінде дамытуға болады, әрі мұндай тәсілді мал шаруашылығында да сапалы дайын өнім шығару мақсатында қолданып көру қажет.
Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері - Оңтүстік Қазақстан облысында экономиканы кластерлеудің мүмкіндіктері мен экономикалық мақсаттылығын бұл аймақты экономикалық дамытудың болашақ бағыты болып, аймақтағы өндірістік кешендері зерттеу
Осы мақсатқа жету үшін жұмыста мынадай мәселелерді шешу қарстырылады:
- экономикалық кластерлер маңыздылығы мен түсініктерін айқындау және олардың аймақтық экономикадығы орны мен сипаттамаларын анықтау; ....

Қазан төңкерісінен күні бүгінге дейін тарихымызда бес Конституция қабылданған екен. Үшеуі – қазақ Кеңес Социалистік Республикасының 1924 жылғы Конституциясы, 1937-1978 жылдары қабылданған Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының Конституциялары.
Бір сөзбен айтқанда, тәуелсіздік жағдайында өміріміздің он екі жылы ішінде біз екі Конституция қабылдадық. Соңғы Конституция бүкіл халық қабылданған заң болғандықтан, оның қағидаларын міндетті түрде ақиқат өмір талаптарына сәйкес орындау мемлекеттік органдардың, қоғамдық ұйымдардың сондай-ақ республикасының барша азаматтарының бұлжымас борышы болып табылады.
Сондықтан да біздің Заң алдында есеп беруіміз, бақылауында болуымыз керек. Мемлекет алдында, Заңға бағынуымыз шарт.
1990-1991 жылдардың саяси оқиғаларға толы болғаны белгілі. Олардың қатарында «Қазақ КСР-інің мемлекеттік егемендігі туралы» декларацияның жариялануын, КСРО – ның ыдырауын, «Қазақстан Республикасының Конституциялық Заңының» қабылдануын жатқызуға болады. Қазір біз тәуелсіздік атты бүкілхалықтық игі мұратқа қол жеткізген сол жылдарды еске түсірудеміз. Содан бергі дөңгелетіп айтатын он екі жыл уақыт өтіпті. Бұл тарих дамуы тұрғысынан қарағанда қас қағым сәт қана болса да, өткенімізді саралап, алдағымызды болжау үшін белгілі бір қорытындылар жасауға мүмкіндік беретін мерзім.
Саяси оқиғаның екінші сатысы – 1991 жылы 16 желтоқсанда «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Тәуелсіздігі туралы Қазақстан Республикасының Конституциялық Заңының» қабылдануы.
Ол егемендіктің халықаралық деңгейі заңдандырылуын, мемлекеттік дүниежүзілік интеграцияға төте араласуын, халықаралық ұйымдарға тікелей мүше болып, халықаралық субъект ретінде әрекет ете алуын дәйектейді. Егемендіктің жариялануы мен тәуелсіздік туралы Заңның қабылдану күндері Қазақстанның өз ішіндегі жағдайларға сәйкестендіріліп белгіленеді. Демек, егемендік пен тәуелсіздік тиісінше 1990 жылдың 25 қазаны мен 1991 жылдың 16 желтоқсаны күндерінің ғана оқиғалары емес. Аталаған даталар шартты, қабылдануы да әбден мүмкін еді. Осыған қатысты бір ескерте кететін жай – аталған даталардың шарттылығы егемендіктің де, тәуелсіздіктің де, олар аталатын күндердің де мәртебесіне нұқсан келтіре алмайды. Бұл жерде мәселе тек оқиға тұтастығын, демек, Егемендік пен Тәуелсіздіктің, сонау 1985 жылдың көктемімен 1991 жылдың аяғына дейін созылған қоғамдық даму үрдісінің нәтижесі екендігін тұшынып, сезінуде деп білу керек.
Тәуелсіздік – Қазақстаннның еркіндік пен теңдік аңсаған әр азаматтың тарихи арманы. Тәуелсіздік – біздің әрқайсымыздың өмірлік мұратымыз, рухани қуатымыз, ойымызбен жан дүниеміздің аңсары. Тәуелсіздік – баға жетпес рухани құндылық. Біздің бәріміздің тағдырымыз Отанымыздың тәуелсіздігімен тікелей байланысты. Сондықтан Тәуелсіздік әр ақынды шабытқа жетелейді, әр сазгерді сиқырлы әуеннің тұңғиығына шомылдырады, әр ғалымды зерттеулердің теріне батырады, әр мұғалімнің сезімін желпінтеді, әр шәкірттің көзіне ұшқын ұялатады. ....

Әлемдiк тәжiрибе көрсеткенiндей экономикада нарықтық қатынастар өз-өзiн реттей алмайды. Оған белгiлi бiр деңгейде мемлекет әр түрлi саясаттар жүргiзу арқылы араласып, реттеп отырады. Мұндай экономиканы реттеу саясаттарына ақша-несие және бюджеттi-салық саясаты, валюталық саясаттар жатады. Бұл қаржы нарығының саясаттарын мемлекет тарапынан банк жүйесi атқарып отырады.
Елiмiздiң өз егемендiгiн алғаннан берi нарықтық қатынастар күннен-күнге дамып келедi. Бiрақ экономикада қанша нарықтық қатынастар орнағанымен, оның өзiн-өзi басқаруы мүмкiн емес. Оған белгiлi бiр дәрежеде мемлекет өзiнiң саясаттары арқылы әсер етiп отыруы керек. Мұндай саясаттарға мемлекеттiң ақша – несие саясаты, қаржы (бюджеттiк) және валюталық реттеу мен қадағау саясаттары жатады. Осы аталған банк жүргізетін саясаттардын ішінде валюталық реттеу саясатының өзіндік алатын орны бар.
Ұлттық валютаның енгiзiлуi сәтiнен бастап, 1995 жылға дейiн Орталық банктiң қызметiн атқару, жүйе қызметiн реттеп отыратын нормативтiк құжаттарды қарастыру және қабылдау тұрғысындағы дәстүрлермен тәжiрибесi жоқ Ұлттық банк дербес түрде ақшалай-несиелiк саясат жүргiзу тәжiрибесiн қолға алды. Бұл кезең , сондай-ақ ұлттық валютаның бағаларды ырықтандыру саясатына орай шарттасылған ақша –несие құралдарының және факторлардың әрекетiне бейiмделуi болатын. Сонымен бiр мезгiлде, 1995 жылы 15 ақпанда Қазақстан Республикасы Президентiнiң қаулысымен бекiтiлген, 1995 ж. арналған Қазақстандағы банктiк жүйенi реформалаудың бiрiншi бағдарламасы жасалынды.
Сондықтан мемлекеттің және Ұлттық Банктің жүргізетін валюталық реттеу мен қадағалау саясатының орны елдің жалпы экономикасының тұрақты дамуының негізі болып табылады. Өз кезегінде валюталық реттеу валюталық мәмілелер мен операциялар негізінде ....