Химия_ЕМН_10 сынып


«Химия» пәнінен

Жиынтық бағалауға арналған әдістемелік ұсыныстар

10-сынып

(жаратылыстану-математикалық бағыт)

Нұр-Сұлтан – 2019

 Әдістемелік ұсыныстар мұғалімге 10-сынып білім алушының «Химия» пәні бойынша жиынтық бағалауды жоспарлау, ұйымдастыру және өткізуге көмек құралы ретінде құрастырылған. Әдістемелік ұсыныстар10-сынып «Химия» пәні бойынша ұзақ мерзімді оқу бағдарламасы негізінде дайындалған10-сыныпта жиынтық бағалау 1,2,3 және 4-тоқсандарда өткізіледі.

 Бөлім/ ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалаудың тапсырмалары мұғалімге Білім алушылардың тоқсан бойынша жоспарланған оқу мақсаттарына жету деңгейін анықтауға мүмкіндік береді.

 Әдістемелік ұсыныстарда бөлім / ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалауды өткізуге арналған бағалау критерийлері мен дескрипторлары бар тапсырмалар ұсынылған. Сондай-ақ, жинақта білім алушылардың оқу жетістіктерінің мүмкін деңгейлері (рубрикалар) сипатталған. Дескрипторлары мен балдары бар тапсырмалар ұсыныс түрінде берілген.

 Тоқсандық жиынтық бағалауды өткізу үшін спецификация мен балл қою кестесі ұсынылған. Спецификация стандартталған және оны тоқсандық жиынтық бағалауды өткізуде басшылыққа алу міндеттелген.

 Әдістемелік ұсыныс жалпы орта білім беретін мектеп мұғалімдеріне, мектеп әкімшілігіне, білім беру бөлімінің әдіскерлеріне, критериалды бағалау бойынша мектеп, өңірлік үйлестірушілеріне және басқа да мүдделі тұлғаларға арналған.

 Әдістемелік ұсыныстарды дайындау барысында ресми интернет-сайттағы қолжетімді ресурстар (суреттер, фотосуреттер, мәтіндер, аудио және бейнематериалдар) қолданылды.

СОДЕРЖАНИЕ

  • ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР

10.1А «Атомның құрылысы» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты

        • «Нуклидтер» мен «нуклондар» ұғымының физикалық мәнін түсіндіру
        • Қоспадағы химиялық элементтің табиғи изотоптарының орташа салыстырмалы атомдық массаларын есептеу
        • s, p, d, f – орбитальдарының пішіндерін ажыратады
        • Алғашқы 36 химиялық элементтің электрондық конфигурациясын жазу

Бағалау критерийі

Білім алушы

  • «Нуклид» және «нуклон» ұғымдарының мәнін анықтайды
  • Химиялық элементтің табиғи изотоптарының орташа салыстырмалы атомдық массаларын және субатомды бөлшектерін есептейді
  • s, p, d, f – орбитальдарының пішіндерін суреттеп көрсетеді
  • Алғашқы 36 химиялық элементтің электрондық конфигурациясын құрады

Ойлау деңгейі

дағдыларының

Білу және түсіну Қолдану

Орындалу уақыты

20 минут

1. Ұғымның атауы мен физикалық мәні арасындағы сәйкестікті көрсетіңіз:

Ұғымның атауыФизикалық мәні

А) Нуклон1) заттың ең кіші бөлінбейтін бөлшегі

B) Нуклид2) атомдардың түрлері

3) ядроның құрамына кіретін бөлшектер

4) оң зарядталған бөлшек

А,B,

2.(a) Табиғатта магнийдің үш изотопы кездеседі: 24Mg - 79,7%; 25Mg - 9,8%және

26Mg - 10,5%. Магний атомының орташа салыстырмалы атомдық массасын

есептеңіз:

A. 25,204

B. 24,308

C. 26,204

D. 23,305

(b) Төменде берілген кестені толтырыңыз:

протоннейтронэлектрон

24Mg2+

26Mg

25Mg

  • Орбитальдар (электрондық бұлттар) бір-бірінен өздерінің энергиялары, пішіндері және кеңістіктегі орналасу бағыттары арқылы ажыратылады. Орбитальдарды ѕ-, p-, d-, f- әріптерімен белгілейді. Координат өстерін ядро орталығы және орбитальдың орталық центрі ретінде қабылдай отырып ѕ-, p-, d- орбитальдарының пішінін салып көрсетіңіз.

- орбиталь

- орбиталь

- орбиталь

  • (a)Ванадий–ауыспалыметалл.Ванадийэлементініңэлектрондық конфигурациясын көрсетіңіз

A) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d2 4s3

B) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d3 4s2

C) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d4 4s1

D) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d5

(b) Ванадий атомы екі түрлі ион түзеді: V2+ және V3+. Екі ионның электрондық конфигурациясын жазыңыз.

V2+ V3+

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

«Нуклид» және «нуклон» ұғымдарыныңмәнін анықтайды;

1

нуклид терминін түсіндіреді;

нуклондарға анықтама береді;

1

1

Химиялық элементтің табиғи изотоптарының орташа салыстырмалы атомдық массаларын және субатомды бөлшектерін есептейді;

2

изотоптардың пайыздық мөлшері бойыншаэлементтіңорташа салыстырмалы атомдық массасын есептейді;

протондар санын есептейді;

нейтронды есептейді;

электронды есептейді;

1

1

1

1

s,p,d,f– орбитальдарының пішіндерінсуреттеп көрсетеді;

3

ѕ-орбитальды салып көрсетеді;

p - орбитальды салып көрсетеді;

d- орбитальды салып көрсетеді;

1

1

1

Алғашқы 36 химиялық элементтің электрондық конфигурациясын жазады;

4

элементтіңэлектрондыққұрылысын жазады;

ионныңэлектрондық конфигурациясын жазады.

1

1

Барлығы

11

«Атомның құрылысы» бөлімі бойынша

 жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрик Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

«Нуклид»және

«нуклон» ұғымдарының мәнін анықтайды

«Нуклид» және «нуклон» ұғымдарының мәнін анықтауда қиналады

«Нуклид»терминінтүсіндіргенде/ нуклондарға анықтама бергенде қателіктер жібереді

«Нуклид» ұғымдарының анықтайды

және

мәнін

«нуклон»

дұрыс

Химиялық элементтің табиғи изотоптарының орташа салыстырмалы атомдық массаларын жәнесубатомды бөлшектерін есептейді

Химиялық элементтің табиғи изотоптарыныңорташа

салыстырмалыатомдық массаларын және субатомды бөлшектерін есептеуде қиналады

Изотоптардың пайыздық мөлшері бойынша элементтің орташа салыстырмалы атомдық массасын есептеуде/протонды/нейтронды/ электронды есептегенде қателіктер жібереді

Химиялық элементтің табиғи изотоптарыныңорташа

салыстырмалыатомдық массаларын және субатомды бөлшектерін есептейді

s,p,d,f– орбитальдарының пішіндерінсуреттеп көрсетеді

 s, p, d, пішіндерін қиналады

f

– орбитальдарының суреттепкөрсетуге

 ѕ-орбитальды салып көрсетуде / p - орбитальды салып көрсетуде; d- орбитальды салып көрсетуде қателіктер жібереді

 s, p, d, f – орбитальдарының пішіндерін дұрыс суреттеп көрсете алады

Алғашқы 36 химиялық элементтің электрондық конфигурациясын құрады

Алғашқы 36 химиялық элементтің электрондық конфигурациясын құрып жазғанда қиналады

Элементтіңэлектрондық жазғанда/ионның конфигурациясынқұрып қателіктер жібереді

 құрылысын электрондық жазғанда

Алғашқы 36 химиялық элементтің электрондық конфигурациясын дұрыс құрады

10.1B «Элементтер мен олардың қосылыстарының периодты өзгеруі» және 10.1С «Химиялық байланыс» бөлімдері бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты

10.2.1.1 Химиялық элемент атомдарының физикалық қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын сипаттау: радиусы, иондануэнергиясы,электронтартқыштық, электртерістілік және тотығу дәрежесі

        • Ковалентті байланысты қосылыстар үшін «нүктелер мен айқыштар» диаграммасын құрастыру
        • Иондық байланыстың қарама-қарсы зарядталған иондардың электростатикалық тартылуы нәтижесінде түзілетіндігін түсіну

10.1.4.11 Металдық байланыстың табиғатын және оның металдардың физикалық қасиеттеріне әсерін түсіндіру;

Бағалау критерийі

Білім алушы

  • Химиялық элемент атомдарының қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын: радиусы, иондану энергиясы, электронтартқыштық, электртерістілік және тотығу дәрежесін сипаттайды
  • Ковалентті байланысты қосылыстар үшін «нүктелер мен айқыштар» диаграммасын құрастырып, байланыстың түзілу мәнін түсіндіреді
  • Иондық байланыстың қарама-қарсы зарядталған иондардың электростатикалық тартылуы нәтижесінде түзілетіндігін сипаттайды
  • Металдық байланыстың табиғатын және оның металдардың физикалық қасиеттеріне әсерін түсіндіреді

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну Қолдану

Орындалу уақыты

20 минут

Тапсырма

1.(а) Азот молекуласындағы электрондардың таралуының қайсысы дұрыс?

A

B

C

D

(b) «Нүктелер мен айшықтар» диаграммасы арқылы оттегі молекуласындағы химиялық байланыстың түзілуін бейнелеңіз.

  • Натрий мен фтор әрекеттесіп натрий фторидін түзеді.

(а) Түзілген натрий фторидіндегі байланыстың типін анықтаңыз:

(b) Реакция нәтижесінде түзілген натрий және фтор ионындағы бөлшектер санын берілген суреттегі сұрақ белгісінің орнына жазып толықтырыңыз.

(с) Реакция нәтижесінде түзілген әрбір ионның электрондық конфигурациясын көрсетіңіз:

Натрий Na +

Фтор F-

(d)Натрийменкүкіртатомдарыарасындаиондықбайланыстыңтүзілуін бейнелеңіз.

Натрий

(2,8,1)

Күкірт

(2,8,6)

(2,8)

(2,8,8)

  • Суретте бір химиялық байланыстың түрі ұсынылған. (а) Химиялық байланыстың түрін анықтаңыз.

(b) Берілген байланыс түріндегі заттың кристалдық торыныңтүйіндерінде не орналасады? (с) Кез келген басқа химиялық байланыспен ұқсастығы мен айырмашылығын түсіндіріңіз:

Айырмашылығы:

Ұқсастығы:

  • Иондану энергиясының мәндері бар график берілген.

(а) Иондану энергиясының мәні периодтарда солдан оңға қарай қалай өзгеретінін графикті қолдана отырып көрсетіңіз:

    • Өзгермейді
    • Жоғарылайды
    • Төмендейді
    • Басында жоғарылайды, сосын төмендейді
  • Периодты кесте жайлы келесі тұжырымдардың қайсысы дұрыс? і. 3 периодтағы элементтердің химиялық қасиеттері ұқсас
    • 7 период элементтерінің физикалық қасиеттері біртіндеп өзгереді?
    • 3 периодтағы элементтің орны олардың ең жоғарғы энергетикалық қабатындағы электрондар санына байланысты
      • тек i және ii
      • тек i және iii
      • тек ii және iii
      • і, ii және iii

(с) Периодтық кестеде жоғарыдан төмен қарай және солдан оңға қарай атом радиусы қалай өзгереді? Өз жауабыңызды түсіндіріңіз:

(d) Периодта химиялық элементтердің электртерістілік мәні қалай өзгереді?

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

Коваленттібайланысты қосылыстарүшін

«нүктелер мен айқыштар» диаграммасын құрастырып, байланыстың түзілу мәнін түсіндіреді;

1

ковалентті байланыстың түзілуінің мәнін сипаттайды;

«нүктелер мен айқыштар» диаграммасы арқылы ковалентті байланыстың түзілуін бейнелейді;

1

1

Иондық

байланыстың

2

суреттениондықбайланыстыңмәнін

1

қарама-қарсызарядталған

сипаттайды;

иондардың электростатикалық

тартылуынәтижесінде

иондардағыбөлшектерсанынсурет бойынша толықтырады;

1

түзілетіндігін сипаттайды;

катионныңэлектрондық конфигурациясын жазады;

1

анионныңэлектрондық

1

конфигурациясын жазады;

иондықбайланыстыңтүзілуін

1

бейнелейді;

Металдық

байланыстың

3

металдық байланысты ажыратады;

1

табиғатын

металдардың қасиеттеріне

жәнеоның физикалық

әсерін

металдық кристалл торының ерекшелігін түсіндіреді;

1

түсіндіреді;

металдық байланыстың басқа химиялық байланыстан ерекшелігін көрсетеді;

1

Химиялық

элемент

4

берілгенграфиктениондану

1

атомдарының

энергиясының өзгерісін сипаттайды;

қасиеттерініңөзгеру

заңдылықтарын:радиусы, иондануэнергиясы,

периодтықкестебойыншаатом радиусының өзгерісін сипаттайды;

1

электронтартқыштық,

электртерістілікжәне тотығудәрежесін

периодтықкестебойынша электртерістілік өзгерісін сипаттайды.

1

сипаттайды;

Барлығы

13

10.1В «Элементтер мен олардың қосылыстарының периодты өзгеруі» және 10.1С «Химиялық байланыс» бөлімдері бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика

Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Коваленттібайланысты қосылыстарүшін

«нүктелер мен айқыштар» диаграммасын құрастырып, байланыстың түзілу мәнін түсіндіреді.

Коваленттібайланысты қосылыстар үшін «нүктелер мен айқыштар» диаграммасын құрастырып, байланыстың түзілумәнінтүсініп сипаттауда қиналады.

Ковалентті байланыстың түзілуінің мәнін сипаттауда/ нүктелер мен айқыштар» диаграммасы арқылы ковалентті байланыстың түзілуін бейнелеуде қателіктер жібереді.

Коваленттібайланысты қосылыстар үшін «нүктелер мен айқыштар»диаграммасын

құрастырып,байланыстың түзілу мәнін дұрыс түсіндіреді.

Иондықбайланыстың қарама-қарсы зарядталған иондардың электростатикалық тартылуынәтижесінде түзілетіндігін сипаттайды.

Иондық байланыстың қарама- қарсы зарядталған иондардың электростатикалық тартылуы нәтижесінде түзілетіндігін сипаттауда қиналады.

Суреттен иондық байланыстың мәнін сипаттауда/ иондардағы бөлшектер санын сурет бойынша толықтырғанда/катионның электрондықконфигурациясын жазғанда/анионныңэлектрондық конфигурациясын жазуда/иондық байланыс түзетін қосылыстар қасиеттерін сипаттағанда қателіктер жібереді.

Иондық байланыстың қарама- қарсы зарядталған иондардың электростатикалық тартылуы нәтижесінде түзілетіндігін дұрыс сипаттайды.

Металдық байланыстың табиғатын және оның металдардың физикалық қасиеттерінеәсерін түсіндіреді.

Металдықбайланыстың табиғатын және оның металдардыңфизикалық

қасиеттерінеәсерін түсіндіруде қиналады.

Металдық байланысты ажыратуда/ металдық кристалл торының ерекшелігін түсіндіргенде қателіктер жібереді.

Металдықбайланыстың табиғатын және оның металдардыңфизикалық қасиеттеріне әсерін дұрыс түсіндіреді.

Химиялықэлемент атомдарының қасиеттерініңөзгеру заңдылықтарын: радиусы, иондануэнергиясы, электронтартқыштық, электртерістілікжәне тотығудәрежесін сипаттайды.

Химиялықэлемент атомдарыныңқасиеттерінің өзгерузаңдылықтарын: радиусы,иондануэнергиясы, электронтартқыштық, электртерістілікжәнетотығу дәрежесін сипаттауда қиналады.

Берілген графиктен иондану энергиясының өзгерісін сипаттауда/периодтық кесте бойынша атом радиусының өзгерісін сипаттауда/ электртерістілік өзгерісін сипаттауда қателіктер жібереді.

Химиялық элемент атомдарының қасиеттерініңөзгеру заңдылықтарын:радиусы,

иондануэнергиясы, электронтартқыштық, электртерістілікжәнетотығу дәрежесін дұрыс сипаттайды.

10.1D

«Стехиометрия» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты

        • Химияның негізгі стехиометриялық заңдарының тұжырымдамасын, қолдану аясын атау: зат массасының сақталу заңы, көлем қатынастар заңы, Авогадро заңы
        • «Салыстырмалы атомдық масса»,

«салыстырмалы молекулалық масса» және

«молярлық масса» ұғымдарының физикалық мәнін түсіндіру

        • Зат мөлшері ұғымын және стехиометриялық заңдарды қолданып есептеулер жүргізу
        • Бастапқы заттардың белгiлi зат мөлшерлері (массалары, көлемдері, бөлшек сандары) бойынша реакцияға қатысқан заттардың бiреуi артық мөлшерде және құрамында белгілі үлесте қоспалары бар болған жағдайда реакция өнiмдерiнiң зат мөлшерлерін (массаларын, көлемдерін, бөлшек сандарын) есептеу
        • Теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы реакция өнімінің шығымын пайызбен есептеу

Бағалау критерийі

Білім алушы

  • Стехиометриялық заңдар тұжырымдамасын түсініп, сипаттайды
  • «Салыстырмалы атомдық масса», «салыстырмалы молекулалық масса» және «молярлық масса» терминдерінің мәнін түсіндіреді
  • Зат мөлшерін және стехиометриялық заңдарды қолдана отырып есептеулер жүргізеді
  • Реакцияға қатысқан заттардың бiреуi артық мөлшерде және құрамында белгілі үлесте қоспалары бар болған жағдайда реакция өнiмдерiнiң зат мөлшерін есептейді
  • Теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы реакция өнімінің шығымына байланысты есептеу жүргізеді

Ойлау деңгейі

дағдыларының

Білу және түсіну Қолдану

Орындалу уақыты

20 минут

Тапсырма

1.(а) Стехиометриялық заңның атауы мен заңның тұжырымдамасы арасындағы сәйкестікті көрсетіңіз:

СтехиометриялықЗаңның тұжырымдамасы заңның атауы

  • Затмассасының сақталу заңы
  • Авогадро заңы
  • Құрамтұрақтылық заңы
  • кез келген газдың бірдей температурада, бірдей қысымда алынған бірдей көлемінде біркелкі молекула саны болады
  • заттардың құрамы алу әдісіне байланыссыз тұрақты болады
  • реакцияға дейінгі заттардың массасы реакциядан кейін заттардың массасына тең болады

А,B, С,

  • Авогадро тұрақтысы үшін қай тұжырым дұрыс болып табылатынын көрсетіңіз:
    • өлшемсіз шама
    • сан жағынан 1 мольдегі молекула санына тең
    • сан жағынан 23 г натрий атомының массасына тең
    • сан жағынан 12 г көміртек атомының массасына тең

2.

  • Төменде берілген кестеден ұғымның атауы мен оның физикалық мәні арасындағы сәйкестікті көрсетіңіз:

Ұғымның атауы

Физикалық мәні

А)Салыстырмалы молекулалық массасы (Mr)

B) Молярлық масса (M)

С)Салыстырмалы атомдық массасы (Аr)

  • Сан жағынан заттың 1 молінің массасына тең шама
  • Берілген зат молекуласының массасы көміртек атомы массасының 1/12 бөлігінен неше есе ауыр екенін білдіретін шама
  • Элементтің табиғи изотоптар құрамының орташа атомдық массасының көміртегі-12 атомының 1/12 массасына қатынасына тең шама
  • Сутек массасының 1,008 бөлігі немесе оттек массасының 8,0 бөлігі қосылатын осы элементтердің мөлшерін немесе қосылыстарында орнын басатын шама

А,B, С,

  • Жоғарыда кестеде берілген ұғымдардың ішінен өлшемсіз шамаларды атаңыз:

3.

  • Моль – бұлөлшем бірлігі:
    • молярлық массаның
    • молярлық көлемнің
    • зат мөлшерінің
    • молекулалық массаның
  • Төменде берілген кестені есептеу жүргізе отырып толтырыңыз:

Заттар

Формуласы

Mr

Массасы

Моль

Көміртек монооксиді

CO

560 г

Пропан

C3H8

44

Белгісіз қатты зат

белгісіз

0,104 г

0,0005

Метан

CH4

6 кг

Натрий карбонаты

Na2CO3

106

Белгісіз газ тәрізді зат

белгісіз

0,1 г

0,025

4.

(а) Массасы 10 г натрий гидроксиді мен 20 г тұз қышқылы әрекеттесткенде түзілген тұздың массасын табыңыз.

(b) 24 г мыс пен темір балқымасында мыстың үлесі 53,3 %. Балқыма тұз қышқылымен әрекеттескенде бөлінген газдың (қ.ж.) көлемін есептеңіз.

  • (а) Құрамында 4 % қоспасы бар 20 г әктасты қыздыру арқылы 12 г кальций оксиді алынған. Алынған өнімнің шығымын есептеңіз.

(b) Төменде суретте әктастың тұз қышқылында еру реакциясы берілген. Реакция нәтижесінде бөлініп шыққан көмірқышқыл газы әк суы арқылы жіберілді. Кальций гидроксидінің ерітіндісі арқылы көмірқышқыл газын өткізгенде теориямен салыстырғанда 85 % шығыммен массасы 150 г кальций карбонаты түзілді. Қанша көлем (қ.ж.) СО2 сіңірілгенін есептеңіз.

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

Стехиометриялық заңдар тұжырымдамасын түсініп, сипаттайды;

1

стехиометриялық заңның атауы мен заңның тұжырымдамасы арасындағы сәйкестікті көрсетеді;

Авогадротұрақтысыныңмәнін сипаттайды;

1

1

«Салыстырмалы атомдық масса», «салыстырмалы молекулалық масса» және

«молярлықмасса»

терминдерініңмәнін түсіндіреді;

2

ұғымның атауы мен оның физикалық мәні арасындағы сәйкестікті көрсетеді;

салыстырмалы(өлшемсіз)болып табылатын шамаларды көрсетеді;

1

1

Зат мөлшерін және стехиометриялық заңдарды қолданаотырып есептеулер жүргізеді;

3

моль ұғымының мағынасын анықтайды;

зат мөлшерін және стехиометриялық заңдарды қолданып есептеу жүргізе отырып, кестені толтырады;

1

1

Реакцияғақатысқан заттардың бiреуi артық мөлшерде және құрамында белгілі үлесте қоспалары бар болған жағдайда реакция өнiмдерiнiң зат мөлшерін есептейді;

4

реакцияға қатысқан заттардың бiреуi артық мөлшерде болған жағдайға байланысты есептеу жүргізеді;

құрамында белгілі үлесте қоспалары бар болған жағдайда реакция өнiмдерiнiң зат мөлшерлерін есептей алады;

1

1

Теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы реакция өнімініңшығымына байланыстыесептеу жүргізеді.

5

теориялықмүмкіндікпен салыстырғандағы реакция өнімінің шығымын есептейді;

реакцияөнімініңшығымына байланысты есептеу жүргізеді.

1

1

Барлығы

10

    • D «Стехиометрия» бөлімі бойынша

 жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Стехиометриялық заңдар тұжырымдамасын түсініп, сипаттайды.

Стехиометриялықзаңдар тұжырымдамасын түсініп, сипаттауда қиналады.

Стехиометриялық заңның атауы мен заңның тұжырымдамасы арасындағы сәйкестікті көрсеткенде/ Авогадро тұрақтысының мәнін сипаттағанда қателіктер жібереді.

Стехиометриялық заңдар тұжырымдамасын дұрыс сипаттайды.

 «Салыстырмалы атомдық масса», «салыстырмалы молекулалық масса» және

«молярлықмасса»

терминдерініңмәнін түсіндіреді.

 «Салыстырмалы атомдық масса»,«салыстырмалы молекулалық масса» және

«молярлықмасса»

терминдерініңмәнін түсіндіргенде қиналады.

Ұғымның атауы мен оның физикалық мә арасындағы сәйкестікті көрсеткенд салыстырмалы (өлшемсіз) болып табылаты шамаларды көрсеткенде қателіктер жібереді.

«Салыстырмалы атомдық масса», «салыстырмалы молекулалық масса» және

«молярлықмасса» терминдерінің мәнін дұрыс түсінеді.

Затмөлшерінжәне стехиометриялық заңдарды қолдана отырып есептеулер жүргізеді.

Затмөлшерінжәне стехиометриялық заңдарды қолдана отырып есептеулер жүргізгенде қиналады.

Моль ұғымының мағынасын анықтауда/ зат мөлшерін және стехиометриялық заңдарды қолданып есептеу жүргізе отырып, кестені толтырғанда қателіктер жібереді.

Зат мөлшерін және стехиометриялық заңдарды қолдана отырып есептей алады.

Реакцияғақатысқан заттардың бiреуi артық мөлшердежәне құрамында белгілі үлесте қоспалары бар болған

Реакцияға қатысқан заттардың бiреуi артық мөлшерде және құрамында белгілі үлесте қоспалары бар болған жағдайда реакция өнiмдерiнiң

Реакцияға қатысқан заттардың бiреуi артық мөлшерде болған жағдайға байланысты есептеу жүргізгенде/ құрамында белгілі үлесте қоспалары бар болған жағдайда реакция өнiмдерiнiң зат

Реакцияғақатысқан заттардың бiреуi артық мөлшерде және құрамында белгілі үлесте қоспалары бар болған жағдайда

жағдайдареакция өнiмдерiнiң зат мөлшерін есептейді.

затмөлшерлерінесептеуде қиналады.

мөлшерлерін есептеуде қиналады.

реакция өнiмдерiнiң зат мөлшерлеріндұрыс есептейді.

Теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы реакция өнімініңшығымына байланыстыесептеу жүргізеді.

Теориялықмүмкіндікпен салыстырғандағыреакция өнімінің шығымын есептеуде қиналады.

Теориялықмүмкіндікпен салыстырғандағы реакция өнімінің шығымын есептеуде/реакция өнімінің шығымына байланысты есептеуде қателіктер жібереді.

Теориялықмүмкіндікпен салыстырғандағы реакция өнімінің шығымын дұрыс есептейді.

  • ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР

10.2А «Термодинамикаға кіріспе» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты

        • Химиялық реакциялар - байланыстардың үзілуі мен жаңа байланыстардың түзілу процесін қамтитындығын түсіну
        • Реакцияның энтальпия өзгерісін тәжірибе жүзінде анықтау және оны анықтамалық деректер негізінде есептеу
        • Гесс заңының физикалық мәнін түсіндіру және оны химиялық реакцияның энтальпия өзгерісін есептеу үшін қолдана алу
        • Гиббстің бос энергия өзгерісін түсіндіру және анықтамалық деректер бойынша есептеу
        • Термодинамикалық мәндер бойынша реакцияның өздігінен жүру бағытын болжау

Бағалау критерийі

Білім алушы

  • Химиялық реакциялар байланыстың үзілу және түзілуі нәтижесінде жүзеге асатынын сипаттайды
  • Стандартты жану мен түзілу энтальпияларын анықтауда қолданып, анықтамалық деректерді қолдана отырып есептеу жүргізеді
  • Гесс заңын түсіндіріп және оны энтальпия өзгерісін анықтауда қолданады
  • Гиббстің бос энергия өзгерісін сипаттап, оны реакцияның жүру мүмкіндігін анықтау үшін пайдаланады
  • Экзотермиялық процестердің барлығының, ал эндотермиялық процестердің кейбіреуінің ғана спонтанды болу себебін түсіндіреді

Ойлаудағдыларының деңгейі

Білу және түсіну Қолдану

Орындалу уақыты

20 инут

1.

(a) Көп нүктенің орнына қажетті сөздерді қойып, төменде берілген сөйлемді толықтырыңыз.

Газ күйінде, екі атом арасында байланыс түзілгенде бөлінетін энергия – ..................

деп аталады. Байланыс энергиясының шамасы әрқашанмәнге ие болады,

яғни түзілген жүйеден энергия бөлінетіндігін білдіреді. Байланыс энергиясының

мәні мен таңбасы жөнінен қарама-қарсышама – .......................... энергиясы деп аталады.

  • Бромэтанда C-Br арасында байланыс үзілуі гомолиттік үзілу деп аталады және келесі теңдеумен сипатталады: CH3Br → CH3• + Br•

Түзілетін екі бөлшек …

    • атомдар
    • бос радикалдар
    • молекулалар
    • иондар
  • Суретті зерделеңіз. Суретте берілген процесті қалай атауға болады?
    • гетеролиттік үзілу
    • гомолиттік үзілу
    • тізбектің айырылуы
    • тізбектің өсуі
  • (a) Кестедегі ақпаратты қараңыз.

Қосылыс

С6Н6 (сұйық)

СО2 (г)

Н2О (сұйық)

θ-1

∆Hтүз / кДж моль

+49

-394

-286

С6Н6 (с) + 7 1 О2 (г) → 6 СО2 (г) + 3 Н2О(с)

2

Бензолдың жану реакциясы үшін стандартты энтальпияның өзгерісі кДж моль-1 мәнін қай тұжырым көрсетеді:

1) 6 * ( -394) + 3 * (-286) – (49)

2) 12 * (-394) + 6 * (-286) – 2* (49)

3) 12 * (394) + 6 * (-286) – 2 *(-49)

  • H2(г) +O2(г) → 2H2O(г) реакциясы үшін энтальпияның өзгерісін ∆Hθ = -572 кДж ескере отырып, дұрыс тұжырымды анықтаңыз.
    • Стандартты жану энтальпиясының өзгерісі Н2 (г) үшін - 286 кДж моль-1
    • Стандартты жану энтальпиясының өзгерісі Н2 (г) үшін + 286 кДж моль-1
    • Стандартты түзілу энтальпиясының өзгерісі H2O(г) үшін - 572 кДж моль-1
    • Стандартты түзілу энтальпиясының өзгерісі H2O(г) үшін + 572 кДж моль-1
  • (а) Ұсынылған схемадан Гесс заңын түсіндіріңіз.
  • Сутек асқын тотығы біртіндеп суға және оттегіге ыдырайды. Реакцияның өзгеріс энтальпиясын стандартты түзілу энтальпиялары арқылы анықтауға болады.

Гесс циклын қолданып айырылу реакциясының өзгеріс энтальпиясын есептеңіз. 2H2O2 (сұй) → 2H2O(сұй) + O2 (г)

  • Кальций карбиді CaC2 кальций оксидін CaO және көміртек C көзі саналатын коксты күйдіру арқылы алынатын маңызды өнеркәсіптік өнім болып саналады.

ΔH пен көрсеткіштерді қолдана отырып, Гесс заңы бойынша теңдеулер құрыңыз.

Стандартты энтальпия өзгерісі

CaO(қ)+3C(қ)→CaC2(қ)+CO(г)ΔHx =?

Ca(қ)+12O2(г)→CaO(қ)ΔH1= −635.1 кДж/моль C(қ)+12O2(г)→CO(г)ΔH2= −110.5 кДж/моль

 Ca(қ)+2C(қ)→CaC2(қ)ΔH3 = −59.8 кДж/моль Берілген реакцияның энтальпия өзгерісін ΔHx есептеңіз.

  • (a) Төменде кестеде берілген тұжырымдардың «шын» немесе «жалған» екенін көрсетіңіз. Егер тұжырым дұрыс болса, () егер бұрыс болған жағдайда () белгісін қойыңыз.

№

Тұжырым

Шын ()/

Жалған ()

1

Гиббс энергиясының өзгерісі процестің өздігінен жүру- жүрмеу

мүмкіндігін анықтайды

2

Өздігінен жүретін процестер үшін Гиббс энергиясының мәні теріс

болады

3

ΔH∘ − жүйедегі стандартты энтропияның өзгерісі

4

ΔS∘ − жүйедегі стандартты энтальпияның өзгерісі

5

ΔG∘ − жүйедегі бос энергияның стандартты (Гиббс) өзгерісі

6

Егер жүйе мен қоршаған ортадағы жалпы энтропия өзгерісі оң болса,

химиялық және физикалық процестер спонтанды жүреді

(b) 25°C-та су буының конденсациялануындағы бос энергия өзгерісін есептеп, мәтінді аяқтаңыз. Барлық көрсеткіштерді ең жақын бүтін санмен және кДж/моль арқылы көрсетіңіз.

Н2О (г) → Н2О (с)

ΔH 0 = - 44 кДж

моль

Қосылыс

S0( Дж )

298 К моль

Н2О (с)

70

Н2О (г)

189

ΔG∘ =ΔH 0−TΔS0

Су буының конденсациясы кезінде ретсіз қозғалысПроцесс спонтанды болып

табылады.

  • (a) Энтальпия мен энтропия өзгерісі мен реакцияның жүру жағдайына байланысты тұжырымдарды сәйкестендіріңіз.

Энтальпиямен

энтропия өзгерісі

Реакция энтропиясына байланысты тұжырым

A

ΔH° < 0, ΔS°<0

1

Реакция кез келген температурада спонтанды бола бермейді. Кері реакция спонтанды болады.

B

ΔH° < 0, ΔS°>0

2

Реакция кез келген температурада спонтанды. Кері

реакция спонтанды емес.

C

ΔH°> 0,ΔS°>0

3

Реакциятөментемпературадаспонтандыболады.

Жоғары температурада кері реакция спонтанды болуы мүмкін.

D

ΔH°>0,ΔS°<0

4

Реакцияжоғарытемпературадаспонтандыболуы

мүмкін. Төмен температурада кері реакция спонтанды түрде өтеді.

A

B

C

D

  • Бос энергия өзгерісі ΔG∘ нөлге тең болса, тура немесе кері реакциялар жүрмейді. Жүйе динамикалық тепе-теңдікте болады.

Төменде берілген кестені толтырыңыз. Егер тура және теріс реакциялар жүрсе , егер тура және теріс реакциялар жүрмейтін жағдайда  белгісін қойыңыз.

Бос энергия өзгерісі ΔG∘

Тура реакция

Кері реакция

ΔG∘ <0

...................

................

ΔG∘ >0

..................

..................

ΔG∘ =0

......................

..................

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

Химиялық реакциялар байланыстың үзілу және түзілуі нәтижесінде жүзеге асатынын сипаттайды;

1

химиялық реакциялардағы байланыс бойыншаберілгенсөйлемді толықтырады;

байланыстың үзілу типін анықтайды;

гетеролиттіжәнегомолиттіүзілу реакциясын ажыратады;

1

1

1

Стандартты жану мен түзілу энтальпияларын анықтаудақолданып, анықтамалық деректерді қолдана отырып есептеу жүргізеді;

2

жану реакциясы үшін кестедегі мәліметті қолдана отырып, стандартты энтальпияның өзгерісін есептейді;

берілген реакция үшін энтальпияның өзгерісін есептейді;

1

1

Гесс заңын түсіндіріп және оны энтальпия өзгерісін анықтауда қолданады;

3

Гесс заңын дұрыс сипаттайды;

Гесс заңын қолдана отырып есептеу жүргізеді;

берілгенреакцияданэнтальпия өзгерісін ΔHx есептейді;

1

1

1

Гиббстің бос энергия өзгерісін сипаттап, оны реакцияныңжүру мүмкіндігін анықтау үшін пайдаланады;

4

Гиббстің бос энергия өзгерісі жайлы тұжырымдардың шын/жалған екенін ажыратады;

бос энергия өзгерісін есептейді;

1

1

Экзотермиялық процестердің барлығының, алэндотермиялық процестердің кейбіреуінің ғанаспонтандыболу себебін түсіндіреді;

5

энтальпия мен энтропия өзгерісін реакцияның жүру жағдайына байланыстытұжырымдармен

сәйкестендіреді;

бос энергия өзгерісін тура және кері реакциялар үшін көрсетеді.

1

1

Барлығы

12

    • A «Термодинамикаға кіріспе» бөлімі бойынша

 жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрик Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Химиялық реакциялар байланыстың үзілу және түзілуінәтижесінде

жүзегеасатынын сипаттайды.

Химиялықреакциялар байланыстың үзілу және түзілуі нәтижесінде жүзеге асатынын сипаттауда қиналады.

Химиялықреакциялардағы байланысты сипаттауда/байланыстың үзілу типін анықтауда/ гетеролитті және гомолитті үзілу реакциясын ажыратуда қателіктер жібереді.

Химиялықреакциялар байланыстың үзілу және түзілуі нәтижесінде жүзеге асатынын дұрыс сипаттайды.

Стандартты жану мен түзілу энтальпияларын анықтауда қолданып, анықтамалық деректерді қолдана отырып есептеу жүргізеді.

Стандартты жану мен түзілу энтальпияларын анықтауда қолданып,анықтамалық деректерді қолдана отырып есептеуде қиналады.

Жану реакциясы үшін кестедегі мәлімет қолданаотырып,стандартт энтальпияның өзгерісін /берілген реакци үшін энтальпияның өзгерісін есептеуд қателіктер жібереді.

 Стандартты жану мен түзілу энтальпияларын анықтауда қолданып,анықтамалық деректерді қолдана отырып дұрыс есептейді.

Гесс заңын түсіндіріп және оны энтальпия өзгерісінанықтауда қолданады.

Гесс заңын түсіндіріп және оны энтальпия өзгерісін анықтауда қолдануда қиналады.

Гесс заңын дұрыс сипаттауда/ Гесс заңын қолдана отырып есептегенде/ берілген реакциядан энтальпия өзгерісін ΔHx есептеуде қателіктер жібереді.

Гесс заңын түсіндіріп және оны энтальпия өзгерісін анықтауда дұрыс қолданады.

Гиббстің бос энергия өзгерісін сипаттап, оны реакцияныңжүру мүмкіндігін анықтау үшін пайдаланады.

Гиббстің бос энергия өзгерісін сипаттап, оны реакцияның жүру мүмкіндігін анықтау үшін пайдалануда қиналады.

 Гиббстің бос энергия өзгерісі жайлы тұжырымдардың шын/жалған екенін ажыратуда / бос энергия өзгерісін есептеуде қиналады.

Гиббстің бос энергия өзгерісін сипаттап, оны реакцияның жүру мүмкіндігін анықтау үшін дұрыс пайдаланады.

Экзотермиялық процестердің барлығының,ал эндотермиялық процестердің кейбіреуінің спонтанды болу себебін түсіндіреді.

Экзотермиялық процестердің барлығының, ал эндотермиялық процестердіңкейбіреуінің спонтанды болу себебін түсіндіруде қиналады.

Энтальпия мен энтропия өзгерісін реакцияның жүру жағдайына байланыстытұжырымдармен сәйкестендіруде/ бос энергия өзгерісін тура және кері реакциялар үшін көрсетуде қателіктер жібереді.

Экзотермиялық процестердің барлығының, ал эндотермиялық процестердіңкейбіреуінің спонтанды болу себебін дұрыс түсіндіреді.

10.2B «Кинетика» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты

10.3.2.2 Қарапайым реакциялардың орташа жылдамдығына есептеулер жүргізу

10.3.2.4 Әрекеттесуші массалар заңы бойынша есептеулер жүргізу

10.3.2.8 Вант-Гофф ережесі бойынша есептеулер жүргізе алу

10.3.2.12 Гомогенді және гетерогенді катализді ажырату

Бағалау критерийі

Білім алушы

  • Қарапайым химиялық реакцияның орташа жылдамдығын есептейді
  • Әрекеттесушімассаларзаңыбойыншаесептеулер жүргізеді
  • Вант-Гофф ережесі бойынша есептеулер жүргізеді
  • Гомогенді және гетерогенді катализді ажыратады

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну Қолдану

Орындалу уақыты

20 минут

Тапсырма

  • (а) 10 секунд ішінде А затының концентрациясы 3,10 моль/л-ден 3,05 моль/л-ге өзгерді. А заты бойынша реакция жылдамдығының орташа мәнін есептеңіз.

(b) Егер 74 және 124 сек аралығындағы N2 концентрациясы 0,07 және 0,02 моль/л болатындығы белгілі болса, N2 және O2 арасында NO түзе жүретін реакцияның орташа жылдамдығын есептеп табыңыз.

  • (а) Әрекеттесуші массалар заңының мәнін мына реакциялар үшін жазыңыз:
    • 2NO(г) + Cl2(г) ↔ 2NOCl(г)
    • СаСО3 (қ) ↔ СаО(қ) + СО 2 (г)

(b) 2NO(г) + О2(г) = 2NO(г) реакциясы бойынша реакциялық ыдыстың көлемін үш есе кеміткенде, реакция жылдамдығы қалай өзгереді.

  • (а)Реакцияныңтемпературалықкоэффициентіγ=2.Химиялықреакцияның жылдамдығы қалай өзгереді, егер температураны 35°С-тан 65°С-қа дейін арттырса?
    • 8 есе артады
    • 8 есе кемиді
    • Өзгермейді
    • 6 есе артады
    • 6 есе кемиді

(b) 10°С температурада қандай да бір реакцияның жылдамдығы 1 моль с құрайды.

л

Егер температуралық коээффициент 2 тең болса, осы реакцияның жылдамдығы

мен уақыты арасындағы сәйкестікті көрсетіңіз.

1. 20°С

2. 30°С

3. 40°С

4. 50°С

    • 2 моль с

л

    • 4 моль с

л

    • 8 моль с

л

    • 1 моль с

л

Е) 16 моль с

л

F) 32 моль с

л

4.(а) Төменде берілген сөйлемде көпнүктенің орнына тиісті терминді жазып сөйлемді толықтырыңыз.

Катализаторменәрекеттесушізаттарбіртектіжүйеқұрап,бірфазадаболса

......................... катализ, ал әр түрлі фазада болса ........................... катализ деп атайды. Катализаторқатынасуындахимиялықреакцияларжылдамдығыныңөзгеруін

..................... деп атайды. Реакцияның жылдамдығын өзгертіп, бірақ реакцияның соңында сапалы және сандық түрде өзгеріссіз тұратын заттардыдеп атайды.

  • Гомогенді катализге берілген жауапты белгілеңіз:
    • SO2

+ ½ O2

V2O5

→

SO3

    • 2H O

FeCl3

2H O + O

2 2 →22

Fe

C. N2 + 3H2 → 2NH3

D. 2H O

MnO2

2H O + O

2 2 →22

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

Қарапайым химиялық реакцияныңорташа жылдамдығын есептейді;

1

реакцияжылдамдығының мәнін есептейді;

реакцияныңорташажылдамдығын есептейді;

орташа

1

1

Әрекеттесуші массалар заңы бойынша есептеулер жүргізеді;

2

әрекеттесушімассаларзаңының мәнін реакциялар үшін жазады;

әрекеттесуші массалар заңына байланысты реакция жылдамдығын өрнектеп жазады;

1

1

Вант-Гофф бойынша жүргізеді;

 ережесі есептеулер

3

Вант-Гоффережесін қолданады;

реакцияның жылдамдығы мен уақыты арасындағы сәйкестікті көрсетеді;

есептеуде

1

1

Гомогенді гетерогенді ажыратады;

 және катализді

4

гомогенді және гетерогенді катализ ұғымын түсіндіреді;

берілгенреакциялардангомогенді катализді ажыратады.

1

1

Барлығы

8

    • В «Кинетика» бөлімі бойынша

 жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Қарапайымхимиялық

Қарапайым

химиялық

Реакцияжылдамдығыныңорташа

Қарапайымхимиялық

реакцияныңорташа

реакцияның

орташа

мәнін/реакцияныңорташа

реакцияныңорташа

жылдамдығын есептейді.

жылдамдығын

есептеуде

жылдамдығын есептеуде қателіктер

жылдамдығын дұрыс есептейді;

қиналады;

жібереді;

Әрекеттесушімассалар

Әрекеттесушімассаларзаңы

Әрекеттесуші массалар заңының мәні

Әрекеттесушімассалар

заңы

заңы бойынша есептеулер

бойынша есептеулер жүргізуде

реакциялар үшін жазуда/ әрекеттесуш

бойыншаесептеулерді

дұрыс

жүргізеді.

қиналады.

массалар заңына байланысты реакци

жүргізеді.

жылдамдығынөрнектепжазуд

қателіктер жібереді.

Вант-Гофф

ережесі

Вант-Гоффережесібойынша

Вант-Гоффережесінесептеуде

Вант-Гоффережесібойынша

бойынша

есептеулер

есептеулер жүргізуде қиналады.

қолдануда/реакцияның

есептеулерді дұрыс жүргізеді.

жүргізеді.

жылдамдығыменуақыты

арасындағысәйкестіктікөрсетуде

қателіктер жібереді.

Гомогенді

және

Гомогендіжәнегетерогенді

Гомогендіжәнегетерогенді

Гомогендіжәнегетерогенді

гетерогенді

катализді

катализді ажыратуда қиналады.

катализұғымынтүсіндіруде/

катализді дұрыс ажыратады.

ажыратады.

берілген реакциялардан гомогенді

катализдіажыратудақателіктер

катализді ажыратады жібереді.

10.2C «Химиялық тепе-теңдік» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты

10.3.3.2 Химиялық тепе-теңдікке температура, концентрация және қысым өзгерісінің әсерін болжау

        • Әр түрлі факторлардың тепе-теңдіктің ығысуына әсерін тәжірибе жүзінде зерттеу
        • Берілген реакция үшін тепе-теңдік константасын жазу
        • Тепе-теңдік константасына қатысты есептерді шығару
        • Габер процесі мысалында химиялық өнеркәсіптегі өнімнің шығымын арттыруда химиялық тепе-теңдіктің ығысу ролін және күкірт оксиді мен азот оксидінің тотығу процесін түсіндіру

Бағалау критерийі

Білім алушы

  • Химиялық тепе-теңдікке әсер ететін факторлар (температура, қысым, концентрация) өзгерісінің әсерін болжайды
  • Химиялық тепе-теңдіктің ығысуына әртүрлі факторлар әсерін анықтайды
  • Кез-келген реакция үшін тепе-теңдік константасының өрнегін құрады
  • Қолайлы реакция теңдеуін қолдана отырып, тепе- теңдік константасына байланысты есептеуді жүргізеді
  • Аммиакты өндірісте өндіру мысалында өнімнің шығымын арттыруда химиялық тепе-теңдіктің ығысу рөлін түсіндіреді

Ойлаудағдыларының деңгейі

Білу және түсіну Қолдану

Орындалу уақыты

25 минут

  • (а) Берілген реакцияда 2SO2 + O2 ⇌ 2SO3 + Q

тепе-теңдікті қандай жолмен бастапқы заттар жағына ығыстыруға болады?

    • қысымды төмендету
    • қысымды арттыру
    • температураны төмендету
    • катализатор қолдану
  • Келесі жүйеде химиялық тепе-теңдік қай жаққа қарай ығысады? 4НСl(г) +O2(г) 2H2O(г) +2Cl2(г), ΔНх.р. < 0, егер:
    • қысымды жоғарылатса:
    • көлемді жоғарылатса:
    • температураны темендетсе:
    • бастапқы заттардың концентрациясын жоғарылатса:
  • (а) Реагенттердің біреуінің концентрациясын арттырса, қандай өзгеріс болатынын сипаттаңыз. Түстің өзгерісін көп нүктенің орнына жазыңыз.

(b) Суретті зерделіңіз. Тәжірибе жүзінде байқалатын өзгерісті сипаттаңыз. Тәжірибеде бір реагенттің концентрациясын арттырса не байқалады?

(с) Реагенттің біреуін алып тастаса, қандай өзгеріс болады?

(d) Тәжірибеде бір реагенттің концентрациясын азайтатын болсақ не байқалады?

  • (а) Төменде берілген реакция теңдеуіне тепе-теңдік константасының өрнегін құрыңыз.

(b)

A

B

C

гетерогендікреакциядағы

қысымның жоғарылауы

гомогендікреакциядағы қысымның жоғарылауы

эндотермиялықреакциядағы

температураның жоғарылауы

1

2

3

Kc және Kp мәндері азаяды

Kc және Kpмәндері өзгермейді

Kc және Kp мәндері артады

D

E

экзотермиялық

реакциядағы температураның жоғарылауы

реагенттер

концентрациясының артуы

J

өнімдер концентрациясының

артуы

(с) Төменде берілген кестеде химиялық өзгерістер мен Kc және Kp мәндеріндегі өзгерістерді сәйкестендіріңіз:

Сәйкестікті кестеде көрсетіңіз:

A

B

C

D

E

J

  • (а) Сутегі мен йодтың бастапқы концентрациялары 0,02 моль/л және йодсутектің (HJ) тепе-теңдік концентрациясы 0,03 моль/л екендігін ескере сутегі мен йодтың тепе-теңдік константасын есептеңіз.

(b) Қайтымды реакция теңдеуі: А + В → 2С. Барлық заттар 1 мольден араластырылған. Тепе- теңдік орнағаннан кейін 1,5 моль С заты анықталды. Тепе- теңдік константасын табыңыз.

  • Өндірісте аммиакты тікелей азот пен сутектің әрекеттесу нәтижесінде, Габер процесі арқылы алады.

(а) Төменде Габер процесі арқылы азот пен сутектен аммиакты алу реакцияның теңдеуі берілген. Берілген реакцияға байланысты аммиактың шығымын қалай арттыруға болады?

N2 (г) + 3H2 (г)2NH3 (г) + Q

    • катализатор қосу
    • температураны төмендету
    • қысымды арттыру
    • температураны арттыру

(b) Өндірісте аммиактың шығымын арттыру үшін химиялық тепе-теңдіктің ығысу рөлін түсіндіріңіз:

(с) Өндірісте аммиакты синтездеу үшін қолданылатын шикізат көздерін атаңыз:

(d) Аммиак синтезі барысында химиялық тепе-теңдік әрекеттесуші заттардың келесі

концентрациялары кезінде орнатылады: [N2]=2,5 моль/л, [H2]=1,8 моль/л, [NH3]=3,6 моль/л. Осы реакцияның тепе-теңдік константасын есептеңіз. Азоттың (N2) және сутектің (H2) бастапқы концентрацияларын есептеңіз.

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

Химиялық тепе-теңдікке әсер ететін факторлар (температура,қысым, концентрация) өзгерісінің әсерін болжайды;

1

берілгенреакциятеңдеуінентепе- теңдіктің ығысуын көрсетеді;

жүйеден химиялық тепе-теңдіктің сыртқы әсерден ығысу бағытын көрсетеді;

1

1

Химиялықтепе-теңдіктің ығысуынаәртүрлі

факторларәсерін анықтайды

2

сурет бойынша реагенттердің біреуінің концентрациясын арттырса, қандай өзгеріс болатынын сипаттайды;

сурет бойынша реагенттердің біреуінің концентрациясын азайтса, қандай өзгеріс болатынын сипаттайды;

1

1

Кез-келген реакция үшін тепе-теңдік константасыныңөрнегін құрады;

3

берілгенреакция теңдеуіне тепе-теңдік константасының өрнегін құрады;

берілгенреакция теңдеуіне тепе-теңдік константасының өрнегін жазады;

кесте бойынша химиялық өзгерістер мен Kc және Kp мәндеріндегі өзгерістерді сәйкестендіреді;

1

1

1

Қолайлы реакция теңдеуін қолдана отырып, тепе- теңдікконстантасына байланысты есептеуді жүргізеді;

4

тепе-теңдікконстантасынақатысты есептеуді жүргізеді;

тепе-теңдік константасына байланысты есепті шығарғанда формуланы қолданады;

1

1

Аммиактыөндірісте өндіру мысалында өнімнің шығымынарттыруда химиялық тепе-теңдіктің ығысу рөлін түсіндіреді;

5

берілген реакцияға байланысты аммиактың шығымын қалай арттыру шараларын көрсетеді;

аммиак өндірісіндегі өнімнің шығымын арттыруда химиялық тепе-теңдіктің ығысу рөлін түсіндіреді;

аммиакты синтездеу үшін қолданылатын шикізат көздерін атайды;

аммиак өндірісіндегі реакцияның тепе- теңдік константасын есептейді.

1

1

1

1

Барлығы

13

10.2.C «Химиялық тепе-теңдік» бөлімі бойынша

 жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Химиялық тепе-теңдікке әсер ететін факторлар (температура, қысым, концентрация) өзгерісінің әсерін болжайды.

Химиялық тепе-теңдікке әсер ететін факторлар (температура, қысым, концентрация) өзгерісінің әсерін болжауда қиналады.

Химиялық тепе-теңдікке әсер ететін факторлар (температура, қысым, концентрация) өзгерісінің әсерін болжағанда/ жүйеден химиялық тепе- теңдіктің сыртқы әсерден ығысу бағытын көрсеткенде қателіктер жібереді.

Химиялық тепе-теңдікке әсер ететін факторлар (температура, қысым,концентрация) өзгерісінің әсерін дұрыс болжайды.

Химиялық тепе-теңдіктің ығысуынаәртүрлі

факторларәсерін анықтайды

Химиялық тепе-теңдіктің ығысуына әртүрлі факторлар әсерін тәжірибе жүзінде зерттеуде қиналады.

Сурет бойынша реагенттердің біреуінің концентрациясын арттырса/ азайтса, қандай өзгеріс болатынын сипаттауда қателіктер жібереді.

Химиялықтепе-теңдіктің ығысуына әртүрлі факторлар әсерін тәжірибе жүзінде зерттейді.

Кез-келген реакция үшін тепе-теңдік константасыныңөрнегін құрады.

Берілген реакция үшін тепе-теңдік константасының өрнегін құруда қиналады.

Берілген реакция теңдеуіне тепе-теңдік константасының өрнегін құрған кезде/ берілген реакция теңдеуіне тепе-теңдік константасының өрнегін жазғанда/ кестеден химиялық өзгерістер мен Kc және Kp мәндеріндегі өзгерістерді сәйкестендіргенде қателіктер жібереді.

 Кез – келген реакция үшін тепе-теңдік константасының өрнегін дұрыс құрады.

Қолайлыреакция теңдеуін қолдана отырып, тепе-теңдік константасына байланыстыесептеуді жүргізеді.

Қолайлы реакция теңдеуін қолдана отырып,тепе-теңдік

константасынабайланысты есептеуді жүргізуде қиналады.

Тепе-теңдік константасына қатысты есептеуді жүргізгенде/ тепе-теңдік константасына қатысты есептеуде қателіктер жібереді.

Қолайлы реакция теңдеуін қолдана отырып, тепе-теңдік константасына байланысты есептеуді дұрыс жүргізе алады.

Аммиактыөндірісте өндірумысалында

өнімніңшығымын

арттырудахимиялық тепе-теңдіктің ығысу рөлін түсіндіреді.

Аммиакты өндірісте өндіру мысалында өнімнің шығымын арттыруда химиялық тепе- теңдіктің ығысу рөлін түсіндіруде қиналады.

Берілген реакцияға байланысты аммиактың шығымын қалай арттыру шараларын көрсеткенде/ өнімнің шығымын арттыруда химиялық тепе- теңдіктің ығысу рөлін түсіндіруде/ қолданылатын шикізат көздерін атағанда/ реакцияның тепе-теңдік константасын есептеуде қателіктер жібереді.

Аммиакты өндірісте өндіру мысалында өнімнің шығымын арттыруда химиялық тепе- теңдіктің ығысу рөлін дұрыс түсіндіреді.

  • ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР

10.3A «Тотығу-тотықсыздану реакциялары» және 10.3В «Аналитикалық әдістер» бөлімдері бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты

10.2.3.4 Сулы ерітіндідегі химиялық реакциялардың жүру мүмкіндігін болжау үшін стандартты электродтық потенциалдар кестесін қолдану

        • Электролиз процесінің мәнін сипаттау
        • Электродтардағы электролиз өнімдерін болжау үшін эмпирикалық ережелерді қолдану

10.1.4.16 Қағаз хроматографиясы әдісімен заттарды бөлу принципін сипаттау және бөлінетін компоненттің сіңіру коэффициентін есептеу

Бағалау критерийі

Білім алушы

  • Электродты потенциал қатарын (металдардың электрохимиялық кернеу қатары) қолдана отырып, сулы ерітіндідегі химиялық реакциялардың жүру мүмкіндігін болжайды
  • Электролиз процесінің маңызын сипаттайды
  • Қарапайым ерітінді және балқыма электролизі барысында жүретін электродты реакциялардың теңдеулерін жазады
  • Қағаз хроматографиясы көмегімен қоспалардың құрам бірліктерін сипаттайды және бөлінетін компоненттің сіңіру коэффициентін есептейді

Ойлаудағдыларының деңгейі

Білу және түсіну Қолдану

Орындалу уақыты

20 минут

Тапсырма

  • (а) Электрохимиялық ұяшық екі жартылай ұяшықтың көмегімен жасалады, төменде жартылай реакция теңдеуі берілген.

Mn2+ (ер) + 2е- → Mn(қ)Eθ = -1.19V

Pb2+ (ер) + 2е- → Pb(қ)Eθ = -0.13V

Электрохимиялық ұяшық үшін дұрыс тұжырымды анықтаңыз.

    • Mn тотығадыEθ = 1.06 V.
    • Pb тотығадыEθ = 1.06 V.
    • Mn тотықсызданадыEθ = 1.32 V.
    • Pb тотықсызданадыEθ = -1.06 V.

(b) Егер электродты потенциалдарының мәні (φ0Zn/Zn2+ = -0,76 B ;φ0Cu/Cu2+ =

+0,34 B) тең болса

 (-) Zn/ZnS04 //CuS04 /Сu (+) гальваникалық элементте қандай реакция жүреді?

    • Cu0 + Zn2+  Zn0 + Cu2+
    • Сu2+ + Zn0  Сu0 + Zn2+
    • Сu0 - 2е  Сu2+
    • Zn2+ + 2e  Zn0
  • (а) Келесі берілген сөздер тізімін пайдаланып сөйлемді дұрыс аяқтаңыз: катод, анод,электрод

Теріс зарядталған электроддеп аталады.

Электролиз кезінде аниондартартылады.

(b) Электролиз кезінде катод пен анодта қандай процестер жүзеге асады?

(с) Судың электролизінде катод пен анодта қандай өнімдер түзіледі? Катод пен анодта жүзеге асатын процестердің теңдеулерін жазып көрсетіңіз.

(d) Бұл газдарды қалай тексеруге болады?

  • (a) Күміс нитраты ерітіндісінің электролизі кезінде жүзеге асатын процестерді көрсетіңіз:

(і) катодта жүретін реакция теңдеуін жазыңыз:

(іі) анодта жүретін реакция теңдеуін жазыңыз:

(ііі) реакцияның толық иондық теңдеуін жазыңыз:

  • (а) Хроматография – газ, бу, сұйық немесе еріген заттар қоспасын сорбциялық әдістермен бөлу. Хроматография қоспаларды ажыратуға арналған. Қағаз, газ- сұйықтық хроматографиялары тұрақты және қозғалмалы (мобильді) фазалардың көмегімен қоспаларды бөледі.

(і) Қағаз хроматографиясындағы қозғалмалы (мобильді) фазаны анықтаңыз.

(іі) Қағаз хроматографиясы нәтижесінде алынған қосылыстарды қалай анықтаймыз?

(b) Құрамында 3 қосылыс болатын қоспаға қағаз хроматографиясы арқылы анализжасалынды және полюссіз еріткіш қолданылды.

(і) Хроматограмма нәтижесі төмендегідей болды.

Әрбір нүктедегі қосылыстарды анықтаңыз.

Қосылыс

CH3OH

CH3COO H

CH3CH2C H3

Нүкте

(с) Пайдаланған заттың хроматограммасы Rf шамасымен анықталады.

Суреттен дақ нүктесі үшін Rf мәнін есептеңіз:

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

Электродтыпотенциал қатарын(металдардың электрохимиялық кернеу қатары) қолдана отырып, сулыерітіндідегі химиялық реакциялардыңжүру мүмкіндігін болжайды;

1

электрохимиялық ұяшық үшіндұрыс тұжырымды көрсетеді;

электродты потенциалдарының мәніне байланысты гальваникалық ұяшықтарда жүзеге асатын реакцияларды анықтайды;

1

1

Электролиз

процесінің

2

катод, анод, электрод ұғымдарының

1

маңызын сипаттайды;

мәнін сипаттайды;

электролиз кезінде катод пен анодта

1

жүзеге асатын процестерді көрсетеді;

судың электролизінде катод пен анодта

1

түзілетінөнімдердіатап,реакция

теңдеуін жазады;

катодпенанодтабөлінгенгаздарды

1

анықтау әдісін ұсынады;

Қарапайым

ерітінді

3

белсенділігі төмен металл мен оттекті

1

және

балқыма

қышқылқалдығынантүзілгентұз

электролизі

барысында

ерітіндісінің электролиз реакциясының

жүретін

электродты

теңдеуін жазады;

реакциялардың теңдеулерін жазады;

кестеденбалқымаэлектролизі

нәтижесіндетүзілетінөнімдерді

1

көрсетеді;

кестеденерітіндіэлектролизі

1

нәтижесіндетүзілетінөнімдерді

көрсетеді;

Қағазхроматографиясы

4

қағазхроматографиясындағы

1

көмегімен

қоспалардың

қозғалмалы фазаны анықтайды;

құрамбірліктерін сипаттайдыжәне

бөлінетінкомпоненттің

қағазхроматографиясыныңанықтау әдісін сипаттайды;

1

сіңірукоэффициентін

суреттен қағаз хроматографиясындағы

1

есептейді;

әрбірнүктедегіқосылыстарды

анықтайды;

бөлінетінкомпоненттіңсіңіру

1

коэффициентін есептейді.

Барлығы

13

    •  A «Тотығу-тотықсыздану» және 10.3В «Аналитикалық әдістер» бөлімдері бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрик

Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Электродты потенциал қатарын (металдардың электрохимиялық кернеу қатары) қолдана отырып, сулыерітіндідегі химиялық реакциялардың жүрумүмкіндігін болжайды.

Электродты потенциал қатары (металдардың электрохимиялық кернеу қатары) қолдана отырып, сулы ерітіндідегі химиялық реакциялардыңжүру мүмкіндігін көрсетуде қиналады.

Электрохимиялық ұяшық үшін дұрыс тұжырымды көрсетуде/ электродты потенциалдарының мәніне байланысты гальваникалық ұяшықтарда жүзеге асатын реакцияларды анықтауда қателіктер жібереді.

Электродтыпотенциал қатары(металдардың электрохимиялық кернеу қатары) қолдана отырып, сулы ерітіндідегі химиялық реакциялардыңжүру мүмкіндігін дұрыс болжайды.

Электролизпроцесінің маңызын сипаттайды.

Электролизпроцесінің маңызын сипаттауда қиналады.

Катод, анод,электрод ұғымдарының мәнін сипаттауда/ электролиз кезінде катод пен анодта жүзеге асатын процестерді көрсеткенде/ судың электролизінде өнімдерін атап, реакция теңдеуін жазғанда/ электродта бөлінген газдарды анықтау әдісін ұсынғанда қателіктер жібереді.

Электролизпроцесінің маңызын дұрыс сипаттай алады.

Қарапайым ерітінді және балқымаэлектролизі барысындажүретін электродты реакциялардың теңдеулерін жазады.

Қарапайым ерітінді және балқымаэлектролизі барысында жүретін электродты реакциялардың теңдеулерін жазады.

Белсенділігі төмен металл мен оттекті қышқыл қалдығынан түзілген тұз ерітіндісінің электролиз реакциясының теңдеуін жазғанда/ кестеден балқыма электролизі/ ерітінді электролизі нәтижесінде түзілетін өнімдерді атағанда қателіктер жібереді.

Қарапайым ерітінді және балқымаэлектролизі барысындажүретін электродты реакциялардың теңдеулерін дұрыс жазады.

Қағаз хроматографиясы көмегімен қоспалардың құрамбірліктерін сипаттайдыжәне бөлінетін компоненттің сіңіру коэффициентін есептейді.

Қағазхроматографиясы көмегімен қоспалардың құрам бірліктерін сипаттайды және бөлінетін компоненттің сіңіру коэффициентінесептеуде қиналады.

Қағазхроматографиясындағы қозғалмалы фазаны анықтауда / қағаз хроматографиясының анықтау әдісін сипаттауда/суреттенқағаз хроматографиясындағы әрбір нүктедегі қосылыстарды анықтауда/ бөлінетін компоненттің сіңіру коэффициентін есептеуде қателіктер жібереді.

Қағазхроматографиясы көмегіменқоспалардың құрам бірліктерін сипаттайды және бөлінетін компоненттің сіңіру коэффициентін дұрыс есептейді.

10.3C «17-топ элементтері» және 10.3D «ІІ-топ элементтері» бөлімдері бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты10.2.1.5 Топ бойынша галогендердің физикалық және

химиялық қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіру

        • Галогенид-иондарды тәжірибе жүзінде анықтауды жоспарлау және анықтау
        • Хлордың суды залалсыздандыруда қолдануын түсіндіру және осы процестің артықшылықтары мен кемшіліктерін бағалау
        • Сілтілік-жер металдардың маңызды қосылыстарының қолданылу аясын атау
        • 2 (ІІ) топ металдары катиондарын сапалық анықтауды жоспарлау және оны тәжірибе жүзінде жасау

Бағалау критерийіБілім алушы

          • Периодтық кестеде топ бойынша галогендердің физикалық және химиялық қасиеттерінің өзгерісін сипаттайды
          • Галогенид-иондарды анықтауды жоспарлап, күміс нитраты және аммиак ерітіндісін қолдана отырып анықтайды
          • Суды хлормен тазалау процесінің артықшылықтары мен кемшіліктерін салыстырады
          • Сілтілік-жерметалдардыңмаңызды қосылыстарының қолданылу аясын сипаттайды, сандық есепті шешеді
          • (ІІ) топ металдары катиондарын сапалық анықтайды, байқалатын өзгерістерді болжайды

Ойлаудағдыларының деңгейі

Білу және түсіну Қолдану

Орындалу уақыты20 минут

Тапсырмалар

  • (а) Галогендерді физикалық қасиеттеріне байланысты сәйкестендіріңіз:

А

B

C

D

Галогендер

Фтор

Хлор

Бром

Йод

1

2

3

4

Физикалық қасиеттері

Қатты, металдық жылтыры бар қара – сұр зат

Сәл жасыл түсті газ тәрізді зат

Сарғыш – жасыл түсті газ тәрізді зат

Қатты, күлгін, жеңіл балқиды

5

Қоңыр түсті газ

6

Қоңыр түсті сұйықтық

(b) Галогендер үшін дұрыс болып табылатын тұжырымды көрсетіңіз. Егер тұжырым шын болса  белгісін, ал егер тұжырым жалған болса  белгісін қойыңыз:

Галогендер жайлы тұжырым

Шын 

Жалған 

Қалыпты жағдайда молекуласы екі атомды

Барлық галогендер бөлме температурасында газ тәрізді

агрегаттық күйде кездеседі

Барлық галогеннің ең жоғарғы валенттілігі VII тең

Барлық галогендер жылу мен электр тогын жақсы өткізеді

Барлық галоген атомдарында қалыпты жағдайда сыртқы

энергетикалық деңгейінде 7 электрон болады

Қатты күйде галогендер иондық кристалл торын түзеді

Периодтық кестеде топ бойынша жоғарыдан төмен қарай

галогендердің балқу және қайнау температурасы артады

  • (а) Топ бойынша галоген тобындағы элементтердің электртерістілігі, тотықтыру қасиеті қалай өзгереді?
  • Қандай орынбасу реакциясы іс-жүзінде жүзеге асыруға болады?
    • Br2 (ер) + 2Cl-→ 2Br- (ер) + Cl2 (ер)

B.I2 (ер) + 2Cl-→ 2I- (ер) + Cl2 (ер)

C.Cl2 (ер) + 2I-(ер) → 2Cl- (ер) + I2 (ер)

D. I2 (ер) + 2Br-→ 2I- (ер) + Br2 (ер)

  • Хлор әрекеттескен натрий гидроксидінің температурасына байланысты әр түрлі өнім түзіп натрий гидроксидімен әрекеттеседі.
  • Хлордың суық натрий гидроксидімен реакция теңдеуін жазыңыз.
  • Хлордың ыстық натрий гидроксидімен реакция теңдеуін жазыңыз.
  • (а) Калий галогениді ерітіндісіне КХ азот қышқылының ерітіндісін және күміс нитратының ерітінділерін қосқанда ақ тұнба түзіледі. Бұл тұнба аммиактың судағы сұйытылған ерітіндісінде ериді.

(і) Қандай тұнба түзілді? Тұнбаның формуласын жазыңыз.

(іі) Тұнбаның аммиактың судағы ерітіндісімен реакция теңдеуін жазып, заттардың агрегаттық күйлерін белгілеңіз:

(b) Екі құты 300°С қыздырылды. Бірінші құтыда хлорсутек болды, екіншісінде йодсутек (газ күйінде).

(і) Әр ыдыстың ішінде қандай өзгерістер жүргенін анықтаңыз, жүретін реакция теңдеулерін жазыңыз:

(с) Калий хлориді, бромиді және йодидтерінің қатты үлгілерін бөлу үшін концентрлі күкірт қышқылын қолданады.

(і) Әрбір үлгіде қандай өзгеріс болады? Сипаттаңыз.

KCl KBr KI

  • (а) Хлор суды тазалау үшін қолданылады. Тазалау әдісінің бір артықшылығымен бір кемшілігін жазыңыз:

Артықшылығы: Кемшілігі:

  • Суға аз мөлшерде қосылған хлор

І. Суды тазартады

    • Бактерияларды жояды
    • Суды ішу үшін қауіпсіз етеді
      • тек I дұрыс
      • I, II және III дұрыс
      • тек I және II дұрыс
      • тек II және III дұрыс
  • (а) Атмосфераға зиянды күкірт диоксиді SO2 газының өтіп кетуін болдыртпау экономикалық және техникалық тұрғыдан қиын үрдіс болып табылады. SO2 газының атмосфераға бөлінуін азайту үшін пеш мұржаларында десульфирлеу әдісі қолданылады, яғни газдар кальций гидроксидімен тазаланады (жуылады). Қандай негізгі өнім түзіледі?
    • CaO
    • Ca(OH)2
    • CaSO3
    • CaSO4
  • Медицинада барий сульфатын асқазан-ішек жолдарын рентгендік зерттеулер жүргізу кезінде қолданады. Неге осы зерттеуде барийдің басқа қосылыстары емес, сульфаты пайдаланылады?
    • Барийдің суда еритін қосылыстары улы болып келеді.
    • Барий сульфаты ағзадағы органикалық заттармен әрекеттеседі.
    • Барий сульфаты асқазан қышқылымен әрекеттесіп күкірт қышқылын түзеді.
      • I, II және III дұрыс
      • тек I және II дұрыс
      • тек II және III дұрыс
      • тек I дұрыс
  • Фермер егіс алқабын өңдеу кезінде әкті аммоний қосылысы бар азот тыңайтқышымен бірге топыраққа салды. Өңделген топырақта қандай реакциялар жүреді?
    • Ca(OH)2 + 2NH +→ Ca2+( сулы еріт.) + 2NH3 + 2H2O
    • Ca(OH)2 + 2H +(сулы еріт.) → Ca2++ 2H2O
    • Ca(OH)2 + CO2 → CaCO3 + H2O
      • I, II және III дұрыс
      • тек I және II дұрыс
      • тек II және III дұрыс
      • тек I дұрыс
  • (а) ІІ топ металдары катиондарын сапалық анықтаудың бірі жалын түсінің өзгерісі болып табылады.

Кальций Ca2+ жалынды бояйды. Барий Ba2+ жалынды бояйды. Стронций Sr2+ жалынды бояйды.

  • Төменде берілген аниондар ішінен барий Ba2+ катионына сапалық реакцияны жүргізетін анионды таңдаңыз:
    • SO42-
    • СO32-
    • NO3-
    • PO43-

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

Периодтық кестеде топ бойынша галогендердің физикалықжәне химиялық қасиеттерінің өзгерісін сипаттайды;

1

кестеденсәйкестіктікөрсетеотырып галогендердіңфизикалық қасиеттерін

сипаттайды;

кестеденфизикалыққасиеттеріне байланыстышын/жалғантұжырымды

ажыратады;

1

1

2

топ бойынша галогендердің химиялық қасиеттерініңөзгерузаңдылықтарын

сипаттайды;

галоид-иондарыныңбелсенділігіндегі

өзгеру заңдылықтарын көрсетеді;

суықжағдайдажүретінреакцияны

көрсетеді;

ыстықжағдайдажүретінреакцияны

көрсетеді;

1

1

1

1

Галогенид-иондарды анықтаудыжоспарлап, күміснитратыжәне аммиак ерітіндісін қолдана отырып анықтайды;

3

галогенид-иондарды тәжірибе нәтижесін

сипаттайды;

аммиакерітіндісінқолданаотырып анықтайды,байқалатынөзгерістерді

сипаттайды;

галогенидиондарыныңтемператураға

байланысты өзгерісін сипаттайды;

галоид иондарының концентрлі күкірт

қышқылымен әрекеттескенде байқалатын өзгерісті көрсетеді;

1

1

1

1

Судыхлорментазалау процесінің артықшылықтарымен кемшіліктерін салыстырады;

4

хлордың суды тазарту үшін қолдануы процесініңартықшылықтарымен

кемшіліктеріне сипаттайды;

хлордыңсудатазартудақажеттілігін сипаттайды;

1

1

Сілтілік-жер металдардың маңызды қосылыстарының қолданылуаясын сипаттайды, сандық есепті шешеді;

5

десульфирлеуәдісініңөнімдерін

көрсетеді;

барийдің қолдану саласын сипаттайды;

кальцийдіңмаңыздықосылыстарының қолдану аясын көрсетеді;

1

1

1

(ІІ) топ металдары катиондарын сапалық анықтайды, байқалатын өзгерістерді болжайды;

6

катиондардыңжалынтүсінөзгертуін сипаттайды;

Ba2+катионынасапалықреакцияны анықтайды.

1

1

Барлығы

17

10.3С «17-топ элементтері» және 10.3D «ІІ-топ элементтері» бөлімдері бойынша

 жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрик Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Периодтық кестеде топ бойынша галогендердің физикалық, химиялық қасиеттерінің өзгерісін сипаттайды.

 Периодтық кестеде топ бойыншагалогендердің физикалық,химиялық

қасиеттерініңөзгерісін сипаттауда қиналады.

Кестеден сәйкестікті көрсете отырып галогендердің физикалық, химиялық қасиеттерін сипаттауда /қасиеттеріне байланысты шын/жалған тұжырымды ажыратуда химиялық қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын сипаттауда/ галоид-иондарының белсенділігіндегі өзгеру заңдылықтарын / суық жағдайда жүретін реакцияны көрсетуде/ ыстық жағдайда жүретін реакцияны көрсетуде қателіктер жібереді.

 Периодтық кестеде топ бойыншагалогендердің физикалық,химиялық қасиеттерінің өзгерісін дұрыс сипаттайды.

Галогенид-иондарды анықтаудыжоспарлап, күміснитратыжәне аммиакерітіндісін

қолданаотырып анықтайды.

 Галоид иондарды анықтауды жоспарлайды, күміс нитраты және аммиак ерітіндісін қолдана отырып анықтауда қиналады.

 Галогенид-иондардытәжірибе нәтижесін сипаттауда/ күміс нитраты және аммиак ерітіндісін қолдана отырып анықтауда, байқалатын өзгерістерді сипаттауда/ галогенид иондарыныңтемператураға байланысты өзгерісін сипаттауда

/концентрлі күкірт қышқылымен әрекеттескенде байқалатын өзгерісті көрсетуде қателіктер жібереді.

 Галоид иондарды анықтауды жоспарлайды, күміс нитраты және аммиак ерітіндісін қолдана отырып дұрыс анықтайды.

Судыхлорментазалау процесінің артықшылықтарымен кемшіліктерін салыстырады.

Хлордың суды тазалаудағы қолданылуын түсіну және бұл процестің артықшылықтары мен кемшіліктерін салыстыруда қиналады.

 Хлордың суды тазарту үшін қолдануы процесінің артықшылықтары мен кемшіліктеріне сипаттауда/ хлордың суда тазартуда қажеттілігін көрсетуде қиналады.

Хлордың суды тазалаудағы қолданылуын түсіну және бұл процестің артықшылықтары мен кемшіліктерін дұрыс салыстырады.

Сілтілік-жер металдардың маңызды қосылыстарының қолданылуаясын

сипаттайды,сандық есептерді шешеді.

Сілтілік-жерметалдардың маңызды қосылыстарының қолданылу аясын сипаттауда сандық есепті шешуде қиналады.

Десульфирлеу әдісінің өнімдерін көрсетуде/ барийдің қолдануы саласын сипаттауда/ кальцийдің маңызды қосылыстарының қолданылу аясын көрсетуде/сандық есептер шығаруда қателіктер жібереді.

Сілтілік-жер металдардың маңызды қосылыстарының қолданылу аясын дұрыс сипаттайды, сандық есепті дұрыс шешеді.

(ІІ)топ металдары катиондарын сапалық анықтайды, байқалатын өзгерістерді болжайды.

(ІІ)топметалдары катиондарынсапалық

анықтайды,байқалатын

өзгерістердіболжауда қиналады.

Катиондардың жалын түсін өзгертуін сипаттауда/ Ba2+ катионына сапалық реакция жүргізіп, байқалатын өзгерісті сипаттауда/ ион алмасу реакциясын жазуда/ ерімейтін тұнбаны дұрыс көрсетеді қиналады.

(ІІ)топметалдары катиондарынсапалық

анықтайды,байқалатын өзгерістерді дұрыс болжайды.

10.3E «Органикалық химияға кіріспе» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты

10.4.2.2 Көмірсутектердің эмпирикалық, молекулалық, құрылымдық және кеңістіктік формулаларын ажырату

        • Қосылыстардың құрылымдық формуласын құру және оларды Теориялық және қолданбалы химияның халықаралық одағы номенклатурасы бойынша атау
        • Изомерия түрлерін атау және изомерлер формулаларынқұрастыру:құрылымдық, байланыстың орны бойынша, функционалдық топтар және классаралық изомерлер

10.4.2.9 Берілген жану өнімдері бойынша заттың молекулалық формуласын анықтау

Бағалау критерийі

Білім алушы

  • Заттардың эмпирикалық, молекулалық, құрылымдық және кеңістіктікформулаларын бір-бірінен ажыратады
  • Органикалық қосылыстардың құрылымдық формуласын құрып, IUPAC номенклатурасы бойынша атайды
  • Изомерия түрлерін атап, изомерлер формулаларын құрастырады
  • Органикалық заттардың формулаларын жану реакцияларындағы түзілген өнімдер бойынша анықтайды

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну Қолдану

Орындалу уақыты

20 минут

Тапсырма

1.(a) Формулалар атауы мен формуланың түрлері арасында сәйкестікті көрсетіңіз:

Формуланың атауыФормуланың түрі

А.1.

Құрылымдық формула

В.2.

Қаңқа формула

С.

Молекулалық формула

3.

D.

Кеңістік формула

4.

E.

Ықшамдалған құрылымдық формула

5. С4Н10

F.

Эмпирикалық формула

6. С2Н5

Сәйкестікті кестеге жазып көрсетіңіз:

А.

В.

С.

D.

E.

F.

(b) Сізге А және В алканның қаңқа формуласы берілген.

(і) Алкандардың жалпы формуласын жазыңыз:

(іі) А затының құрылымдық формуласын жазыңыз:

(ііі) Берілген А және В заттарын IUPAC номенклатурасы бойынша атаңыз:

  • (a)ҚұрылымдықформуласыберілгенорганикалыққосылыстардыIUPAC номенклатурасы бойынша атаңыз, атауын кестедегі көп нүктенің орнына жазыңыз.
  • Берілген органикалық қосылысты IUPAC номенклатурасы бойынша атауын көрсетіңіз:
    • Метилбутан
    • Этилпропан
    • 3-метилбутан
    • Пентан
  • Изомерия (изо. және грекше meros – үлесі, бөлігі) – құрамы мен молекулалық массасы бойынша бірдей, бірақ физикалық және химиялық қасиеттері әр түрлі болатын органикалық қосылыстар.
    • Төменде кестеде бірнеше изомерлердің түрлері берілген. Изомердің түрлерін анықтап, кестеге жазыңыз.

Қосылыстың формуласы

Изомердің түрі

    • Сізге берілген н-бутанның барлық изомерлерінің құрылымдық формулаларын жазыңыз:
  • (a) Массасы 8,6 г қаныққан көмірсутек толық жанғанда реакция нәтижесінде 13,44 л көмірқышқыл газы түзілген. Осы белігісіз қаныққан көмірсітектің молекулалық формуласын анықтаңыз.

b) Октанның толық жану реакциясының теңдеуін жазып, реакция теңдеуін теңестіріңіз.

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

Заттардың эмпирикалық, молекулалық, құрылымдық жәнекеңістіктік формулаларын бір-бірінен ажыратады;

1

формулаларатауыменформуланың түрлері арасында сәйкестікті көрсетеді;

гомологтыққатарөкілдерініңжалпы формуласын жазады;

қаңқаформуласынанқұрылымдық формуланы жазады;

1

1

1

Органикалық қосылыстардың құрылымдықформуласын құрып,IUPAC

номенклатурасыбойынша атайды;

2

құрылымдық формуласы берілген органикалық қосылыстарды IUPAC номенклатурасы бойынша атайды;

кеңістік формуласыберілген органикалық қосылыстарды IUPAC номенклатурасы бойынша атайды;

1

1

Изомерия түрлерін атап, изомерлер формулаларын құрастырады;

3

кестедеберілгенформулалардан изомерлер түрлерін анықтайды;

изомерлердіңқұрылымдық формулаларын құрастырып жазады;

1

1

Берілген жану өнімдері бойыншазаттың молекулалық формуласын анықтайды;

4

жану өнімдері бойынша белгісіз заттың молекулалық формуласын есептеу жүргізу арқылы анықтайды;

жану реакциясының теңдеуін жазады.

1

1

Барлығы

9

    • Е «Органикалық химияға кіріспе» бөлімі бойынша

 жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Заттардыңэмпирикалық, молекулалық, құрылымдықжәне кеңістіктік

формулаларын бір-бірінен ажыратады.

Заттардыңэмпирикалық, молекулалық, құрылымдық және кеңістіктік формулаларын бір-бірінен ажыратып анықтауда қиналады.

Формулалар атауы мен түрлері арасында сәйкестікті көрсеткенде/ гомологтық қатар өкілдерінің жалпы формуласынжазғанда/қаңқа формуласынанқұрылымдық формуланы жазғанда қателіктер жібереді.

Заттардыңэмпирикалық, молекулалық, құрылымдық және кеңістіктік формулаларын бір-бірінен дұрыс ажыратады.

Органикалық қосылыстардың құрылымдық формуласын құрып,IUPAC номенклатурасы бойынша атайды.

Органикалық қосылыстардың құрылымдық және кеңістік формуласын құрып, IUPAC номенклатурасыбойынша атауда қиналады.

Органикалыққосылыстардың құрылымдық/кеңістік формуласын құрып, IUPAC номенклатурасы бойынша атағанда қателіктер жібереді.

Органикалық қосылыстардың құрылымдық және кеңістік формуласын құрып, IUPAC номенклатурасы бойынша дұрыс атайды.

Изомерия түрлерін атап, изомерлер формулаларын құрастырады.

Органикалық заттарда болатын изомерия түрлерін атап, изомерлердібір-бірінен ажыратуда қиналады.

Кестеде берілген формулалардан изомерлер түрлерін анықтауда/ изомерлердіңқұрылымдық формулаларын құрастырып жазуда қателіктер жібереді.

Органикалық заттарда болатын изомерия түрлерін атап, изомерлерді бір-бірінен дұрыс ажыратады.

Берілген жану өнімдері бойыншазаттың молекулалық формуласын анықтайды.

Берілген жану өнімдері бойынша заттың молекулалық формуласынанықтағанда қиналады.

Жану өнімдері бойынша белгісіз заттың молекулалық формуласын есептеу жүргізу арқылы анықтауда/ жану реакциясының теңдеуін жазғанда қателіктер жібереді.

Берілген жану өнімдері бойынша заттың молекулалық формуласын дұрыс анықтайды.

  • ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР

10.4A «Қанықпаған көмірсутектер» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты

        • Алкендердіңқанықпағандығынтәжірибе жүзінде дәлелдеу
        • Цис- және транс- изомерлер молекулаларының модельдерін құру және оны стереоизомерияның бір түрі ретінде түсіну
        • Асимметриялы алкендерге қосылу реакциясының өнімдерін болжау
        • Қосылуреакцияларытеңдеулерінқұру: галогендеу, гидратациялау, гидрогалогендеу

10.4.2.21 Полимерлену реакциясының физикалық мәнін түсіндіру

10.4.2.27мұнайдыфракциялаупроцесінжәне фракциялардың қолдану аясын түсіндіру

Бағалау критерийі

Білім алушы

  • Алкендердегі байланыстың қанықпағандығын алкендерге тән сапалық реакциялар жолымен (қанықпағандық) көрсетеді
  • Алкендер изомериясының әр түрлерінің формулаларын құрады
  • Ассимметриялы алкендерге тән сапалық реакцияны (қанықпағандық) сипаттайды
  • Қосып алу реакциясының теңдеулерін құрады
  • Полимерлер құрылысының ерекшелігі мен полимерлену реакциясының механизмін сипаттайды
  • Мұнайды фракциялау үдерісін және фракциялардың қолдану саласын сипаттайды

Ойлаудағдыларының деңгейі

Білу және түсіну Қолдану

Орындалу уақыты

20 минут

Тапсырма

1. Алкендер қанықпаған көмірсутектерге жатады, оларды анықтау үшін сапалық реакциялар қолданылады.

(а) Этиленге сапалық реакция жүргізу үшін қай заттарды сапалық реагент ретінде қолданады? Осы реакция кезінде қандай өзгерістер байқалады? Реакция теңдеуін жазыңыз:

(b) Екі ыдыста түссіз, иіссіз газдар бар: біріншісінде – пропен, екіншісінде – пропан бар. Пропенді пропаннан айыруда, қанықпағандыққа тест ретінде қандай реактивтерді қолдануға болады? Мүмкін болатын реакция теңдеуін жазып көрсетіңіз және реакция өнімін атаңыз:

  • (а) Кестеде алкендердің кеңістік изомерлерінің формулаларыберілген. Осы заттарды IUPAC номенклатурасы бойынша атап кестені толтырыңыз.

Қосылыстың формуласы

(IUPAC)номенклатурасы

бойынша атауы

(b) Молекулалық формуласы С6Н12 болатын алкеннің цис- және транс- изомерлер молекулаларының модельдерін құрыңыз.

  • Алкендердің молекуласының құрамында қос байланыс болғандықтан, суды және галогенсутектерді қосып алу реакциясы Марковников ережесі бойынша жүреді.

Пропиленнің Марковников ережесі бойынша реакция теңдеуін жазыңыз:

    • сумен
    • бромсутекпен

Реакция өнімдерін атаңыз. Реакцияның жүру механизмін түсіндіріп, көрсетіңіз:

  • Қанықпаған көмірсутектерге қосылу реакциялары тән. Құрамында қанықпаған қос байланыс болғандықтан, алкендер қосылу реакцияларына оңай түсіп, атомдарды

және атом топтарын қосып алады.

(а) Қосылу реакциясының теңдеулерін құрып, реакция өнімдерін IUPAC номенклатурасы бойынша атаңыз: Гидрогалогендену

Галогендену

Гидротациялану

Полимерлену

(b) Төменде берілген диаграмманы қажетті реагенттерді жазып толтырыңыз.

  • (a) Төменде кестеде берілген тұжырымдардың «шын» немесе «жалған» екенін көрсетіңіз. Егер тұжырым дұрыс болса, () егер бұрыс болған жағдайда () белгісін қойыңыз.

№

Тұжырым

Шын ()/ Жалған

()

1

Этиленніңполимерленуісатылытүрдежүредіжәне катализаторды немесе радикал бастаушыны қажет етеді.

2

Полимердің жалғыз бір молекуласы он мыңнан астам

мономерлі бірліктерден құралуы мүмкін, ал молекулалық массасы әдетте 10 000-1 000 000 г/моль аралығында болады.

3

Полимерлер электр тогын жақсы өткізеді.

4

Жоғары молекулалы қосылыстар табиғи жолмен тұрақты түрде түзіле алмайды.

5

Процесс кезінде мономерден бір де бір атом жоғалмайды, ал полимертізбегінқұрайтынмономерменмономерлік

үзіндінің элементар құрамдары бірдей болады.

6

Этиленніңполимерленуісатылытүрдежүредіжәне

катализаторды немесе радикал бастаушыны қажет етеді

7

Полимерлер – мономерлер деп аталатын көптеген кішкене молекулалар комбинациясынан түзілген ірі молекулалардан

құралады.

  • Төменде берілген сөйлемді қажетті кілт сөздерді қойып толықтырыңыз.

Кілт сөздер: аяқталу даму бастама гомолиз

    • саты. Бірінші сатыда, пероксидтегі О – О байланысы үзіліп, RO∙ радикалдары түзіледі. Байланыс үзілудің бұл түрідеп аталады.
    • саты. Этилендегі 𝜋-байланыстар белсенді бос радикал түзеді. Енді полимерлену басталады. Бұлсатысы.
    • саты. Радикалдар этилен молекуласымен байланысқа түсіп, жаңа, ірілеу радикал түзеді. Ол, өз кезегінде, этиленнің келесі молекуласымен реакцияға түседі, әрі қарай осылай жалғасады. Тізбек тез өседі. Бұл –сатысы.
    • саты. Ақыр соңында, ұзын тізбекті радикал өзге радикалмен рекомбинацияға түседі. Тізбектің өсуі тоқтайды. Бұлсатысы.
  • Мұнай өндірісте әртүрлі заттарды өнідіруге қажетті ең маңызды шикізат көзі болып табылады. Мұнай өндіру зауыттарында фракциялық айдау әдісімен шикі мұнайды фракцияларға бөледі. Төменде диаграммада шикі мұнайды өндірістік фракциялық айдау әдісі көрсетілген.
    • Диаграммада белгісіз А бөлікте қандай зат бөлінеді?
    • Мұнайдан алынған фракциялардың қолдану кестесін толтырыңыз.

Фракция

Қолдану

Газойль

Керосин

Бензин

Автокөлік үшін жанармай

Битум

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

Алкендердегі байланыстың қанықпағандығын алкендергетәнсапалық реакцияларжолымен

(қанықпағандық) көрсетеді;

1

алкендерге тән сапалық реакцияны (қанықпағандыққа тест) сипаттайды;

сапалық реагентті таңдап, байқалатын өзгерістерді болжайды;

1

1

Алкендеризомериясының әртүрлерінің

формулаларын құрады;

2

кестеденалкендердіңцис-,транс- изомерлерін IUPAC номенклатурасы

бойынша атайды;

берілген алкен молекуласы үшін цис-,

транс- изомериялерін құрастырады;

1

1

Ассимметриялы алкендерге тәнсапалықреакцияны (қанықпағандық) сипаттайды;

3

сумен реакция теңдеуін жазады;

бромсутекпен

жазады;

ассимметриялы алкенге Марковников

ережесінің орындалуын түсіндіреді;

сапалықреакциятеңдеуінжазып,

реакцияның механизімін түсіндіреді;

1

реакция

1

1

Қосып алу реакциясының теңдеулерін құрады;

4

гидрогалогендену реакцияын жазады;

галогендену реакциясын жазады;

гидротациялану реакциясын жазады;

еселібайланысқасапалықреакция

теңдеулерін жазып, өнімдерді атайды;

полимерлену реакциясын жазады;

диаграмманыөзгерістіорындауға қажетті реагенттермен толтырады;

1

1

1

1

1

1

Полимерлер құрылысының ерекшелігімен полимерлену реакциясының механизмін сипаттайды.

5

кестеден полимерлену реакциясының маңызыжайлышынтұжырымды

көрсетеді;

кестеден полимерлену реакциясының маңызы жайлы жалған тұжырымды

көрсетеді;

полимерлену реакцияның механизмі жайлы берілген сөйлемді негізгі кілт сөздер көмегімен толықтырады;

1

1

1

Мұнайдыфракциялау

үдерісінжәне

фракциялардыңқолдану саласын сипаттайды;

6

шикі мұнайды өндірістік фракциялық

айдауәдісіндегіфракцияларды атайды;

фракциялардың

сипаттайды.

1

қолдану

Барлығы

19

    • A «Қанықпаған көмірсутектер» бөлімі бойынша

 жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрик Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Алкендердегі байланыстың қанықпағандығын алкендергетәнсапалық реакцияларжолымен (қанықпағандық) көрсетеді.

Алкендердегі байланыстың қанықпағандығын алкендерге тән сапалық реакциялар жолымен (қанықпағандық) көрсетуде қиналады.

 Алкендерге тән сапалық реакцияны (қанықпағандыққа тест) сипаттауда/ сапалықреагенттітаңдап, байқалатын өзгерістерді болжауда қателіктер жібереді.

Алкендердегібайланыстың қанықпағандығын алкендерге тән сапалық реакциялар жолымен(қанықпағандық) дұрыс көрсетеді.

Алкендер изомериясының әртүрлерінің

формулаларын құрады.

Алкендер изомериясының әр түрлерініңформулаларын құруда қиналады.

Кестеден алкендердің цис-, транс- изомерлерін IUPAC номенклатурасы бойынша атауда/ берілген алкен молекуласы үшін цис-, транс- изомерлерінқұрастырғанда қателіктер жібереді.

Алкендер изомериясының әр түрлерінің формулаларын дұрыс құрады.

Ассимметриялы алкендергетәнсапалық реакцияны (қанықпағандық) сипаттайды.

Ассимметриялы алкендерге тән сапалықреакцияны (қанықпағандық) сипаттауда қиналады.

Ассимметриялы алкенге сумен реакция теңдеуін жазғанда/ бромсутекпен реакция теңдеуін жазғанда/ Марковников ережесінің орындалуын түсіндіріп беруде/ сапалық реакция теңдеуін жазып, реакцияныңмеханизімін түсіндіргенде қателіктер жібереді.

Ассимметриялы алкендерге тән сапалықреакцияны (қанықпағандық)дұрыс сипаттайды.

Қосыпалу

реакциясының теңдеулерін құрады.

Қосыпалуреакциясының теңдеулерін құруда қиналады.

Гидрогалогендену/ галогендену / гидротациялану реакциясын жазуда/ еселі байланысқа сапалық реакция теңдеулерін жазып, өнімдерді атауда/ диаграмманы өзгерісті орындауға қажетті реагенттермен толтыруда қателеседі.

Қосыпалуреакциясының теңдеулерін дұрыс құрады.

Полимерлер құрылысының ерекшелігі менполимерлену реакциясының механизмін сипаттайды.

Полимерлер құрылысының ерекшелігі мен полимерлену реакциясының механизмін сипаттауда қиналады.

Полимерленуреакциясы маңыздылығыныңдұрыс тұжырымдарын анықтауда / полимерленуреакциясының механизмін сипаттағанда қателіктер жібереді.

Полимерлерқұрылысының ерекшелігі мен полимерлену реакциясыныңмеханизмін дұрыс сипаттайды.

Мұнайдыфракциялау үдерісінжәне

фракциялардыңқолдану саласын сипаттайды.

Мұнайды фракциялау үдерісін және фракциялардың қолдану саласын сипаттауда қиналады.

Шикімұнайдыөндірістік фракциялық айдау әдісіндегі фракциялардыатауда/ фракциялардың қолдану саласын сипаттағанда қателіктер жібереді.

Мұнайды фракциялау үдерісін және фракциялардың қолдану саласын дұрыс сипаттайды.

10.4B «Галогеналкандар» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты10.4.2.37Галогеналкандардыңәсерінебайланысты

қоршаған ортада туындаған мәселелерді айқындау

10.4.2.38 Нуклеофильді реагенттермен галогеналкандардың реакция теңдеулерін құрастыру

10.4.2.40 Элиминирлеу реакциясының механизмін түсіндіру

Бағалау критерийіБілім алушы

  • Галогеналкандармен байланысты экологиялық проблемалардан озон қабатының бұзылу механизмін сипаттайды
  • Галогеналкандардың нуклеофилді реагенттермен әрекеттесу қабілетін анықтайды
  • Элиминдеу реакциялары және оның жүру механизмін сипаттайды

Ойлау дағдыларының деңгейі

Білу және түсіну Қолдану

Орындалу уақыты20 минут

Тапсырма

  • (а) CH3Cl жылыжай газы болып табылады. CH3Cl газының атмосфераға бөлінуі басқа қандай экологиялық мәселені тудырады?
    • адам ағзасында жиналады
    • қышқыл жаңбыр
    • эвтрофикация
    • озон қабатының бұзылуы
    • Фреондар (хлорфторкөміртек) – көміртек, фтор және хлор қосындылары. Жалпы формуласы CFxCly (CFC қысқартылған сөзінен алынған).

Ең жиі қолданылатын фреондардың жүйелік атауларын,жалпы атауларымен сәйкестендіріңіз.

A

B

Фреондардың жүйелік атаулары

Дихлордифторметан (CCl2F2)

Трихлордифторметан (CCl3F)

1

2

Фреондардың жалпы атаулары

CFC – 11

CFC – 12

C

1,1,2–трихлор-1,2,2– трифторэтан (CCl2F – CClF2 )

3

CFC – 113

ABC

(c) Берілген қосылыстардың қоршаған ортаға тигізетін зиянды әсері дұрыс жазылған қатарды көрсетіңіз:

CF2Cl2

CO2

C

NOx

А.

Жаһандық

жылыну

Озон қабатының

тесілуі

Қышқылдық

жаңбыр

Жаһандық

жылыну

B.

Озон қабатының

тесілуі

Жаһандық

жылыну

Жаһандық

қарауыту

Қышқылдық

жаңбыр

C.

Жаһандық

қарауыту

Жаһандық

жылыну

Озон қабатының

тесілуі

Қышқылдық

жаңбыр

D.

Қышқылдық жаңбыр

Жаһандық қарауыту

Жаһандық жылыну

Озон қабатының тесілуі

  • Галогеналкандар полярлы молекула және олар нуклеофильдермен әрекеттеседі.

(а) Хлорметан аммиакпен нуклеофильді орынбасу реакциясына түседі. Осы реакция механизмінің бір бөлігі төменде көрсетілген.

  • саты

(і) Бағытты стрелка арқылы 1 сатыдағы электрон жұбының қозғалыс бағытын көрсетіңіз.

  • саты

(b) Нуклеофил терминіне анықтама беріңіз.

(іі) Осы реакцияның теңестірілген жалпы теңдеуін жазыңыз:

(ііі) Түзілген органикалық өнімнің аталуы:

  • (а) Берілген элиминирлеу реакциясының теңдеуін толықтырыңыз:
  • Суретті зерделеңіз.

Элиминирлеу реакциясының механизмін түсіндіріңіз:

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

Галогеналкандармен байланыстыэкологиялық проблемаларданозон қабатыныңбұзылу механизмін сипаттайды;

1

ХФУ зиянды әсерін көрсетеді;

кестеден ХФУ қосылыстарының атауын көрсетеді;

берілген қосылыстардың қоршаған ортаға тигізетін зиянды әсері жазылған қатарды көрсетеді;

1

1

1

Галогеналкандардың нуклеофилді реагенттерменәрекеттесу қабілетін анықтайды;

2

нуклеофильдіорынбасуреакциясының жүру механизмін сипаттайды;

реакция теңдеуін жазып, өнімнің атын атайды;

1

1

Элиминдеу реакциялары және оныңжүру механизмін сипаттайды;

3

берілгенэлиминирлеуреакциясының теңдеуін толықтырады;

элиминдеуреакциясыныңмеханизмін түсіндіреді.

1

1

Барлығы

7

10.4B «Галогеналкандар» бөлімі бойынша

 жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрик Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Галогеналкандармен байланысты экологиялық проблемаларданозон қабатыныңбұзылу механизмін сипаттайды.

Галогеналкандармен байланыстыэкологиялық проблемаларды білу және озон қабатының бұзылу механизмін түсіндіруде қиналады.

ХФУ зиянды әсерін көрсетуде/ кестеден ХФУ қосылыстарының атауын көрсеткенде/ қосылыстардың қоршаған ортаға тигізетін зиянды әсерін көрсеткенде қателіктер жібереді.

Галогеналкандармен байланысты экологиялық проблемаларды білу және озон қабатының бұзылу механизмін дұрыс сипаттайды.

Галогеналкандардың нуклеофилді реагенттермен әрекеттесу қабілетін анықтайды.

Галогеналкандардың нуклеофилді реагенттерменәрекеттесу қабілетін анықтауда қиналады.

Нуклеофильдіорынбасу реакциясының жүру механизмін сипаттауда/ реакция теңдеуін жазып, өнімді атауда қателіктер жібереді.

Галогеналкандардың нуклеофилдіреагенттермен әрекеттесуқабілетіндұрыс анықтайды.

Элиминдеу реакциялары және оныңжүру механизмін сипаттайды.

Элиминдеу реакциялары және оныңжүру механизмін сипаттауда қиналады.

Берілгенэлиминирлеу реакциясыныңтеңдеуін

толықтырғанда/элиминдеу

реакциясыныңмеханизмін түсіндіргенде қате жібереді.

Элиминдеу реакциялары және оның жүру механизмін дұрыс сипаттайды.

10.4C «Спирттер» бөлім бойынша жиынтық бағалау

Оқу мақсаты

10.4.2.32 Біратомды және көпатомды спиртттерге сапалық реакция жүргізу

10.4.2.34 Этанолды алу әдістерінің артықшылықтары мен кемшіліктерін бағалау

Бағалау критерийі

Білім алушы

  • Біратомды және көпатомды спирттерге сапалық реакцияны сипаттайды
  • Этанолөндірудіңекінегізгітәсілінің артықшылықтары мен кемшіліктерін сипаттайды

Ойлаудағдыларының деңгейі

Білу және түсіну Қолдану

Орындалу уақыты

20 минут

Тапсырма

  • (а) Пропил спирті төмендегі заттардың қайсысымен әрекеттеседі?
    • пропил спирті
    • жаңа дайындалған мыс (II) гидроксиді
    • бром сутек
    • металдық натрий
    • бензол
    • мыс (II) оксиді
  • Көпатомды спиртке сапалық реакция жүргізу үшін қолданылатын реагент:
    • металдық натрий
    • жоғарғы карбон қышқылдары
    • жаңа дайындалған мыс (II) гидрокиді
    • бір атомды спирттер

Е) концентрлі азот қышқылы

(с) Спирттер қай затпен әрекеттескенде қышқылдық қасиет көрсетеді:

  • бір атомды спирттер
  • концентрлі азот қышқылы
  • жаңа дайындалған мыс (II) гидрокиді
  • металдық натрий

Е) жоғарғы карбон қышқылдары

2. (a) Этанолды этиленді тікелеу гидратациялау және қантты ферментациялау арқылы алуға болады.

(і) Гидратация терминіне анықтама беріңіз:

(іі) Тұтыну энергиясы мен шығынды есептемей, этанолды алудың ферментативті ашыту және гидратация әдістерінің артықшылығы мен кемшіліктерін бір-бірден атап көрсетіңіз.

Артықшылығы: Кемшілігі:

    • Глюкозаның ашуы ашытқыш ферменттердің катализдік әсерінен жүзеге асады.
      • Ашу үшін ең тиімді температура 35°С шамасын құрайды. Бұл процесті берілген температурадан төмен немесе жоғары жағдайда жүргізуге болмайды, осы кемшілікті қалай түсіндіруге болады.

(іі) Төменде берілген реакция теңдеуін толықтырыңыз: С6Н12О6 (сулы) → 2 C2H5OH +.....

Бағалау критерийі

Тапсырма

№

Дескриптор

Білім алушы

Балл

Біратомдыжәне көпатомды спирттерге сапалық реакцияны сипаттайды;

1

біратомдықаныққанспирттергетән сапалық реакцияны көрсетеді;

көпатомдықаныққанспирттергетән сапалық реакцияны көрсетеді;

спирттердіңқышқылдыққасиетін сипаттайтын реагентті көрсетеді;

1

1

1

Этанолөндірудіңекі негізгітәсілінің артықшылықтарымен кемшіліктерін сипаттайды;

2

ферментативті ашу және гидратация әдістерінің артықшылығымен кемшіліктерін бір-бірден көрсетеді;

ашу процесін түсіндіреді;

ашу процесінің ерекшелігін сипаттайды;

ферментативті ашу процесінің теңдеуін жазады;

1

1

1

1

Барлығы

7

10.4C «Спирттер» бөлімдері бойынша

 жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрик Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі

Оқу жетістіктерінің деңгейі

Төмен

Біратомдыжәне көпатомды спирттерге сапалықреакцияны сипаттайды.

Біратомды және көпатомды спирттерге сапалық реакцияны сипаттауда қиналады.

Біратомды қаныққан спирттерге тән / көпатомды қаныққан спирттерге тән сапалық реакцияны көрсетуде/ спирттердің қышқылдық қасиетін сипаттайтын реагентті көрсетуде қиналады.

Біратомды және көпатомды спирттергесапалық

реакцияныдұрыс сипаттайды.

Этанолөндірудіңекі негізгітәсілінің артықшылықтарымен кемшіліктерін сипаттайды.

Этанол өндірудің екі негізгі тәсілінің артықшылықтары мен кемшіліктерінсипаттауда қиналады.

Ферментативті ашу және гидратация әдістерінің артықшылығымен кемшіліктерін бір-бірден көрсеткенде/ ашу процесін түсіндіруде/ашу процесінің ерекшелігін сипаттауда қателіктер жібереді.

Этанол өндірудің екі негізгі тәсілінің артықшылықтары мен кемшіліктерін дұрыс сипаттайды.



Толық нұсқасын 30 секундтан кейін жүктей аласыз!!!


Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз:
Facebook | VK | WhatsApp | Telegram | Twitter

kz | Жиынтық бағалау (ТЖБ, БЖБ) (СОЧ, СОР)



Пайдалы сілтемелер:
» Туған күнге 99 тілектер жинағы: өз сөзімен, қысқаша, қарапайым туған күнге тілек
» Абай Құнанбаев барлық өлеңдер жинағын жүктеу, оқу
» Дастархан батасы: дастарханға бата беру, ас қайыру

Соңғы жаңалықтар:
» 2025 жылы Ораза және Рамазан айы қай күні басталады?
» Утиль алым мөлшерлемесі өзгермейтін болды
» Жоғары оқу орындарына құжат қабылдау қашан басталады?
Пікір жазу