Ауаның ылғалдылығы, шық нүктесі. Физика, 10 сынып, сабақ жоспары.

«Физика» ӘБ жетекшісі:___________

Мұғалім:

Физика пәні бойынша ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ САБАҚ ЖОСПАРЫ

Сынып 10 «_»

Бөлім Жидкие и твердые тела

Ауаның ылғалдылығы, шық нүктесі

10.2.4.1 - ауаның салыстырмалы ылғалдылығын анықтау;

• абсолют және салыстырмалы ылғалдылық, шық нүктесі туралы ұғымды білу және олардың арасындағы айырмашылығын түсіндіру;
• Ауаның ылғалдылығын анықтайтын құралдардың жұмыс істеу принциптерін сипаттай алу;
• ауаның салыстырмалы ылғалдылығын анықтау;

Оқушылар

• абсолют және салыстырмалы ылғалдылық, шық нүктесі туралы ұғымға анықтама бере алады;
• абсолют және салыстырмалы ылғалдылықтарды ажырата алады;
• эксперимент жүзінде ауаның салыстырмалы ылғалдылығын анықтай алады.
• Ауаның ылғалдылығын анықтайтын құралдардың жұмыс істеу принциптерін сипаттай алады;

Пәндік лексика және терминология:

Ылғалдылық, ауаның абсолютті ылғалдылығы, салыстырмалы ылғалдылық, психрометр, гигрометр, шық нүктесі

Диалогқа/жазуға қажетті сөз тіркестері:

Температура мен қысымның әрбір мәніне қаныққан су буының тығыздығының мәні берілген ерекше кесте бар.

География сабақтарында:

оқушылар жер ғарыштан көгілдір мұхиттар планетасы сияқты болып көрінетінін, оның бетінің 70% астамын су басып жатқанын біледі. Әр түрлі резервуарлардың беттерінен үздіксіз және кез келген температурада булану орын алады. Бұдан басқа, биология сабақтарда әртүрлі тірі организмдерде 50-ден 99,7% су бар, олар да буланып жатыр. Сондықтан Жердің атмосферасы әрдайым су буларын қамтиды.

• Использование Edmodo для домашнего задания
• https://bilimland.kz/kk#lesson=10850
• https://bilimland.kz/kk#lesson=10846

сайттарынан теориялық матералдарды қолдану

7 сыныпта жердің атмосферасын оқыған кезде оқушылар оның әртүрлі газдардың қоспасынан тұратындығын, сонымен қатар ауада су буы бар екенін, . тіпті шөлдің үстінде ауа мүлдем құрғақ болмайтынын еске түсіреді.

Физика 8-сынып: сұйықтардың молекулалық құрылысы және қасиеттері, ылғалдылық.

Сабақ барысы

Сабақтағы жоспарланған іс-шаралар

(Т) Ұйымдастыру кезеңі

(W) «Ой шақыру»

Жұмбақта қандай құбылыс туралы айтылады?

 Көкке шықса бұлт,

 Жерге түссе шаңыт.

 Қара таудың басында

 Киік кетіп барады.

 Қол-аяғы баурына

 Тиіп кетіп барады.

Оқушылардың жауабы: Тұман.

 Мұғалім: Тұман деген не?

(Тұман судың кішігірім тамшыларының жиынтығы), тұман көбінесе жазық жерлерде, жазықта, ауа-райында өте ылғалды жерлерде пайда болады.

- Бұл су, ылғал қайда болады? (ауада)

- Бүгін біздің өтететін тақырыбымыз не туралы деп ойлайсыз?

(Бүгін біз ауаның ылғалдылығы туралы әңгімелейтін боламыз.)

(W) Мақсатпен таныстыру.

Мұғалім оқушылармен бірге тақтаға сабақ жоспарын және бағалау критерилерін жазады.Сабақтың тақырыбын және мақсатын тұжырымдау

(W ) Білімнің өзектілігі

Мұғалім: Өздеріңіз білетіндей, ауа әртүрлі газдар мен белгілі бір су буларының қоспасынан тұрады. Тіпті шөлдің үстінде ауа ешқашан толық құрғақ болмайды. Ауа губка сияқты ылғалды жинақтай алады. Сіз өзіңіздің өміріңізде губка ылғал сіңіргенін көрген болуыңыз керек. Экспериментті жасайық, бірақ асықпай, сұйықтықтар мен шыны құрылғылармен жұмыс істеу кезінде нұсқауларды мұқият тыңдап, сақтық шараларын орындаңыз.

1. Губканы (сорғышты) алыңыз және оны қысыңыз. Не болды? (ештеңе)

2. Пипеткамен судың бірнеше тамшысын губкаға тамызып, қайтадан сығыңыз. Не болды? (ештеңе жоқ).

3. Губканы (сорғышты) суға салыңыз да, сәл күтіп, қайтадан сығыңыз. Сіз не көресіз? (Сығу кезінде сорғыштан су ағады немесе тамшылайды). Неліктен су тамшыланды? (суды көп сіңіреді)

4. Губканы (сорғышты) контейнерге қайтадан салып, оны сықпай, оны судан алмай екінші бетін қайта айналдырып суға салыңыз. Сіз қазір губканы көтерсеңіз не болады деп ойлайсыз? (Оқушылардың жауаптарын тыңдау).

5. Тексеріңіз. Сорғышты көтеріп, ыдыстың түбіне қарап тұрамыз. Неге губкаға қысым түсірмей ақ ,губкадан су тамшылай бастады? Бұл тәжірибені түсіндіруге тырысыңыз (Оқушылардың жауаптарын тыңдаңыз).

Екеуі де суды сақтау мағынасында ауаны губкамен салыстыруға болады. Құрғақ губка құрғақ ауаға ұқсайды. Бірнеше тамшы губканы ылғалдандыру үшін жеткіліксіз болды. Ол суды көбірек сіңірген сайын. Губка судың көп мөлшерін сақтай алмағандықтан, судың өзі тамшылай бастайды. Яғни ол қаныққан болатын. Ауадағы су буы, әдетте қанықпаған. Егер ауадағы су буы қаныққан болса, онда жер бетінде ешқашан кебу процесі жүрмеген болар еді. Шындығында да, ауадағы су буы неғұрлым қанықпаған болса, ауа соғырлым құрғақ болады.

Қандай бу қаныққан бу деп аталады? (Өз сұйығымен динамикалық тепе-теңдікте болатын бу)

- «бу мен сұйықтық арасындағы динамикалық тепе-теңдік» деген не? (уақыт бірлігінде сұйықтықтан ұшып шыққан молекулалардың саны,сол уақыт ішінде оған қайта оралған молекулалардың санына тең болатын сәт)

(W ) Жаңа тақырыпты игеру.

1. «Ауа ылғалдылығы» түсінігін қалыптастыру.

Жердегі әр адам үшін ауа-райы ерекше қызығушылық тудырады. Ауа-райы Жердегі ең керемет көрініс деп айтылады, онда тек үш актер қатысады: күн радиациясы, ылғал және ауа. Біз бір табиғи «актер» туралы - ауаның ылғалдылығы туралы әңгіме бастадық.

Ауа-райы бұл физикалық мөлшерге байланысты, көптеген физикалық құбылыстар мен процестер байланысты:

- булану процесі;

- конденсация;

- жылу алмасу;

- жауын-шашын мөлшері;

- Терезелердегі қыраулардың пайда болуы, терезелердің тозуы, тұманның, шудың, аяздың, түрлі жауын-шашынның (қардың, бұршақтың, жаңбырдың) пайда болуы.

Ауаның ылғалдылығы деген не?

 Біз әңгімемізді Жер бетінің судың үштен екі бөлігімен тұратынын географиядан білетіндігіңізбен байланыс-тырамыз.Су жер шарының 70,8% -ын алады.Тірі ағзалар судың 50-ден 99,7% -на дейін бар.Атмосферада шамамен 13-15 мың. км куб су бар.

Теңіз бетінен, өзендерден үнемі және кез-келген температурадағы булану нәтижесінде пайда болады, соның салдарынан қоршаған ортада әрдайым су буы болады (атмосферада шамамен 24 * 10¹⁶ м³ су буы бар). Ылғалдылық атмосферада су буларының болуын көрсетеді. Атмосферада берілген температура су буы көп болған кезінде, ауаның ылғалдылығы жоғары болады.

Ылғалдылық атмосферада су буларының мазмұны болып табылады.

Ылғалдылықты қалай анықтауға болады?

Ауадағы ылғалдылықты анықтау кезінде абсолютті және салыстырмалы ылғалдылық ұғымы енгізіледі.

Абсолютті ылғалдылық ρ осы шарттарда 1 м3 ауада қанша грамм су буының бар екенін көрсетеді. су буларының тығыздығы, г / м3 кезінде өлшенеді.

Температура мен қысымның әрбір мәніне қаныққан су буының тығыздығының мәні берілген кесте бар.

Ылғалдылық деңгейін бағалау үшін ауадағы су буының қаныққан күйге жақын немесе алыс екенін білу маңызды. Ол үшін салыстырмалы ылғалдылық тұжырымдамасын енгізу керек.

Ауа салыстырмалы ылғалдылығы φ - ауа температурасының абсолютті ылғалдылығының ρ-дың қаныққан су буының тығыздығына қатынасы. φ пайызбен көрсетілген.

 Салыстырмалы ылғалдылық мына формула бойынша анықталады:

 φ = ρ/ρ₀ •100%. (1)

Су буы қаныққан буға айналатын температура шық нүктесі деп атайды.

Ауа шық нүктесіне дейін салқындағанда будың конденсациясы басталады; тұман пайда болады, щық түседі.

Шық нүктесі су буының парциал қысымын, салыстырмалы ылғалдылықты анықтауға мүмкіндік береді.

Абсолютті ылғалдылықты ρ арнайы кестені пайдалана отырып, шық нүктесінен анықталуы мүмкін. Берілген ауа температурасы үшін сол кестелерді пайдаланып, қаныққан будың ρ₀ тығыздығы анықталуы мүмкін, содан кейін салыстырмалы ылғалдылық формула бойынша анықталады (1).

Ылғал адамның тері бетіндегі ылғалдың булану қарқындылығына байланысты. Ал ылғалдың булануы дене температурасының тұрақты болуын қамтамасыз ету үшін өте маңызды.

Адамдар үшін ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 40-60% қолайлы. Бұл ылғалдылық тұрғын үйлердегі, ғарыш кемесінің бортында өндіріс орындарында сақталады.

Ауа-райы болжау үшін метеорологиядағы ылғалдылықты білу өте маңызды. Су буларының конденсациясы бұлт түзілуіне және кейінгі жауын-шашынның пайда болуына әкеледі. Сонымен қатар, атмосфераға жылудың көп мөлшері шығарылады. Керісінше, булану жылу алмасумен бірге жүреді.

Тоқу, кондитерлік өнімдер, баспа және басқа да өндірістерде әдеттегі үрдістер үшін белгілі бір ылғалдылық талап етіледі.

Өнер туындыларын, кітаптарды, музыкалық аспаптарды сақтау талап етілетін деңгейде ылғалдылықты сақтауды талап етеді.

Мұғалім: гигрометр және психометр сияқты құрылғылар көмегімен салыстырмалы ылғалдылықты өлшеу болады.

(W) Топтық жұмыс. Оқулықпен жұмыс. Оқушылар конденсациялық гигрометрдің жұмыс принципін оқып, қысқаша айтып береді.

І топ : гигрометр

ІІ топ: психрометр

1. Гигрометр - ауаның ылғалдылығын өлшеу үшін қолданылатын метеорологиялық аспап.

Психрометр— екі термометрдің (құрғақ және шыланған) көрсетуі бойынша ауа температурасы мен ылғалдығын өлшеуге арналған аспап. Термометрдің біреуі су ылғалына қаныққан шүберекпен оралған болады. Ылғадылық екі көрсеткіштің айырымы бойынша анықталады.

Психрометр — ауаның абсолюттік және салыстырмалы ылғалдылығы мен ылғалдықтың жетіспеуін анықтайтын аспап. Бұл екі термометрден тұрады: оның бірін құрғақ қалпында сақтайды да, екіншісінің шарын дымқыл жағдайда ұстайды (суға малған мәрлімен орап қояды). Ауа неғұрлым құрғақ болса, дымқыл термометр (судың булануы салдарынан) солғұрлым жылылықты тез жоғалтады, сондыңтан құрғақ термометрмен салыстырғанда төмен температураны көрсетеді. Екі термометрдің температурасын білгеннен кейін арнаулы кесте арқылы ауаның ылғалдығы анықталады

Салыстырмалы ылғалдылығымен біз айналамыздағы ауа райының, ауаның күйін бағалауға болады.

Мұғалім: Аспаптың ылғалдылығын қалай өлшеуге болады, арнайы құрал болмаса, егер бөлме термометрі ғана бар болса?

• Практикалық жұмыс

Құралдар : Зертханалық термометр, суы бар кювета, бинт бөлігі.

Кабинеттегі ауаның салыстырмалы ылғалдылығын термометр арқылы анықтаңыз.

Мұны істеу үшін келесі әрекеттерді орындаңыз:

• Сыныптағы ауаның температурасын өлшеп, дәптерге өлшеу нәтижелерін жазыңыз.
• Құрғақ термометрдің t₁ көрсетуін жазыңыздар.
• Бинттердің бір бөлігін ылғалдандырып, темометрге айналдырып байлап, ылғал термометрдің көресетуін жазыңыздар. Төмен температура үшін қараңыз. Ол тоқтатылғаннан кейін оқуды жазыңыз.
• Құрғақ және дымқыл (ылғал) термометрлер көрсетулерінің айырымын пайдаланып, психометрлік кестені қолданып, бөлмедегі ауаның салыстырмалы ылғалдылығын анықтаңыз. Өлшеу нәтижелерін кестеге жазыңыздар.

Есіңізде болсын, термометр шыны болып табылады, оны күтіп-баптау керек. Тапсырманы орындағаннан кейін, термометрді қайта футлярға қоюға тырысыңыз. Температураны дәлірек анықтау үшін термометрді термометр шкаласына қарауда көз деңгейіне қойыңыз.

Қорытынды жасайық.

1. Ауада əрқашан су буы бар.

2. Мұндай жағдайларда су буының тығыздығы абсолютті ылғалдылық деп аталады

3. Температураға байланысты ауаның әртүрлі мөлшерде су буы болуы мүмкін; ауа температурасы неғұрлым жоғары болса, ауаның қанығуы үшін көбірек су буы қажет.

4. Ауа буынының су буы бар қанығу дәрежесі салыстырмалы ылғалдылық деп аталады немесе қатынасы ............

5. Егер қанықпаған ауа суыған болса, онда ол белгілі бір температурада қаныққан болады және конденсациялану басталады – шық түседі; Бұл жағдайда температура шық нүктесі деп аталады.

• Жеке жұмыс. Тест орындау

(W) Сабақ соңында оқушылар рефлексия парағын толтырады

Оқушылар үшін рефлексия сұрақтары:

- нені білдім, нені үйрендім

- нені толық түсінбедім

- немен жұмыстыжалғастыру қажет

В результате проведенной рефлексии ученик понимает, что он делал на уроке, смог ли достичь цели обучения, ориентируясь на критерии оценивания.

Үй тапсырмасын орындау үшін Edmodo пайдалану.

Тәжірибелік тапсырма: үйдегі ауаның ылғалдылығын анықтау және оның әртүрлі болуы мүмкін екендігін қарау.

Саралау – оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба?

Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?

Жалпы баға

Бүгінгі сабағым ойдағы өтті

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқытутуралы да, оқутуралы да ойланыңыз)?

1:

Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?