Алкендердің қосылу реакциялары. Химия, 10 сынып, презентация.

Қанықпаған көмірсутектер.

Алкендердің изомериясы, номенклатурасы,

алынуы және қасиеттері

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

БҚОӘББ «Орал газ, мұнай және салалық технологиялар колледжі» МКҚҚ

Бекітемін

ОӘЖ бойынша директордың

орынбасары

___________ А.Н.Утебаева.

«___» ____________ 2013 ж.

Ашық сабақ

Тақырыбы: «Қанықпаған көмірсутектер. Алкендердің

изомериясы, номенклатурасы, алынуы және қасиеттері»

Құрастырған: Г.М.Атабаева.

Орал – 2013 ж.

Қанықпаған көмірсутектер.

Алкендердің изомериясы, номенклатурасы,

алынуы және қасиеттері

ҚАНЫҚПАҒАН КӨМІРСУТЕКТЕР

Алкендер Алкадиендер

CnH2n

CnH2n-2

Алкиндер

CnH2n-2

Алкендер – молекула құрамында бір қос байланысы бар, жалпы формуласы СnН2n болатын қанықпаған көмірсутектер.

Алкендердің ең қарапайым өкілі – құрамында екі көміртек атомы бар – этилен С2Н4 Алкендердің гомологтық қатары этиленнен басталатындықтан, алкендер этилен қатарының көмірсутектері немесе олефиндер деп те аталады.

.

Этилен молекуласындағы көміртек атомының әрқайсысы екі сутек атомымен байланысқан және олар өзара қос байланыс арқылы жалғасқан. Алкендерде көміртек атомдары sp2 гибридтенген күйде болады.

Электрондық бұлттардың орталық байланыс сызығынан тыс, бүйірлік қаптасуы арқылы түзілген химиялық байланыс

пи-байланыс деп аталады.

Электрондық бұлттардың атом - атом байланысы осі бойында қаптасуынан түзілген химиялық байланыс сигма-байланыс деп аталады.

Н

Н

F

F

Этиленде байланыстар бірдей емес:

(сигма) – анағұрлым берік

(пи) – оңай үзіледі, анағұрлым реакцияға қабілетті , электрондық бұлт сигма байланысының астыңғы және үстіңгі жағында көп жинақталған (жанама қаптасу)

Молекула

құрылысы

CnH2n

Химиялық

қасиеттері

Изомерия

Физикалық

қасиеттері

Білім тексеру

Алынуы

Номенклатура

Қолданылуы

Алкендер

Алкендер – молекуласындағы көміртек атомдарының арасында бір қос байланысы бар,

жалпы формуласы: СnH2n

болатын қанықпаған көмірсутектер.

CnH2n

δ

Молекула

құрылысы

sp2-гибридтену

Байланыс бұрышы – 1200

Молекула пішіні – жазық үшбұрыш

C

π

C

Н

С

Номенклатура

1.Қос байланысы бар тізбекті анықтау

Н

Н3

С

С

С

С

С

СН3

Н

Н

Н3

2. Негізгі тізбектегі көміртек атомдарын нөмірлеу

Н

Н3

С

С

С

С

С

СН3

Н

Н

Н3

1

2

3

4

5

3. Ұзын тізбек аталады да, қос байланысы бар көміртек атомының нөмірі көрсетіледі

Н

Н3

С

С

С

С

СН3

Н

Н3

4 –метил пентен - 2

СН2

СН

СН

Н2

Изомерия

1. Құрылыс изомериясы.

СН

СН2

С

СН3

СН2

С

СН3

бутен - 1

2-метилпропен-1

2. Қос байланысқа қатысты изомерия

СН3

СН2

СН

СН3

СН

СН3

бутен - 1

бутен - 2

3. Геометриялық изомерия.

СН3

Н

СН3

Н

С

С

СН3

Н

С

С

цис-бутен - 2

транс-бутен - 2

СН3

Н

4. Классаралық изомерия.

СН2

СН

СН3

пропен

циклопропан

СН3

СН3

Н

Физикалық

қасиеттері

Агрегаттық күйі:

С2Н4 – С4Н8

газ тәрізді заттар;

С5Н10 – С18Н36

сұйықтық;

с С19Н38

қатты заттар

Этилен С2Н4

Молекулалық массасы артқан сайын қосылыстардың қайнау және балқу температурасы жоғарылайды.

Tбалқ = - 169,20С

нашар

Н2О

Алкендердің физикалық қасиеттері

ӨНЕРКӘСІПТЕ

АЛКЕНДЕРДІ АЛУ

ТӘСІЛДЕРІ

ЗЕРТХАНАДА

АЛКАНДАР

КРЕКИНГІ

АЛКАНДАРДЫ

ДЕГИДРИЛЕУ

СПИРТТЕР

ДЕГИДРАТАЦИЯСЫ

ДЕГАЛОГЕНДЕУ

ДЕГИДРО-

ГАЛОГЕНДЕУ

ӨНЕРКӘСІПТЕ АЛЫНУ ЖОЛДАРЫ

АЛКАНДАР КРЕКИНГІ

АЛКАН → АЛКАН + АЛКЕН

ҰЗЫН КӨМІРТЕК КІШІ КӨМІРТЕК

ТІЗБЕКТІ ТІЗБЕКТІ

МЫСАЛ:

t=400-700C

С10Н22 → C5H12 + C5H10

декан пентан пентен

ӨНЕРКӘСІПТЕ АЛЫНУ ЖОЛДАРЫ

АЛКАНДЫ ДЕГИДРЛЕУ

АЛКАН → АЛКЕН + СУТЕК

МЫСАЛ:

Ni, t=500C

Н3С - СН3 → Н2С = СН2 + Н2

этан этен

(этилен)

Сутек бөліне жүретін реакцияларды дегидрлену деп атаймыз.

ЗЕРТХАНАДА АЛУ

СПИРТТЕРДІҢ ДЕГИДРАТАЦИЯСЫ

СПИРТ → АЛКЕН + СУ

МЫСАЛ: t≥140C,

Н Н Н2SO4(конц.)

Н-С – С-Н → Н2С = СН2 + Н2О

Н ОН этен

(этилен)

Су бөле жүретін айырылу реакцияларын дегидратациялану деп атайды

ЗЕРТХАНАДА АЛУ

ДЕГАЛОГЕНДЕУ

МЫСАЛ:

t

Н2С – СН2 + Zn → Н2С = СН2 + ZnBr2

Br Br этен

1,2-дибромэтан (этилен)

ЗЕРТХАНАДА АЛУ

ДЕГИДРОГАЛОГЕНДЕУ

МЫСАЛ:

спирттік

H H ерітінді

Н-С–С-Н+KOH→Н2С=СН2+KCl+H2O

Н Cl этен

хлорэтан (этилен)

Қосылу реакциялары:

Химиялық

қасиеттері

СН

ОН

4. Гидратация:

Pt, t

Этиленнің химиялық қасиеттері

1. Гидрлеу:

СН2

СН2

+ Н2

СН3

СН3

2. Галогендеу:

СН2

СН2

+ Br2

СН2Вr

СН2Вr

3. Гидрогалогендеу:

СН2

СН2

+ НСl

CН3

СН2Сl

СН2

СН2

+ Н2О

t, Н3РО4

CН3

СН2ОН

5. Жұмсақ тотығу:

СН2

СН2

+ [О] +Н2О

СН2

СН2

ОН

6. Жану:

СН2

СН2

+ 3О2

2СО2

+2Н2О

7. Дегидрлеу:

СН2

СН2

t, Ni

СН

+ Н2

8. Полимерлену:

nСН2

СН2

cat

( …

СН2

СН2

…)n

негізгі

Затқа сутегі қосыла жүретін реакцияларды гидрлену немесе гидрогендену реакциясы деп аталады. Гидрлену реакциясын зерттеуде Дмитрий Владимирович Сокольскийдің еңбегі зор.

Этиленді калий перманганатымен тотықтырған кезде екі атомды спирт – этиленгликоль түзіледі. Егер шартты түрде тотықтырғышты оттегімен белгілесек, онда реакция теңдеуін былай жазуға болады:

KMnO4

CH2 = CH2 +/ O/ + H2O → CH2 - CH2

| |

OH OH

Енді этиленді және метанды бромды су (бромның судағы ерітіндісі) құйылған ыдысқа жіберіп көрейік. Этиленнің әсерінен бромның қызыл қоңыр түсі тез жойылып кетеді де, метан бромды суға әсер етпейді. Демек, бұл жағдайда этилен – қаныққан көмірсутектерге қарағанда, реакциялауға өте бейім зат. Бұл қанықпаған қосылыстар үшін сапалық реакция болып табылады

Кузнецова О.Н.

Калий перманганаты мен бромды су қанықпаған көмірсутектерге реактив болып табылады, солардың бояуының өзгеруі бойынша қанықпаған көмірсутектің

бар-жоғын айтуға болады.

Этиленнің қолданылуы

Қолданылуы

Білім

тексеру

Сұрақ 1

Жарайсың!

Тағы да байқап көр

Тағы да байқап көр

Тағы да байқап көр

CnH2n+2

А

CnH2n

В

CnH2n-2

Г

CnH2n-6

Б

Алкендердің жалпы

формуласы

Жарайсың!

Тағы да байқап көр

Тағы да байқап көр

Тағы да байқап көр

sp2,sp2,sp2

А

sp,sp,sp2

Б

Пропендегі көміртек

атомының

гибридтену түрі:

sp2,sp2,sp3

Г

sp2,sp,sp3

В

Сұрақ 2

Жарайсың!

Тағы да байқап көр

Тағы да байқап көр

Тағы да байқап көр

Көміртек

қаңқалы

А

Байланыстың

орналасуына

байланысты

Б

Алкендерге қандай

изомериялар тән емес?

геометриялық

функциональды топтың

орналасуына

байланысты

Сұрақ 3

В

Г

Жарайсың!

Тағы да байқап көр

Тағы да байқап көр

Тағы да байқап көр

орынбасу

тотығу

Б

Алкендерге тән емес

реакциялар

полимерлену

қосылу

Г

Сұрақ 4

А

В

Тағы да байқап көр

Жарайсың!

Тағы да байқап көр

Тағы да байқап көр

С6Н6

С6Н12

Массасы 4,2 г алкен

8 г бромды қосып алуға қабілетті.

Алкеннің молекулалық

формуласы қандай:

С12Н24

С10Н20

Г

В

Сұрақ 5

Б

А

Үйге тапсырма:

§4.1 §4.2

87-99 беттер оқу, түсінігін айту.

100 бет- № 4,6,13 тапсырманы орындау.