Стереоизомерия(цис-транс немесе Е-Z). Химия, 10 сынып, дидактикалық материал.

Кеңістік изомерлері (геометриялық немесе цис-, транс- изомер деп те аталады. Қаныққан көмірсутектердің молекулаларында көміртек атомдары ϭ-байланыс айналасындп еркін айнала алады. Ал алкендерде көміртек атомдары өзара қос (ϭ- және π-) байланыс арқылы жалғасқан жағдайда π-байланыс үзілмейінше еркін айналу мүмкін емес.

Қос байланыспен жалғасқан көміртек атомдары осы байланыс осі арқылы еркін айнала алмайды. Сондықтан бутен-2-нің орынбасарлары – метил топтары кеңістікте екі түрлі жағдайда орналаса алады. Бірдей орын басушы топтары қос байланыстың бір жағында орналасқан цис-изомер деп, ал екі жағында орналасқаны транс-изомер деп аталады (латын. «cis» - бір жақта, «trans» - басқа жақта). Бұл изомерлердің физикалық және химиялық қасиеттерінде айырмашылықтар болады. Транс-изомер цис-изомерге қарағанда тұрақтырақ.

цис-изомер транс-изомер

(балқу темп- 138,9 С) (балқу темп- 105,5 С)

( қайнау темп. 3,7 С ) (қайнау темп. 0,9 )