Азот. №11 зертханалық тәжірибе «Азот молекуласының моделі ». Химия, 9 сынып, презентация, 2 сабақ.

Жұмбақ:

Бұл элементті алғаш рет ағылшын химигі Д.Резерфорд сипаттап, 1772 жылы, осы элементтің ресми ашылған жылы болып есептеледі. Бос күйінде бұл элемент екі атомнан тұратын жай зат түзеді. Ауаның құрамында оның 78,1% кездеседі. Байланысқан күйінде бұл элемент бейорганикалық тұздар, (селитралар) және нәруыздар шірігенде пайда болатын өнім аммиак түрінде кездеседі.

Бұл қай элемент?

Әңгіме-сұхбат

таңбасы...

молекулалық формуласы...

периоды және тобы...

реттік нөмірі...

салыстырмалы атомдық массасы...

протон, нейтрон және электрон сандары...

салыстырмалы молекулалық массасы...

электрондық формуласы...

тотығу дәрежелері...

физикалық қасиеті...

химиялық қасиеті...

Құрылысы - қасиеті

атомның сыртқы электрондық конфигурациясы

2s22р3

S

Табиғи азот екі табиғи изотоптан тұрады:

14N — 99,635 % және 15N — 0,365 %.

Молекулалық формуласы

Тотығу дәрежелері

Табиғатта таралуы

Азот байланысқан күйінде екі селитраның құрамына кіреді: натрий NaNO3 (чилий селитрасы) және калий KNO3 (үнді селитрасы)

Жер қыртысында таралуы бойынша 17 –ші орында.

Физикалық қасиеттері

Молекуласының құрылысы

N

+

→

N

Ковалентті полюссіз байланыс

Азот молекуласында N2 өте қысқа – 0,109 нм. Үш байланыс молекулаға беріктік береді, оның байланыс энергиясы үлкен – 946 кДЖ/моль. Азот молекуласы тұрақты, өте жоғары температурада да (3000 0С) ыдырамайды. Осындай тұрақтылығына байланысты азоттың әрекеттесу қабілеті төмен.

Алынуы

1. Сұйылтылған ауаның оттегі мен азотқа бөлінуі екеуінің қайнау температурасына негізделген.

O2

N2

-196

-183

ауа

Лабораторияда алынуы

2. Аммоний нитритін ыдырату арқылы

NH4NO2  N2 + H2O

Химиялық қасиеттері

1. Металдармен әрекеттесуі

6 Li + N2  2 Li3N (литий нитриді)

2 Al + N2  2 AlN (алюминий нитриді)

t

Химические свойства

2. Оттегімен әрекеттесуі

N2 + О2 2 NO

Өте жоғары температурада 3000 - 4000 0С

(катализатор қатысында)

3. Сутегімен әрекеттесуі

N2 + 3 Н2  2 NН3

t

t, р

Азоттың қолданылуы.

1.Сұйық азот медицинада

2. Аммиак синтезі.

3.Тыңайытқыш өндірісі

4.Азот қышқылының синтезі.

5. Инертті ортаны тудыру.

Атмосферадағы бос азот оттекпен найзағай ойнаған кезде қосылып, азот тотығын түзеді, ал жаңбыр суымен қосылып, азот қышқылын түзеді. Ол өз кезегінде топырақта нитраттар түзетіндігін осылайша өсімдікке сіңуіне мүмкіндік береді. Сөйтіп, атмосфералық бос азот айналымға кіреді. Азот түйнек бактерияларында жиналады. Азот қазба отындар құрамында болады. Азот белокты заттардың құрамында болады. Осылайша азот айналымға түседі.

Тікелей азотты ауадан кейбір бактериялар ғана қорытады, қалған организмдер тек қосылыстарын ғана пайдаланады. Минералды тыңайтқыштар аммиак, аммоний тұздары және карбамид топырақ бактериялары арқылы нитраттарға түрленеді, өсімдіктер азотты топырақтан ион түрінде сіңіреді. Адамдар және жануарлар органикалық байланысқан азотты тамақ арқылы сіңіреді. Жоғарғы организмдерде азот метаболизмінің соңғы өнімі карбамид (несепнәр) болады.

Интернет - ресурсы

Азоттың табиғаттағы айналымы

азотфиксация

денитрификация

аммонификация

нитрификация

N2

Молекула құрамы

NH3 немесе H3N

Молекула құрылысы

Сұйық аммиак

Сутектік байланыс

Физикалық қасиеттері

Сұйық аммиак тоңазытқыш қондырғыда, ал оның сулы ерітінділері – медицинада және тұрмыста қолданылады. Азот қышқылын, азоты бар тыңайтқыштар алу үшін пайдаланады.