Экономика | ҚР-дағы жұмысшы күші миграциясының негізгі және өзекті мәселелері

Мазмұны
Кіріспе.
I-ТАРАУ.Жұмысшы күші миграциясы туралы түсінік.
1.1. Жұмысшы күші түрлері, бағыттары.
1.2. Жұмысшы күші миграциясының қазіргі таңдағы ерекшеліктері.
II-ТАРАУ. Жұмысшы күшінің Қазақстандағы қазіргі жағдайы.
2.1. Жоғары маманданған қызметкерлердің еңбек миграциясының келешегі мен тенденциялары.
2.2. Импортер елдер үшін жұмысшы күші миграциясының экономикалық салдары.
2.3. Миграция процестерін реттеудегі халықаралық ұйымдардаң іс-әрекеті.
III-ТАРАУ. ҚР-дағы жұмысшы күші миграциясының негізгі және өзекті мәселелері.
3.1. Жұмысшы күші миграциясының мәселелері.
3.2. ҚР-дағы жұмысшы күшінің өзге елдермен байланысы.
Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер тізімі.
Кіріспе.
Қазіргі кезде халық санының көбеюіне байланысты жұмысшы күші де көбеюде. Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алғалы бері көп уақыт өткен жоқ.Мүмкін сол жайтқа байланысты болар, біздің елде жұмысшы күші миграциясы өзге елдермен салыстырғанда қатты дамымаған. Осы курсты таңдауымның себебі, осы Қазақстандағы жұмысшы күші миграциясының мәселелерін, өзекті проблемаларын кішкене ғана болса да шешу. Оның Қазақстандағы жағдайын, өзге елдердегі миграция жағдайын және осы мәліметерді салыстыру арқылы Қазақстандағы жұмысшы күші миграциясын дамыту. Курстық жұмысты жазу кезінде тек қана жұмысшы күші миграциясын қарастырып қана қоймай, онымен байланысты (мысалы: халық саны, білім деңгейі, жұмыссыздық деңгейі, және т.б.) көрсеткіштерді қарастыру. Халықаралық миграцияның жұмыс бабындағы, отбасылық, рекреациондық (үзіліс, дем алу мерзімі) және туристік т.б. нысандары бар. Біз негізінен халықаралық еңбек миграциясы мен жұмысшы күшінің халықаралық рыногына тоқталамыз. Жұмысшы күшінің халықаралық рыногы ұлттық шекарадан өтіп кететін еңбек ресурстарының ерсілі-қарсылы қозғалысы. Халықаралық еңбек рыногын ұлттық және аймақтық жұмысшы күші рыноктары құрайды. Халықаралық еңбек рыногы жұмыс бабындағы миграция түрінде жүзеге асады. Жұмысшы күшінің халықаралық рыногы басқа дүниежүзілік рыноктармен, мысалы, тауарлар, қызмет көрсету, капитал рыноктарымен қатар жүзеге асады. Жұмысшы күші өзінің бір елден екінші елге ауысуы барысында өзінің еңбекке қабілеттілігін тауар ретінде ұсынады. Еліміздегі жұмыс күші миграциясы бұл көпвекторлы стихиялық процесс, оның ішіне ауыл халқының қала халқына ішкі миграциясы, әсіресе оңтүстік аймақтарда кіреді. Қазақстанның жұмысшы күші экспорты бұл 1990 жылдан бастап дамып келе жатқан жаңа құбылыс. Сондықтан менің ойымша, Қазақстандағы жұмысшы күшін дамыту, оны өзге елдерге экспорттау керек.Өйткені жұмысшы күшін өзге елдерге көптеп экспорттаған сайын, еліміздің экономикасы да, қаржылық жағдайы да, әлеуметтік жағдайы да дамиды.Осы курстық жұмыста бірнеше жағдайларды қарастырдым. Мысалы, жоғары маманданған қызметкерлердің еңбек миграциясының келешегі мен тенденциялары, Импортер елдер үшін жұмысшы күші миграциясының
экономикалық салдары, жұмысшы күші миграциясының мәселелері және т.б.
I-ТАРАУ.Жұмысшы күші миграциясы туралы түсінік.
1.1. Жұмысшы күші түрлері, бағыттары.
Жұмысшы күші миграциясы дегеніміз тұрғылықты жерін өзгерту немесе оған қайта оралу мақсатында адамдардың белгілі бір территория шекаралары арқылы қозғалуы, ауысуы.
Халықаралық миграция әр түрлі формаларда болады:
Еңбектік
Отбасылық
Рекреациялық
Туристік және т.б.
Жұмысшы күшінің халықаралық нарығы ұлттық шекараларды кесіп өтетін еңбек ресурстарының әр түрлі бағыттарын қамтиды. Жұмысшы күшінің халықаралық нарығы жұмысшы күшінің ұлттық және аймақтық нарықтарының жиынтығы. Еңбектің халықаралық нарығы еңбек миграциясы формасында болады.
Халықаралық миграцияның жұмыс бабындағы, отбасылық, рекреациондық (үзіліс, дем алу мерзімі) және туристік т.б. нысандары бар. Біз негізінен халықаралық еңбек миграциясы мен жұмысшы күшінің халықаралық рыногына тоқталамыз. Жұмысшы күшінің халықаралық рыногы ұлттық шекарадан өтіп кететін еңбек ресурстарының ерсілі-қарсылы қозғалысы. Халықаралық еңбек рыногын ұлттық және аймақтық жұмысшы күші рыноктары құрайды. Халықаралық еңбек рыногы жұмыс бабындағы миграция түрінде жүзеге асады.
Жұмысшы күші миграциясының екі түрлі себебі бар:
• Экономикалық сипаттағы;
• Экономикалық емес сипаттағы.
Экономикалық емес сипаттағы себептерге мыналар жатады:
Саяси, ұлттық, діндік, нәсілдік, отбасылық және т.б.
Экономикалық сипаттағы себептерге жекелеген елдердің дамуының әр түрлі экономикалық деңгейіне сәйкес туындайды.
Жұмысшы күшінің миграциясының бес бағыты болады:
1. жұмысшы күшінің дамушы елдерден өнеркәсібі дамыған елдерге миграциялануы;
2. өнеркәсібі дамыған елдер шеңберіндегі миграция;
3. дамушы елдер арасындағы жұмысшы күшінің миграциясы;
4. жұмысшы күшінің бұрынғы социалистік елдерден дамыған елдерге миграциялануы;
5. ғылыми қызметкерлердің, білікті мамандардың өнеркәсібі дамыған елдерден дамушы елдерге миграциялануы.
Өнеркәсібі дамыған елдер үшін дамушы елдерден келетін жұмысшы күші бірқатар салаларда, инфроқұрылымдық қызметтерде жұмыс істейді.
Мысалы, Францияда құрылыс саласындағы жұмысшылардың 25 пайызы эмигранттар, Бельгиядағы шахтерлердің жартысы шетелдік жұмысшылар, Швейцариядағы құрылысшылардың 40 пайызы шетелден келгендер.
Өнеркәсібі дамыған елдер шеңберіндегі жұмысшы күштерінің ауысуы негізінен экономикалық себептерге байланысты. Бұл елдерге тән нәрсе Еуропадан Америка Құрама Штаттарына “білімділердің кетуі” болып отыр.
Еуропалық одақ елдері шеңберіндегі халықаралық жұмысшы күшінің ауысуын ерекше атаған жөн. Еуропалық Одақта “Еуропалық Экономикалық Одақтастық елдері жұмысшыларының негізгі әлеуметтік құқықтары Хартиясы” қабылданған.
Ең бірінші жұмысшы күші миграциясын қарастырған кезде оған әсер ететін көптеген көрсеткіштерді қарастырған жөн.Соның бірі
2002 жылғы мәліметтерге сәйкес ТМД елдер ішіндегі, ТМД елдер сыртындағы, облысаралық, облыстық және республикалық мигранттар саны.
Кесте №1
1993жыл 2002жыл
келгендері кеткендері миграция салдосы келгендері кеткендері миграция салдосы
мигранттар саны 461,4 683,5 -222,1 327,1 389,1 -62
оның ішінде
халықаралық миграция 111,3 333,4 -222,1 58,2 120,2 -62
ТМД елдер ішінде 100,3 232,9 -132,6 54,2 85,3 -31,1
ТМД елдер сыртында 11 100,5 -89,5 4 34,9 -30,9
республикалық миграция 350,1 350,1 - 268,9 286,9 -
облысаралық 135,9 135,9 - 103,9 103,9 -
облыстық 214,2 214,2 - 165 165 -
Жұмысшы күшінің халықаралық рыногы басқа дүниежүзілік рыноктармен, мысалы, тауарлар, қызмет көрсету, капитал рыноктарымен қатар жүзеге асады. Жұмысшы күші өзінің бір елден екінші елге ауысуы барысында өзінің еңбекке қабілеттілігін тауар ретінде ұсынады.
1.2. Жұмысшы күші миграциясының қазіргі таңдағы ерекшеліктері
Жұмысшы күшінің халықаралық миграциясының қазіргі таңдағы ерекшеліктері:
1. Еңбек нарығында қатаң шектеулердің күшейе түсуі.
Мексика АҚШ қа қоныс аударушы мигранттардың ең негізгі қайнар көзі. 1995 жылы бұл елден тоқсан мың тұрақты қоныс аударушы АҚШ қа келді.
Бірақ та бұрынғы Кеңес Одағы мен Филиппин елдерін қоса алғанда, осы жылдағы мигранттар саны елу бес мыңға, ал Филиппин мигранттарының саны елу бір мыңға тең болды.
Еуропалық одақ азаматтары осы Одаққа кіретін кез келген елде жұмыс істей алады. Ол Еуропалық Одақ шеңберінде экономикалық мигранттардың қозғалуына ықпал етеді.
Еуропалық Одаққа мүше елдердің әр қайсысындағы шетелдік азаматтардың арақатынасы кең шеңберде болады. Нидерландыда жиырма бес пайыз, Люксембургте сексен тоғыз пайызға дейін. Жақында бұл көрсеткіштер Орталық және Шығыс Еуропадан келген жаңа имигранттардың ағылуы нәтижесінде көтерілді.
2. Мигранттар арасында жоғары классификациялы мамандар санының ұлғаюы.
Бұл құбылыс бүкіл дүние жүзіне тән. Ол экономиканы реттеудің ерекшеліктерін айқындайды. Өйткені көп ұлттық компаниялар кеңейді, олар өздерінің білікті жұмысшыларының ішкі нарықтарын дамытады.
3. Сауданың кеңейтілуі.
Ол білікті мамандар үшін тікелей және жанама мүмкіндіктерді жасайды. Үкіметтер жоғары табыс табатын имигранттарды қабылдайды, сондықтан имиграциялық ережелер осындай мамандардың ағылып келуіне жағдайлар жасайды.
4. Көп ұлттық кәсіпорындардың өсуі.
Ірі компаниялар еркіндікті қажет етеді, ол мамандардың бір елден екінші елге еркін ауысуына ықпал етеді. Бір елдің азаматтары басқа бір елде мамандардың жетіспеушілігі жағдайларын жеңілдетеді.
5. Соңғы жылдары миграция мәселесі проблемалық сипатқа ие болуда.
Қабылдаушы ел үшін иммиграция көп пайда келтіреді. Бай елдер үшін демографиялық өзгерістер өте маңызды рөл атқарады. Халықтың орташа саны сарапшылардың болжамдары бойынша өсуде.
Иммиграция оның төмендеуіне ықпал етеді, өйткені мигранттардың көбі жас адамдар.
Ол белсенді жұмыскерлер мен зейнеткерлер арасындағы арақатынасты және салықтарды төмендетуі мүмкін.
Еліміздегі жұмыс күші миграциясы бұл көпвекторлы стихиялық процесс, оның ішіне ауыл халқының қала халқына ішкі миграциясы, әсіресе оңтүстік аймақтарда кіреді. Қазақстанның жұмысшы күші экспорты бұл 1990 жылдан бастап дамып келе жатқан жаңа құбылыс.
Жұмысшы күші миграциясының оларды импорттайтын және экспорттайтын елдерге қандай әсері бар? Соны қарасиырайық.
Жұмысшы күшін қабылдайтын елдер төмендегідей артықшылықтарға ие болады:
1) шетел жұмысшы күшінің бағасының төмендеу болуымен байланысты тауар өндірісінің шығындары азайып, өндірілген өнімнің бәсекелік мүмкіндігі артады;
2) шетелдік жұмысшылар тауарлар мен қызмет көрсету түрлеріне қосымша сұраныс туғызып өндірістің өсуін және жұмыспен қамтуды ынталандырады;...