Пептидтік байланыс Белоктың түзілуі. Химия, 11 сынып, презентация.

Ақуыздардың құрылысы мен қызыметі

План:

11.5.1.12 ақуыздардың пептид байланыс арқылы а – аминқышқылдарынан алынуын түсінуі

Ақуыздар – амин қышқылдарының гидролизі кезінде пайда болатын жоғарғы молекулалық полимерлі қосылыстар. Жануарлар ағзасында ақуыздар құрамы 40-50 % дейін және өсімдіктерде 20-35% дейін.

Ақуыз неден құралған?

O2

N

C

H2

S

Ақуыздың организмде ыдырауы

α-амин қышқылдарының жалпы формуласы

АКУЫЗ ЖІКТЕЛУІ

Б

фибриллярные

глобулярные

белгі

молекула формасы

3 признак

Растворимость

Б

Гидрофильные

(растворимые)

гидрофобные

(нерастворимые)

2 признак

Источник получения

Б

животные

растительные

бактериальные

АҚУЫЗ ЖІКТЕЛУІ

4 БЕЛГІ

Биологиялық белсенділік

ақуыз -ферменттер

ақуыз-гормондар

Құрылымдық ақуыздар

Жиырылғыш ақуыздар

Антиденелер

5 белгі

Құрамы

ақуыздар

Жай ақуыздар

(протеиндер)

Күрделі ақуыздар

(протеидтер)

ақуыздар

Ақуыз құрылысы

СТРУКТУРА БЕЛКОВ

первичная

структура

вторичная

структура

третичная

структура

четвертичная

структура

NH2-Val-His-Leu-Thr-Pro-Glu-Glu-

Lys-Ser-Ala-Val-Thr-Ala-Leu-Trp-

Gly-Lys-Val-Asn-Val-Asp-Glu-Val-

Gly-Gly-Glu-…..

Біріншілік құрылым – аминқышқылдардың қалдықтарының полипепетидтік тізбекте кезектесуі.

Пептидтік байланыс

alpha helix (альфа-спираль)

a-спираль көбінесе тізбектік жолақтармен немесе цилиндрлермен сипатталады

beta-shee ( бета-структура)

созылған

β -құрылымдық учаскелер  

стрелкалармен сипатталады.

Екіншілік құрылымы

Hydrogen Bonding аnd Secondary Structure

(сутектік құрылым және сутектік байланыс)

alpha-helix

beta-sheet

Фибриллярлы белоктар –суда ерімейтін тұрақты қосылыстар.Бір біріне паралель орналасып олар ұзын полипептидті тізбектер жіпшелер фибриллалар тізеді. Фибриллярлы белоктар – бұл дәнекер ұлпалардың құрылымдық элементі.

У глобулалы белоктар - олардың полипептидті тізбектері компакты сфератәріздер глобула құрайды. Олар суда жақсы ериді.Они хорошо растворимы в воде. Глобулалы белоктарға барлық ферменттер, антиденелер, кейбір гормондар, альбумин және гемоглобин жатады.

Кейбір белоктар аралық түрге жатады:миозин, фибриноген - фибрин

Нәруыздардың гидролиздену теңдеуі

Қарапайым ақуыздар

1.Протаминдер және гистондар – Құрамында диамино-монокарбон қышқылдары бар (лиз, арг, гис)сілтілік ақуыздар.

Гистондар хромосома құрамына кіріп оперон гендерінің қызыметінің реттеушісі болып табылады.

2.Проламиндер и глютелиндер өсімдік ақуызуңдары, олар энзимдер және өсімдік дәндерінің резервті ақуыздары болып келеді.

Бидай кілегейінің глиадині и глютенині, күріш ақуызы оризеин, арпа- гордеин, жүгері - зеин.

Глютелиндер суда ерімейді.

Протаминдер суда ерімей,әлсіз тұз ертіндісінде және 70% спирт ерітіндесінде ериді.

3.Протеиноидтар немесе склеропротеиндер суда ерімейтін тұрақ ұлпалары ақуыздары. Олар асқазанда қорытылмайды асқа жарамсыз.Ол коллаген и дәнекер ұлпалардың эластині, шаш,тырнақ және қауырсын кератині .

4.Альбуминдер және глобулиндер – олар сүт, қан ақуыздары, жұмыртқа және бұлшық ет ақуыздары.

Олардың ергіштігі әр түрлі; бұны оларды бір бірінен бөлуге пайдалануға болады

Күрделі белоктар

1.Фосфопротеидтер қарапайым ақуыздан және простетикалық топтан тұрады. Простетикалық топ серинге ОН- тобы арқылы эфирлі байланыспен қосылған фосфор қышқылынан тұрады. Олар сүт казениногені, жұмыртқа ововителині мен фосвитині, овальбумин, пепсин, фосфорилазалар жатады.

2.Хромопротеидтер , простетикалық топ әр түрлі тұсті қосылыстар группа.Олар гемоглобин, миоглобин мен цитохромдар, бұл жерде гем белоктік емес компоненттер.

Хромопротеидтерге простетикалық тобы рибофлавин болып келетін флавопротеидтер жатады,жарықсезімтал торлы қабық ақуызы родопсиннің простетикалық тобы ретиналь (вит А).

3.Нуклеопротеидтер – простетикалық тобы нуклеин қышқылдары.

Нуклеопротеидтер екіге бөлінеді:

дезоксирибонуклеопротеидтер, простетикалық тобы - ДНК

рибонуклеопротеидтер, простетикалық тобы- РНК

Ақуыздарды бөліп алу әдістері

молекулық массы бойынша

ионизация,

гидратация

белоктар ергіштігі

тұнбалану

Белок иондануы

R---CH--( NH2)n R---CH--( NH3+ )n

| |

C=O C=O

| |

NH NH

| + Н2О |

. ---------> .

| |

C=O C=O

| |

NH NH

| |

R---CH--(COOH)n R---CH--(COO-)n

Белокқа суды тартып алатын қосылыстар(спирт, ацетон,

бейтарап тұздар) қосқанда болады

Белок молекуласының денатурациясы (ауыр металлдар тұздары, конц.сілтілер мен қышқылдар, алкалоидты реактивтер, 60-80 градусқа шейін қыздыру), бұнда белок дегидратацияланып тұнбаға түседі.

Тұнбаға түсу қайтымды және қайтымсыз болып бөлінеді.

Қайтымды тұнбаға түсу (тұздану)

Ол ацетон, спирт или бейтарап сілті тұздар (NaCl, MgSO4 KCl (NH4)2SO4 Na2SO4 и др.) шақырады.

Бұнда гидратты қабықшаны жоғалтқанмен өзінің биологиялық активтілігі жоғалтпайды.

Диализ немесе гель фильтрациядан кейін белок қайтадан қалпына келеді.

Қайтымсыз тұнбаға түсу

Оны физикалық факторлар : қыздыру,сәулелену шақырады

Химиялық факторлар: сілті, қышқыл, ауыр металлдар тұздары әсері

Қайтымсыз тұнбаға түсу гидратты қабықша жоғалуына ғана емес белоктың өзінің қасиетін жоғалтып, денатурациялануына әкеледі.

Такое изменение в структуре молекулы белка необратимо.

ренатурация – бастапқы қалпыны келу кейде мүмкін.

Денатурация – термиялық және химиялық агенттер әсерінен ақуыздың табиғи қасиетінің бұзылуы.

Денатурленген ақуыз өзінің биологиялық қасиетін жоғалтады.

Ақуыздардың түрлі түсті реакциясы

1. Ксантопротеин – ақуыздың концентрлі азот қышқылымен әрекеттесу нәтижесінде сары түсті тұнба пайда болады.

2. Биурет –

ақуыздың әлсіз сілті ертіндісініңмыс сульфаты(II) ертіндісімен әрекеттесу нәтижесінде қызғылт -күлгін түсті тұнба пайда болады.