Этерицикация реакция механизімі. Химия, 11 сынып, дидактикалық материал.
Реакциялардың бағыты мен механизмі бойынша жіктелуі
Реакцияның механизмі бойынша радикалды және ионды реакциялар деп бөледі.
1. Радикалды реакциялар бос радикалдардың қатысумен жүреді.
Бос радикалдар – жұптаспаған (дара) электроны бар атомдар немесе атомдар тобы. Олар реагенттің құрамындағы байланыстың гомолиттік үзілуі нәтижесінде пайда болады:
2. Ионды реакциялар жүру үшін реагенттің құрамындағы байланыс гетеролиттік үзіліп, зарядталған бөлшектер (иондар) пайда болады да, олар субстрат молекуласын шабуылдайды. Ондай бөлшектерді электрофилдер немесе нуклеофилдер деп атайды:
Электрофильдер | Нуклеофильдер |
Оң зарядталған иондар (барлық катиондар H+, NO2+, SO3H+ карбкатиондар) т.б., Электрофил– электрон жұбының акцептор болып келетін электронға тапшы бейтарап молекулалар (SO3, SOCl2, AlCl3, BF3 т.б.) бола алады. Электронға бай аумаққа (ортаға) ұмтылатын бөлшектер, байланыс түзуі үшін олардың бос электрондық орбитальдары болуы қажет. Субстрат (реагент) құрамындағы теріс зарядталған атоммен бос электрон жұбы байланысатын бөлшек. | Нуклеофил – электрон жұбының доноры болып келетін, теріс зарядталған иондар (аниондар, OH-, CN-, Cl- RCOO-, ) т.б. Реакцияға түсетін бөлінбеген жұп электроны бар бейтарап молекулалар (H2O, NH3, ROH, ROR) бола алады. Нуклеофил- оң зарядталған электронға тапшы бөлшекке ұмтылатын реагент. Субстрат (реагент) құрамындағы оң зарядталған атоммен (әдетте көміртегі атомы) байланысатын бөлшек.
|
Nucleophiles | Examples |
Very Good | I-, HS-, RS- |
Good | Br-, HO-, RO-, NC-, N3- |
Fair | NH3, Cl-, F-, RCO2- |
Weak | H2O, ROH |
Very Weak | RCO2H |
Нуклеофильді орын басу реакция механизмі:
Мысал Карбон қышқылының спиртпен әрекеттесуі
1-ші саты: Карбон қышқылының катализатормен күшті қышқыл (мысалы күкірт қышқылы) әсерінен белсендіруі, бейтарап молекуладан карб катионның түзілуі
2-ші саты: Нуклеофильді спирт карбокатионға шабулдауы
3-ші саты: Протонның (Н+) көшуі және судың үзілуі
4-ші саты: Тұрақсыз өнімнің өзара бірігуі нәтижесінде күрделі эфирдің пайда болумен қатар судың және катализатордың бөлінуі
Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз:
Facebook | VK | WhatsApp | Telegram | Twitter
Қарап көріңіз 👇
Пайдалы сілтемелер:
» Туған күнге 99 тілектер жинағы: өз сөзімен, қысқаша, қарапайым туған күнге тілек
» Абай Құнанбаев барлық өлеңдер жинағын жүктеу, оқу
» Дастархан батасы: дастарханға бата беру, ас қайыру
Соңғы жаңалықтар:
» Қазақстандықтар шетелге қай мезгілде жиірек шығады
» Freedom bank-те керемет акция! 1000 ₸ кэшбек сыйлайды
» 2025 жылы Ораза және Рамазан айы қай күні басталады?