Су күйі
Топырақ көп фазалы (бөлекті) дисперсті (бытыранды) жүйе болғандықтан, оған суды сіңіріп және ұстап тұру қасиеті тән. Қай кезде болмасын, онда белгілі бір мөлшерде және күйде су болады. Құрғақ топырақты 1050 С кептіріп, процентпен анықталған су мөлшерін ылғалдылық дейді, оның қорын м3/ға және мм-мен белгілейді.
Топыраққа су атмосфералық жауын-шашын, ыза суы, ауа буының қоюлану (конденсация) және қолдан беру (суару) жолдарымен келеді. Топырақтағы су өсімдіктер мен жандылар тіршілігінің негізі. Өсімдіктер органикалық заттар түзуге суды әртүрлі мөлшерде қажет етеді. Бір мөлшердегі органикалық зат түзуге керек су көлемін транспирация (жіпсу) коэффициенті (ТК) деп атайды. Безенчук тәжірибе стансасының бақылаулары бойынша ауыл шаруашылығы дақылдарының ТК мынандай: бидайдікі – 406, сұлынікі – 430, тарынікі – 266, арпанікі – 382, жүгерінікі – 238 және жоңышқанікі – 586 тең, яғни өсімдіктер 1 г құрғақ органикалық зат құрау үшін 200-ден 600 г-ға дейін су жұмсайды. Транспирациялық коэффициент көп жағдайларға, яғни дақылдардың сортына, топырақтың өңдеу тәсілдеріне, су режиміне байланысты өзгереді. Сондықтан, қолайлы су режимін қалыптастыру – агротехниканың басты мақсаты.
Өсімдіктерді сумен қандыру, тек топыраққа сіңген судың көлемімен өлшенбейді, ол топырақтың су құбылымына: су сіңірілуіне, өткізгіштігіне, суды ұстап қалуына, оны сақтауына және өсімдікті дер кезінде сумен қамтамасыз етуіне байланысты. Сондықтан бір климат жағдайына, біркелкі жыртылған, беті тегіс танап топырақтарындағы су мөлшері әртүрлі болуы мүмкін. Бір дәрежеде ылғалданған топырақтағы тиімді судың мөлшері оның механикалық құрамына, қарашірінді мөлшеріне және басқа қасиеттеріне байланысты өзгереді. Сондықтан, топырақтағы судың құбылымы тек жауын-шашынның мөлшеріне емес, көп жағдайда, ондағы су күйіне байланысты. Өсімдіктерге қажет топырақтағы судың мөлшерін, ондағы су қарым-қатынасын және күйін білу керек. А. Лебедев, С. Долгов және А. Роденің зерттеулерінше су топыраққа 3 – қатты (мұз), сұйық және бу күйінде болады. Олардың топырақпен байланысы бірдей емес. ....
Топыраққа су атмосфералық жауын-шашын, ыза суы, ауа буының қоюлану (конденсация) және қолдан беру (суару) жолдарымен келеді. Топырақтағы су өсімдіктер мен жандылар тіршілігінің негізі. Өсімдіктер органикалық заттар түзуге суды әртүрлі мөлшерде қажет етеді. Бір мөлшердегі органикалық зат түзуге керек су көлемін транспирация (жіпсу) коэффициенті (ТК) деп атайды. Безенчук тәжірибе стансасының бақылаулары бойынша ауыл шаруашылығы дақылдарының ТК мынандай: бидайдікі – 406, сұлынікі – 430, тарынікі – 266, арпанікі – 382, жүгерінікі – 238 және жоңышқанікі – 586 тең, яғни өсімдіктер 1 г құрғақ органикалық зат құрау үшін 200-ден 600 г-ға дейін су жұмсайды. Транспирациялық коэффициент көп жағдайларға, яғни дақылдардың сортына, топырақтың өңдеу тәсілдеріне, су режиміне байланысты өзгереді. Сондықтан, қолайлы су режимін қалыптастыру – агротехниканың басты мақсаты.
Өсімдіктерді сумен қандыру, тек топыраққа сіңген судың көлемімен өлшенбейді, ол топырақтың су құбылымына: су сіңірілуіне, өткізгіштігіне, суды ұстап қалуына, оны сақтауына және өсімдікті дер кезінде сумен қамтамасыз етуіне байланысты. Сондықтан бір климат жағдайына, біркелкі жыртылған, беті тегіс танап топырақтарындағы су мөлшері әртүрлі болуы мүмкін. Бір дәрежеде ылғалданған топырақтағы тиімді судың мөлшері оның механикалық құрамына, қарашірінді мөлшеріне және басқа қасиеттеріне байланысты өзгереді. Сондықтан, топырақтағы судың құбылымы тек жауын-шашынның мөлшеріне емес, көп жағдайда, ондағы су күйіне байланысты. Өсімдіктерге қажет топырақтағы судың мөлшерін, ондағы су қарым-қатынасын және күйін білу керек. А. Лебедев, С. Долгов және А. Роденің зерттеулерінше су топыраққа 3 – қатты (мұз), сұйық және бу күйінде болады. Олардың топырақпен байланысы бірдей емес. ....
Рефераттар