Жұлдыздардың жарықтылығы. Физика, 9 сынып, сабақ жоспары.

Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: 9.4С-Астрофизика

Мектеп: Ақтау қаласындағы химия-биология бағытындағы Назарбаев Зияткерлік мектебі

Күні:

Мұғалімнің аты-жөні:

Сынып: 9

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Жұлдыздардың жарықтылығы

9.7.2.2 - жұлдыздардың жарықтылығы оның температурасы мен көлеміне тәуелді екендігін білу;

Сабақ соңында оқушылардың мақсаты:

* жұлдыздардың жарықтығы бойынша жіктелетінін түсіну және келесі терминдермен анықталады: көрінетін жұлдызды шама және абсолюттік жұлдызды шама;

* көрінетін шаманы және абсолюттік шаманы анықтау;

Оқушы біледі:

* жарықтылық пен көрінетін шам арасындағы айырмашылықты;

* жұлдыздың жарықтығы мен жарығын қалай өлшеуге болатынын;

* жарық пен жарықтылық үшін шамалар шкаласын;

* көрінетін жұлдызды шама және абсолюттік жұлдызды шама сияқты ұғымдарды қалай ажыратуға болатынын;

* көрінетін және абсолютті жұлдызды шамаларды анықтау үшін формулаларды қалай пайдалану керектігін;

Пәнге тән лексика мен терминология:

Ауызша айтылуға арналған анықтамалар: көрінетін жарықтық, жарықтық, шама.

Көрінерлік жұлдыздық шама: аспан шырақтарының сәулесінің Жер бетінің жазықтығында (шырақтар сәулесіне перпендикуляр орналасқан) жасайтын жарықталынуының өлшемі; аспан шырағы жалтырауының өлшемі

Жарықтылық : беттен шығатын жарық ағынының беттік-кеңістіктік тығыздығы. Ол жарық ағынының бет элементі жарық күшінің (dІ) қарастырылып отырған бағытқа перпендикуляр проекциясының ауданына қатынасы

Шама: біз жұлдыздан немесе басқа да жарқырайтын объектіден алынатын жарық мөлшерін өлшеудің ескі жүйесі; біз орбитадан өндірілетін параллакс өлшеу объектісінен көп шама, соғұрлым аз сәуле аламыз, атмосфераның шайылу әсерінен жоғары, жер телескоптарының көмегімен жасалатындарға қарағанда анағұрлым дәл.

• Мұғалім өзара іс-қимыл үшін қолайлы, мейірімді атмосфера жасайды
• Мұғалім мен оқушылар топта жұмыс істеу мақсатын, критерийлерін, ережелерін бірлесіп анықтайды.
• Белсенділігін арттыру;
• Сыни ойлауды дамыту үшін жағдай жасау;
• Коммуникативтік дағдыларды жетілдіру;
• Топтық жұмыс барысында бір-біріне құрмет көрсету, пікір тыңдау, тату болу;

Алгебра және геометрия (есептер шығару)

Презентация Power Point

Параллакс және парсек

Сабақ барысы

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

І. Ұйымдастыру

Сыныпты түгендеу. Сабақтың мақсатын, жетістік критерийлерін талдау

ІІ. Кіріспе. Бақылау сұрақтарының көмегімен өткен материалдарды еске түсіру.Жұптық жұмыс.

• Жұлдыздың көрінетін жарықтығы мен жарықтылығы арасындағы айырмашылықты түсіндіріңіз.
• Жақын жұлдыздың жарығын қалай анықтауға болады? Әр түрлі жұлдыздардың жарықтылығын білу маңыздылығы неде?
• Олардың қайсысы жиі кездеседі: жұлдыздар, күннен гөрі жарығырақ, немесе жұлдыз, күннен гөрі жарықтылығы аз?

Мұғалімнің іс-әрекеті:

Мұғалім бұл сұрақтарды қояды.

Оқушының іс-әрекеті:

Оқушылар жұптасып талқылап, өз ойларын мұғалімге айтады.

І. Сабақтың тақырыбы мен мақсаты

1. Бүгін біздің тақырып - " Жұлдыздардың жарықтылығы ”

2. "Сіз қалай ойлайсыз, оқыту мақсаттары қандай?”

3. "Бүгінгі күні оқытудың мақсаты-көрінетін жұлдыздық шама мен абсолюттік жұлдыздық шама сияқты ұғымдарды ажырату;

көрінетін және абсолютті жұлдызды шамаларды анықтау үшін формулаларды қолдану;

Мұғалім іс-әрекеті:

Мұғалім абсолюттік және көрінетін шаманың арасындағы айырмашылықты сипаттайды, содан кейін парсекті қайталатып, абсолют жұлдыздық шаманы анықтайды

ІІ. Топтық жұмыс. «Венн диаграммасын толтыру». Оқушыларды бой бойымен сапқа тұрғызып, үш-үштен санатып, топ құру

Оқушының іс-әрекеті:

Екі шеңбердің орта бөлігінде жалпы ортақ ұқсас белгілері жазылады, ал сол және оң жақта – көрінетін жұлдыздық шама мен абсолют жұлдыздық шама арасындағы айырмашылықтар жазылады.

Тапсырма дескрипторлары:

• көрінетін жұлдыздық шама мен абсолют жұлдыздық шама арасындағы айырмашылықтарды дұрыс жазады
•  көрінетін жұлдыздық шама мен абсолют жұлдыздық шама арасындағы ұқсастықтарды дұрыс жазады

Мұғалім іс-әрекеті:

Барлық үш топтың жауаптарын тыңдап, кері байланыс беру.

ІІІ. (f) Оқушыларға жаңа тақырыпты қаншалықты меңгергенін тексеру үшін Microsoft Power Point арқылы алдын-ала дайындалған сұрақтар қойылады. Оқушылар жауаптарының дұрыстығын бірден біліп отырады. Сыныптағы оқушылардың көпшілігі қателескен жағдайда, мұғалім қолдау көрсетеді.

Астрономияда «Спектр-жарқырау» деген атпен белгілі Герцшпрунг-Рассел (HR) диаграммасын презентация арқылы түсіндіріледі.

Бұл диаграмманы Э. Герцшпрунг (1873-1967) және Г.Рассел (1877-1957) бақылаулар жүргізу нәтижесінде жасаған. Диаграмма жұлдыз бетіндегі температураның немесе оның спектрлік класының жарқырауына тәуелділігін көрсетеді. Жұлдыздың массасы неғұрлым үлкен болса, соғұрлым ол қатты жарқырайды.

Жұлдыздардың түрлі типтеріне арналған Температура

2500-ден 50 000 К-ге дейін. Жұлдыз спектрлерінің бірқатар сипатты ерекшеліктері бойынша латын әріптерімен белгіленген спектралдық кластарға бөлінген және температураның кемуіне сәйкес келетін тәртіпте орналасқан:

О, В, A, F, G, К, М.

Жұлдыздардың спектріндегі сызықтар оның температурасын анықтайтын спектрлік типке сәйкес келеді:

(ЫСТЫҚ) O B A F G K M (САЛҚЫН)

• Жұлдыздың қай түрі ең ыстық? сұрағы қойылады.

A. M жұлдыз

B. F жұлдыз

C. A жұлдыз

D. K жұлдыз

Жауабы: С ( ұсынылған нұсқалар ішіндегіА жұлдыз)

• Жұлдыздардың қалай жіктелетіні түсіндіріледі:

Жұлдыздар спектрлік тип және жарқырауы бойынша жіктеледі:

I - аса алыптар

II - жарық алыптар

III - алыптар

IV - субалыптар

V - бас тізбек

Мысалы:Күн - G2 V

Сириус - A1 V

Центаврдағы Проксима - M5.5 V

Бетельгейзе - M2 I

• Неліктен кейбір қызыл жұлдыздар соншалықты қатты жарқырайды? Өйткені олар үлкенірек!

Ең үлкен қызыл жұлдыздардың өлшемдері: 1000

Ең кіші қызыл жұлдыздардың өлшемдері: 0,1

• Неліктен жұлдыз массасы оның ең басты қасиеті болып саналады?

Массасы жоғарырақ жұлдыздың қысымы мен температурасы үлкенірек. Жоғары температура термоядролық реакция жылдамдығын жоғарылатады, жұлдыз жарығырақ болады

ІV. Өзіндік жұмыс. Есептер шығару

Тапсырма дескрипторлары:

• Есептің шартын дұрыс жазу
• Қажетті формуланы дұрыс тауып жазу
• Жауаптарын негіздеу

1. . Полярлы жұлдыз (магнитудасы 2,0) аспандағы ең жарқын жұлдыз болып табылады, бірақ біз көргеніміздей, бұл айырмашылық шын мәнінде Сириуске тиесілі (магнитуда-1,5). Сириустың жарықтығы полярлық жұлдыздың жарықтығына қалай сәйкес келеді?

(1 ұпай)

2. Сириус Вегетан қарағанда қанша рет жарық екенін есептеу үшін жоғарыда келтірілген кестедегі мәндерді пайдаланыңыз.

(1 ұпай)

3. Егер көрінетін шама жұлдызының жарықтығы 0 тең болса 2,52 3 1028 Вт м^-2, полярлық жұлдыздың жарықтығы қандай?

(1 ұпай)

4. Жарықтығы 13*10 ^-10 Вт м^-2 жұлдыздың көрінетін жұлдыздық шамасын есептеңіз. Егер 0-жарықтығы 2,52 × 10²⁸ Вт м^-2 болса

(1 ұпай)

5. M = 25 қарағанда M = 1 жұлдыз қаншалықты жарқын?

(1 ұпай)

6. Полярлық жұлдыздың көрінерлік шамасы 1,99, ал Бетельгейзенікі 0,41 . Полярлық жұлдыздан Бетельгейзе қаншалықты жарқын?

(1 ұпай)

VI. Үйге тапсырма. «Жұлдыздарды топтастыру. Жұлдыздардың жарықтылығы» тапсырма орындау.

VII. Рефлексия

• Жұлдыздың түсі неге байланысты?
• Жұлдыздар спектрлерінің айырмашылығының басты себебі неде?
• Жұлдыздың жарығы неге байланысты?
• Көрінетін жарықтық пен жұлдызға дейінгі қашықтықты өлшей отырып, біз алдымен қандай қасиеттерді анықтаймыз?

Саралау – оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Бағалау – оқушылардың материалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз?

Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы

Барлық оқушылар Параллакс және парсек ұғымын естеріне түсіреді;

Оқушылардың көпшілігі

Көрінерлік жұлдыздық шама мен абсолют жұлдыздық шаманы сипаттай алады;

Кейбір оқушылар жоғары деңгейлік есептерді шығара алады.

• Сабақ басында жұппен жауап берген оқушылар ойы ескеріліп, ұпай беріледі

2. Оқушылардың сабақтың екінші жартысында топтық жұмыстарын топ болып өзара бағалауы

3. Оқушылардың сабақтың үшінші жартысында өзіндік жұмыстарын өзара баалау

Денсаулық сақтау технологиялары. Сергіту сәттері

Осы сабақта қолданылатын Қауіпсіздік техникасы ережелерінің тармақтары:

• Демонстрацияны мұғалім өзі көрсетеді
• Алау от пен шаммен жұмыс жасау барысында сақтық ережелерін сақтау қажет

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба? Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?

Жалпы баға

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?