Құмарлыққа бой алдыру – тәуелділік құрдымы. Ата аналар жиналысына
Құмарлыққа бой алдыру – тәуелділік құрдымы
Жоғары сынып оқушыларының дамуындағы тәуекел аймақтары
Сабақ мақсаты:ата-аналардың өз баласының қауіпсіздігін қамтамасыз ету қабілетін қалыптастыру, тәуелділік мінез-құлық қаупінің алдын алу жолдарын дамыту.
Міндеттері:
1. Ата-аналардың өз баласының қауіпсіздігін қамтамасыз етуге деген ұмтылысын ояту.
2. Баланың дамуындағы ықтимал қауіптер, тәуелділік мінез-құлық белгілері және оның алдын алу шаралары туралы ата-аналардың түсініктерін кеңейту.
3.Ата-аналардың балаларына көңіл бөлуінің, заңсыз әрекеттердің алдын алуының маңыздылығын күшейту.
Күтілетін нәтижелер:
- Жоғары сынып оқушыларын тәрбиелеуге көмектесетін отбасы ресурстарын қалыптастыру.
- Ата-аналардың тәуелділіктің алдын алу және оған қарсы тұру шараларын әзірлеу.
- Психобелсенді заттарды қолданудың, құқық бұзушылықтыңпрофилактикасын жақсарту үшін жағдай жасау.
Ұлттық құндылықтар және тұлғаның жеке қасиеттері: үлкенді сыйлау, парасаттылық, ізгі ниет, өзін-өзі басқару, жауапкершілік, шығармашылық, өзара сыйластық, адалдық.
Жоспар:
1. Тәуелділік түрлері (тамақ, алкоголь, есірткі, химия, вейпинг, құмар ойындар және т.б.)
2. Жоғары сынып оқушыларындағы тәуелділіктің белгілері.
3. Сынықтан өзгенің бәрі жұғады. Тәуелді мінез-құлықтың алдын алу шаралары.
4. Тәуелділіктің алдын алуда отбасы мен мектептің өзара әрекеттесуі.
Құрал-жабдықтар: мультимедиялық құрал-жабдықтар, презентация, жарты шеңберде орналасқан орындықтар.
Ресурстар: А4 парақтары, қаламдар, қайшылар, фломастерлер
Өту формасы: тренинг
Сабақ ұзақтығы – 1 сағат
Уақыты | Мазмұны: | Ресурстар |
5 мин. | I.Негізгі бөлім 4-слайд QR-кодты сканерлеу Тәуелділік түрлері (тамақ, алкоголь, есірткі, химия, вейпинг, құмар ойындар және т.б.) Көбінесе жоғары сынып оқушыларының психобелсенді заттарды қолдануы өмірлік маңызды, жеке немесе әлеуметтік (отбасылық) қиындықтардың симптомы болып табылады. Балалардың оқу үлгерімі нашарлайды, салауатты өмір салтын ұстанбайды, қылмыс жасайды. Дұрыс тамақтанбау, физикалық белсенділік, күйзеліс, өмірдің мәнін жоғалту – балалардың алкоголь, темекі, есірткіні қолдануға итермелейтін бірден-бір факторлар. Бейнероликті көру Бұл бейнетаспада белсенді тәуелділіктің психобелсенді заттарды қолданудағы күтілетін нәтижесі көрсетілген. Тәуелділік – баланың санасын күйін өзгерту арқылы шынайы өмірден кетуге ұмтылуымен байланысты. «Шындықтан қашу» тәуелділіктің келесі түрлерін анықтайды: 5-слайд. Химиялық. Бұл тәуелділік психикаға әсер ететін кез келген химиялық заттарды қолдануды қамтиды. Бұл заттардың ішінде алкоголь, есірткі, темекі, кальян, иіскейтін және шылым қоспалары, дәрілер мен улардың кейбір түрлері бар. Химиялық емес. Бұл тәуелділікке жасөспірім психикасының бұзылуына әкелетін мінез-құлықтағы әртүрлі ауытқулар жатады. Тәуелділіктің химиялық емес түріне ауытқудың көптеген түрлері кіреді, олардың ең танымалы құмар ойындарға тәуелділік, әлеуметтік желілерге тәуелділік, жыныстық мінез-құлық бұзылыстары, жұмысқа тәуелділік, тамақтанудың бұзылуы, экстремалды белсенділік, мазохизм. Шындықтан алшақтау әрқашан күшті эмоционалды тәжірибелермен бірге жүреді. Химиялық емес тәуелділіктер туралы айтатын болсақ, эмоциялар тәуелділіктің қозғаушы күші болып табылады. Эмоция неғұрлым күшті болса, тәуелділік те соғұрлым күштірек болады. | Бейнетаспа 1 https://www.youtube.com/watch?v=nbmEBs99Ilo&t=7s 4, 5 –слайдтар |
2 мин. | 6-слайд.Тәуелділіктің барлық түрлерінің (химиялық және химиялық емес) үш ортақ белгісі бар. 1. Мәжбүрлі қолдану: қайтымсыз талпыныс, мәжбүрлі және қайталанатын әрекеттер, эго-дистоникалық (эгоны бұзатын) ойлар (мысалы, нашақорды өзінің тәуелді мінез-құлқын жалғастыруға мәжбүр ететін басындағы маза бермейтін ойлар, дауыстар). 2. Бақылауды жоғалту: ішкі ой-түйсігін шектеу немесе оған қарсы тұру қабілетсіздігі; бастағаннан кейін оны тоқтату өте қиын, сырттың көмегінсіз іс жүзінде мүмкін емес; ерік күші тәуелділіктен төмен, бала қысқа уақытқа өзін тоқтата алуы мүмкін, бірақ мүлдем қойып кете алмайды. 3. Зиянды салдарға қарамастан тәуелділік мінез-құлқын жалғастырады: проблемалардың көбеюі (қарыз ауыртпалығы, қорлау, денсаулықтың нашарлауы, отбасылық, қаржылық мәселелердің ұлғаюы, заңмен байланысты проблемалар, тәуелді мінез-құлықтан ажырай алмайды.) | 6-слайд |
2 мин | II.Жоғары сынып оқушыларындағы тәуелділіктің белгілері. 7- слайд. QR-кодты сканерлеңіз Жоғары сынып оқушыларында тәуелділіктің қалыптасуы төрт кезеңде жүреді:
| 7-слайд. Checklist QR код |
5 мин | «Тағам тәуелділігімен қалай күресуге болады?» бейнетаспасын көріңіз. QR-кодты сканерлеңіз Мазмұны: 1. Баланың тағамға деген тәуелділігінің белгілері. 2. Мамандардың көмегімен тағам тәуелділігінен қалай арылуға болады? 3. Тамақ тәуелділігімен үй жағдайында қалай күресуге болады? 8-слайд. Химиялық тәуелділікке тән белгілер: • алкогольдің, темекінің немесе басқа ерекше иістердің болуы; • көз қарашықтарының кеңеюі немесе керісінше тарылуы, терінің бозаруы, терінің әдеттен тыс реңкі; • шөлдеу, жүректің қатты соғысы, тез шаршау, аяқ астынан терлеу; • эмоциялық реакциялардың әртүрлілігі мен тұрақсыздығы; • ерекше лексиканы қолдану (дәрілік заттардың атауларында жаргондардың қолданылуы, оларды қолдану әдістері мен әсерлері); құрдастары арасында психобелсенді препараттарды насихаттау. Химиялық емес тәуелділікке тән белгілер: • тамақтану тәртібінің өзгеруі (анорексия, булимия, артық тамақтану) • компьютерлік ойындарға, әлеуметтік желілерде түнгі әңгімелер уақытының артуы. • баланың компьютермен жұмыс істеу уақытын шектегенде, оның қарсы шығуы, телефон, планшет және техникалық құралдарды пайдалануға тыйым салғанда, қатты ашулануы. | Бейнетаспа 2 субтитрді қазақша нұсқада қойыңыз https://youtube.com/clip/Ugkx-W1ZfFHhSDJCM9jPCS7e4nGAHkYNwdHr Бейнетаспа 3 субтитрді қазақша нұсқада қойыңыз https://youtube.com/clip/Ugkx6YXasnCw-f5wDM-5oLuujzz7bLTzyM8H Слайд8 |
Баладағы құмар ойындарға тәуелділіктің белгілері:
Қиындық туындаса, бала құмар ойындарды басқа нәрселерден жақсырақ деп айтуы мүмкін, мысалы: «Бірақ мен есірткі қолданбаймын ғой, анашым», – деп ақталуы. | 8-слайд | |
10 мин | «Тәуелділік» сауалнамасы«Аддиктивная склонность» әдістемесі (Юсупов В.В., Корзунин В.А.) Нұсқау: Егер келіссеңіз, таңдалған мәлімдеменің жанындағы белгіні қойыңыз. Тестілеуді аяқтағаннан кейін жалпы балды есептеңіз.
Алынған нәтижелерді интерпретациялау: 13 балға дейін – тәуелді мінез-құлық қаупі көрсетілмейді 14-тен 16 балға дейін – тәуелді мінез-құлықтың қаупі орташа 17 балдан және одан да көп – тәуелді мінез-құлыққа бейімділіктің белгілері айқын. Енді сауалнама нәтижесін балаңызбен талқылаңыз, нәтижеге қараңыз. | Ата-аналарға дайын сауалнама таратылады |
1 мин | 9-слайд. Жоғары сынып оқушыларының тәуелді мінез-құлқының салдары: Жоғары сынып оқушыларының тәуелділігі жиі ауыр зардаптарға, соның ішінде: суицидке, кісі өлтіруге, психикалық ауру немесе жеке деградацияға әкеледі. Жоғары сынып оқушысына барабар көмек көрсету үшін девиантты мінез-құлықтың себептерін уақытында түсіну маңызды. Жоғары сынып оқушылары тәуелділік мінез-құлық түріне қарамастан, орталық жүйке жүйесінің жасушаларының, әсіресе мидың зақымдануына әкелетінін түсіну керек. Психиканың дамуы тежеледі, интеллектуалдық ауытқулар пайда болады, тіпті қарапайым мәселелерді шешу қабілеті жоғалады. Тәуелді мінез-құлқы бар жоғары сынып оқушылары жауапкершіліктен бас тартады, үнемі өзіне және басқаларға өтірік айтады. Химиялық тәуелділіктерден баланың денсаулығы бұзылады, ең қауіпті нәрсе – баланың қалыпты өмір сүруіне мүмкіндік бермейтін жеке органдар мен жүйелердің толық істен шығуы. Тәуелділіктің соңғы сатысында бала ләззат алу объектісінен қанағаттану сезімін сезінбейді, ауырсынуды басу үшін ғана пайдаланады. | 9-слайд |
5 мин | 10-слайд. Жоғары сынып оқушыларының «қауіпті аймаққа» түсу себептері: Ішкі тәуекел факторларына мыналар жатады:
Тәуелділіктің әлеуметтік себептеріне жоғары сынып оқушысы кіретін топтардың қолайсыздығы жатады. Біріншіден, бұл отбасы, одан басқа – мектеп, достар, қызығушылық топтары. Қазіргі қоғам жоғары сынып оқушыларының мінез-құлқына бұқаралық ақпарат құралдары, интернет және белгілі топтар арқылы балаға әсер етеді. Сыртқы қауіп факторларына мыналар жатады:
Барлық әлеуметтік факторлардың ішінде отбасы ең үлкен ықпалға ие. 11-слайд. Отбасында баланың тәуелділігін қалыптастыру қаупі жоғары:
Мектеп қабырғасында балада тәуелділіктің даму қаупі жоғары: • оқушылардың ерте девиантты мінез-құлқы; • әсіресе жоғары сыныптарда академиялық үлгермеушіліктің болуы; • құрбыларымен және мұғалімдерімен қақтығыстар. • тәуелді мінез-құлықтың ерекше себептері білім беру мекемесінің аумағында психобелсенді заттарды қолдану, сондай-ақ әкімшіліктің студенттер мен мұғалімдердің психобелсенді заттарды қолдануға (соның ішінде темекі шегуге) төзімділікпен қарауы болып табылады. | 10, 11-слайдтар |
5 мин | III.Тәуелді мінез-құлықтың алдын алу шаралары. 12-слайд. «Әкені көріп ұл өсер, ананы көріп қыз өсер» Қазақ отбасында сан ғасырлар бойы әдет-ғұрып, салт-дәстүр, ұлттық құндылықтар қалыптасып келеді. Бала тәрбиесінде ата мен әкенің рөлі өте зор. Әке – ер адамның қандай болу керектігіне үлгі болатын тұлға. Бала тәрбиенің алғашқы сабақтарын өз шаңырағында алады. Баланың салауатты өмір салты дені сау толыққанды отбасында ғана қалыптасады. Қазақ отбасында әке балаға тек туған адам емес, ер-азаматтың үлгісі, ерліктің белгісі. Мінез-құлық үлгісі, сенімділік пен бедел көзі. Тәртіп тұлғасы. Қазақ халқында әкеге, үлкенге құрмет қашанда бірінші орында тұрған. Әкесімен, аға буынмен ақылдасып, ақыл, көмек сұраған. Жастар үшін әкенің ақ батасын алу – өте маңызды рөл атқарды. Жастардың өмір жолын бақылауға және олардан ежелгі дәстүрлер негізінде қалыптасқан салауатты мінез-құлыққа деген сұранысқа ықпал ететін басқа да құндылықтар болды. «Әкені көріп ұл өсер, ананы көріп қыз өсер» «Әкесі сусындаған бұлақтан баласы да ішеді» «Ұлды тәрбиелегенің - ұлтты тәрбиелегенің, қызды тәрбиелегенің - ұрпақты тәрбиелегенің» Отбасы тәрбиесінде қазақ халқы әрқашан баланың жас және жеке ерекшеліктерін ескерген. Бұл халық даналығын мына сөздерден аңғаруға болады: Балаңды бес жасқа дейін патшаңдай күт, бес жастан он үш жасқа дейін құлыңдай жұмса, он үш жастан асқан соң досыңдай сырлас. Себебі, бала он үш жастан кейін «әке үйінен бөлек шығуға құқығы бар қожайын» болып саналады. Қазақ отбасындағы тәрбиенің негізгі әдістері мен құралдары жылы, мейірімді сөз болған. «Жақсы сөз – жарым ырыс» демекші, жылы сөзбен бірге баланы қарапайымдылыққа, сыпайылыққа тәрбиелеу – ата-ана мен ұстаздың міндеті. Сондықтан балаға белгілі бір әрекеттерді жасаудан сақтану кезде тыйым салудың себептерін түсіндіру қажет, бұл әдіс теріс әрекетті қайта жасаудың алдын алуға көмектеседі және оны игі істердің жолына бұрады. Осылайша, үлкендер жастардың өмір жолын бақылап, олардан ежелгі дәстүр негізінде қалыптасқан дұрыс мінез-құлықты талап етті. Тәрбиенің нәтижесі көбіне «Ұстазы жақсының ұстанымы жақсы» деп айтатын белгілі бір тұлғалардың күш-жігерінің нәтижесі болып табылады. Сен кімнен білім алдың? Сен не үйрендің? Осындай сұрақтарға берілген жауаптарда бала тәрбиесіне баға беріліп, тиісті қорытындылар жасалды. Қазақ арасында «әдепсіздік», «надандық» сияқты мінездер, балаға деген көзқарасқа қатты әсер ететін теріс тұжырымдардың қатарында болған. Біздің ата-бабаларымыз қамқор, ата-аналарымыз мейірімді, ал балалары қарапайым, сыпайы болған. Ата-аналар баланы белгілі бір әрекеттерді жасаудан сақтандырып қана қоймай, оларға тыйым салудың себептерін де түсіндірді. Бұл тәсіл балаға теріс әрекеттерді қайталамауға мүмкіндік берді. Отбасындағы тәрбиенің, құндылық мәдениетінің мақсаты – жаңа ұрпақтың өмірін ортақ мәңгілік игіліктермен байланыстыру және олардың маңызды бірлігін қалпына келтіру. Бұл баланың халық даналығын, халқымыздың мәдениетінің салт-дәстүрін құрметтеуге тәрбиелеуге ықпал етеді. Осылайша, қай жағдайда да қазақ отбасы бала кезінен өз заманының азаматын қалыптастырған білім ордасы болып қала береді. | 12-слайд |
10 мин | IV.Нашақорлықтың алдын алу бойынша отбасы мен мектептің өзара әрекеттесуі. «Тұлға бейнесі» профилактикалық жаттығуы Тәжірибе барысы: біз бәріміз өз өміріміздің суретшілеріміз, біреудің өмірі барлық түстер палитрасымен жарқырайды, ал біреуде қара түнек. Сондықтан, өмірімізді және балаларымыздың өмірін тек өзіміз ғана өзгертіп, жақсарта аламыз. Толыққанды тұлға болып, салауатты өмір салтын ұстану – бәріміздің қолымызда. Дәл қазір біз сізге қағаз парақтарын береміз, сіз қайшы, сызғыш және басқа құралдардың көмегінсіз өз қолыңызбен баланың тұлғасын кесуіңіз керек. Енді балаңыздың бойындағы ұнатпайтын тұсына назар аударыңыз да, оны «тамақ көп жейсің», «неге тыңдамайсың», «үнемі кешігесің», «сенің қолыңнан түк келмейді», «мен саған сенбеймін», «неге өтірік айтасың» деп күнделікті үйде жүргендей «ұрыса» бастаңыз. Қарапайым өмірде балаңызға қатысты айтылатын ұрыс сөздер.Әрбір ұрысқаннан кейін қағаздың шетін бүктеп басып отырыңыз. Ұрыстыңыз – орап бүктейміз, ұрысытыңыз - бүктейміз ..Ұрысып болған соң, тоқтап, соңында не алатыныңызды көріңіз. Кішкентай тұлғаңыз қандай күйге түседі деп ойлайсыз. Егер сіз балаңыздың үлгілі тұлға болғанын армандасаңыз, сіз қалай ойлайсыз, мұндай бұралған, бүктелген кішкентай адам қазір қандай әрекеттерге қабілетті? (деструктивті мінез-құлыққа, академиялық сәтсіздікке, зиянды тәуелділікке) бейім болмай ма? Осымен тұлға бейнесі бітпейді. Енді осы кішкентай адамды мадақтауды бастаңыз, сіз өзіңізді мақтағаныңыздай, қағаздың әр оралған қапталына оған қолдау көрсететін сөздерді айтыңыз. «Сен табысқа жетесің», «Мен саған сенемін», «Мен сені қатты күттім, балам», «Тәбетің жақсы екен, балам». Мақтадыңыз – бүктелген қағазды ашыңыз, мақтадыңыз – ашыңыз. Енді процесті бақылаңыз: 1) Сізге не істеу оңай болды: балаңызға ұрысу ма әлде қолдау ма? 2) Балаңыздың тұлғасын толығымен ашу үшін сізде жақсы сөздер жеткілікті болды ма? 3) Тұлға бейнесінің нәтижесі қандай болды? Оның бастапқы күйінен (бүктеу алдындағы) айырмашылығы неде? 4) Сіздің кішкентай адамыңыз қазір қандай әрекеттерге қабілетті? | А4 парақтары, қаламдар, қайшылар |
5 мин | 12-слайд. Ең бастапқы алдын алу жұмыстары мыналарды қамтиды:
Екінші алдын алу жұмыстары:
Көмек көрсету кезеңдері
Нашақорлықты тудыратын биологиялық, психологиялық, әлеуметтік, мәдени және патопсихологиялық себептерді жоюға бағытталған этиологиялық емдеу ең тиімді әдіс болып табылады. | Слайд 13 |
7 мин | Рефлексия. (Қорытынды сөз) Қорытындылау. – Тренингіміздің соңында осындай өзекті тақырыпты талқылауға атсалысқандарыңыз үшін барлығыңызға алғыс айтамыз. Сіздерді мазалайтын сұрақтарыңызға жауап алдыңыздар ма? Тренингтен не үйрендіңіздер? Өткен кездесуімізге деген көзқарастарыңызды бір сөзбен жеткізіңіздер. Ата-аналарға берілетін үлестірмелі карточкалар Балалар өмір сүруді өмірден үйренеді Егер бала үнемі сынға ұшыраса, ол жек көруді үйренеді. Егер бала қастықта өмір сүрсе, ол агрессивтілікке үйренеді. Баланы мазақ етсе, ол тұйық болады. Егер бала қорлық көріп өссе, ол кінәмен өмір сүруді үйренеді. Егер бала толерантты болып өссе, ол басқаларды қабылдауды үйренеді. Егер бала жігерленсе, ол өзіне сенуді үйренеді. Егер бала мақталса, ол алғыс айтуды үйренеді. Бала шыншыл болып өссе, әділеттілікке үйренеді. Егер бала қауіпсіздікте өмір сүрсе, ол адамдарға сенуді үйренеді. Балаға қолдау көрсетілсе, ол өзін бағалауды үйренеді. Егер бала түсіністік пен достықта өмір сүрсе, ол осы дүниеде махаббатты табуды үйренеді. | Үлестірмелі карточкалар |
Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз:
Facebook | VK | WhatsApp | Telegram | Twitter
Қарап көріңіз 👇
Пайдалы сілтемелер:
» Туған күнге 99 тілектер жинағы: өз сөзімен, қысқаша, қарапайым туған күнге тілек
» Абай Құнанбаев барлық өлеңдер жинағын жүктеу, оқу
» Дастархан батасы: дастарханға бата беру, ас қайыру
Соңғы жаңалықтар:
» Қазақстандықтар шетелге қай мезгілде жиірек шығады
» Freedom bank-те керемет акция! 1000 ₸ кэшбек сыйлайды
» 2025 жылы Ораза және Рамазан айы қай күні басталады?