"Ол замандарда, біз xат жазушы едік, қазіргідей телефон деген жоқ," - деп бастады әңгімесін, Марат ағам. "Қателеспесем, 94 жылдың күзі. Мектептегі қатарласым, басқа сыныптағы Әлияға іштей ғашық болып жүрген кезім еді. Оныншы сынып оқып жатқан шағымыз. Мен де көркі өзіне сай жігіт болдым ау, шамасы. Себебі, оның да маған көңілі барын сезетінмін. Хат жазып көңілімді білдіруге бел будым. Бірінші xатты жазу мен үшін, сірә, "Абай жолын" жазып.....
Бағзыдан келе жатқан, бұл дүние әлі күнге дейін, өз деңгейін көтермесе түсірер емес?! Балаңның маңдайына күйе жақ!, шашыңды байлап қой!, сәбиіңнің киіміне көзмоншақ тақ! Ішкі киіміңді сырт айналдырып ки! сонда біреудің көзі өтпейді деген мәні түсініксіз сөздерді әрдайым естіп жататынымыз жасырын емес. Бір ескеретін жайт қоғамымызда бұған сенбейтіндердің .....
Атыраулықтар үшін яғни біздер үшін алдыңғы апта қолайсыздау болды. Неге десеңіз, ауа-райының күрт өзгеруі ықпал болып тұр. Жауын-шашынның жаууы, көшелердің лай суға толуы, былаң батпақ балшықтың сарсаңы халықты біраз сарсаңға салды. Апта демекші, алдыңғы аптаның жексенбі күні жастар сүйікті ойындарының біріне...
Еңсемнің еңсермейтіні, ойымның аласырмайтыны - әжемнің үнемі айтудан жалықпайтын өнегелі өсиетінің санама сіңуі, бойыма даруы деп білемін. Ес кіріп, тіл шыққалы – әжемнің етегіне жармасып, тамағына таласып өскен жандардың бірі мен едім. Ә, дегеннен-ақ сөз саптауы бөлек еді. Жиын болсың немесе кісі қарасы көп жерде сөз алғанда келген мейманның аузын аштырып, бәрі де құлақ түре ұйып тыңдайтұғын.Ата-анамның тәрбиесінен бөлек.....
Тақырыптың да өзі қорқынышты. Құдай сақтасын дейсің ішіңнен… Алдымен бәрін басынан бастайық. Қазақ халқы ежелгі Түркілерден тараған халық. Көші-қон мәдениеті қыста қыстауда, жазда жайлауға көшіп қонып жүру Ата-бабаларымыздың қанында бар. Қазақ елінің өзіндік бір мәдениеті, өзгеше салт-дәстүрі, наным-сенімі, әдет-ғұрпы, ұлттық тағамдары, ұлттық киімдері бар. Осы дүниелер Қазақ екеніңді айрықша айқындап тұратын негіздер. Бұларды бағзыда Қазақ елі ұстанған және оған жоғары құрметпен қараған. Бұл дүниелермен қатар Атаның балаға деген .....
Өңім бе, не түсім бе, жанарымның жарқылы сол бір бейтаныс бейненің әлденеше рет бой көрсетуін тағы бір мәрте аңғарғандай. Көзайым боларлықтай таңғажайып па екен өзі? Әлде, көз жауын алатындай емес, көңілге дақ салатындай келбетсіз кескінге, тартымсыз тұрпатқа ие ме? Сансыз сауалдар санама сыймай, сергелдеңге салды. Ойыма оралса – жаным тыныштық табады, жадымнан жырақтаса – көкірегімді мұң кернейді. Қандай алапат күш бұл? .....
Әжеміздің көжесін ішіп, пісірілген жүгерісін, қуырылған бәлішін бұрап тұрып жейтін біздер қазір фастфудқа көштік. Пайдасы жағынан әжеміздікіне жетпесе де, дәмі жағынан кез келген жан айналсоқтап кете алмайды. Бір дәмін татқаннан кейін қарын шұрылдағанда фастфуд естен кетпей қояды. Фастфуд ағылшын тілінен аударғанда.....
Сыбайлас жемқорлық деген сөздің өзінен денең түршігеді.Сыбайлас жемқорлықтың жақсы нәрсе емес екенін біле тұра ,соған қарамастан бұл жайт елімізде белең алып тұр.Бұл жағдайдың тоқтатылуына игі шаралар жасалынып жатқаны анық,бірақ бұдан шығаратын қорытынды қаншалықты көңіл көншітер екендігі белгісіз... ....
Заманауи әдіс-тәсілдерді қолдана отырып, оқушыларды көптілділікке бейімдеп келемін. Тіл –қарым-қатынас жасаудың негізгі құралы. Сондықтан, оқушылардың сауатты, нақты сөйлесуі үшін білім беру керек. Білім диалог арқылы беріледі. Оқушылардың сабақ барысында жасаған өзара байланысты, келіспеушілікті қабылдау деңгейін білдіреді. Сыныпта жасаған жұмыстары диалогпен жанасатынына байланысты болады. Мұғаліммен және сыныптастарымен әңгімелесу – оқушының қызмет белсенділігін қамтамасыз ететін және түсінігін дамытатын маңызды құрал. Оқушыларға сыныпта әртүрлі тәсілдер арқылы жүргізілген және кеңейтілген диалогтарға қатысуға мүмкіндік беріледі. Олар өзіндік жеке түсініктерінің өрісін зерттей алады. Бұл мүмкіндіктер олардың тілді орынды қолдануына, өз болашақ мамандығында тәжірибесінен өткізуіне жол ашады.
Диалог қолданғанда мұғалімнің көмегі арқылы үш тілді бірдей меңгертіп отыруға болады. Тақырыпқа байланысты жаңа сөздердің аудармаларын тауып, оларды тәжірибеде қалай қолдануға болатындығы түсіндіріледі. Өздері қолданған негізгі сөздердің орысша, ағылшынша аудармаларын біліп отырады. Бұл тәсілді жаңа сөздерді қайталағанда жиі қолданамыз.Диалогтік оқыту – қарым – қатынас жасаудың бір сарынды үдерісі емес, керісінше, әңгіме барысында идеялар екі жақты бағытта жүріп, соның негізінде оқушының білім алу үдерісі алға жылжитын белсенді үдеріс. Диалог барысында оқушылар мен мұғалімдері келісілген нәтижеге жету үшін күш- жігерін жұмсайтын, білімді бірлесіп алуда немесе «пікір алмасу» барысында тең құқылы серіктестіктер болып табылады. Пікір алмасу – оқушылармен диалог құру арқылы іске асады, дегенмен оны оқушылар бірлескен зерттеу барысында да анықтай алады.
Диалогтік оқыту тәсілімен мұғалім төмендегідей жетістіктерге жетеді:
Оқушылар тақырып бойынша сөйлеуге ынталанады;
Оқушылардың мемлекеттік тілді үйренуге деген шынайы қызығушылығы артады;
Тіл біліміне құштарлығы дамиды;
Халықаралық деңгейдегі мамандық таңдауға талпынады;
Сөздердің мағынасын зерттеуге ынталанады;
Оқушылар сын тұрғысынан ойлауыға дағдыланады;
Оқушылар өзгелердің пікірін құрметтеуге үйренеді;
Бір-бірінен үйренуге және бір-біріне үйретуге дағдыланады;
Алда кездесетін кедергілерді жеңуге үйренеді.
Б.Момышұлы «Тіл дегеніміз - қай халықтың болмасын, кешегі, бүгінгі ғана емес, ертеңгі де тағдыры.» - дегеніндей, тіл – әрбір адамзаттың ұлттық абыройы мен болмысы. Ал, көптілділік – болашақ азаматтардың үш тілде бірдей сауатты сөйлеуі, ойлауы. Қажет болған жағдайда алма-кезек қолдана білуі. Бұл бүгінгі заман талабы. Ал біз осы заманға сай азамат тәрбиелеп шығаруымыз қажет. Сол себепті «заманың түлкі болса, тазы боп шап», деген мақалды ұрандатып келемін.
Қазақ тілі, орыс тілі және ағылшын тілін жетік меңгеру болашақ ұрпағымыздың жеке тұлғалық және кәсіби деңгейін арттырады. Ал біздің түлектерімізге көп тілді меңгеру өте қажет, өйткені олардың басым бөлігі әлеуметтік тұрмысқа қажетті мамандықтарды таңдайды. Үш тілді бірдей үйрету барысында біз әлеуметтік жағдайға байланысты мәселелерді көбірек қарастырамыз. Мысалы: аспаз, шаштараз, сауда-саттық, өнеркәсіп мамандықтарын халықаралық деңгейде пайдалануға бағыттау. Осылай көптілділік адамның кәсіби ажырамас бөлігіне айналып отырады. Оқушыларда мақсатқа жету және тәжірибе алу шарты туындайды.
Заманауи технологиялар мұғалімнің оқушыларын диалогтік оқытуы арқылы, ал оқушыларда дербестік және жауапкершілік сезімін қалыптастыруда қалыптасады. Аталған әдіс арқылы оқушылардың іскерлігін және білім алуын епті басқаруға болады.
Сөзімнің соңын Дистервегтің «Жаман ұстаз шындықты ұсынады, жақсы ұстаз оны іздеп табады» деген сөзімен аяқтағым кеп тұр. Мұғалім ол үшін өзі де педагогикалық біліктілікті меңгеруі, шығармашыл болуы қажет.
Қарағанды облысы, Қарағанды қаласы "№4 жалпы білім беретін мектеп-интернаты" КММ Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі: Ташпулатова Акмарал Унарбаевна
Себепсіз салдар жоқ, қоғамдағы сан қилы жағдаяттар газет сипатының өзгеруіне мүмкіндік жасады. Бұған дейін «Алға» - «Вперед» газеттерін қаржыландырып тұрған Екібастұз ауданының бюджеті нашарлай бастады. Міне, осы кезеңде Аманкелді Қаңтарбайұлы әлі ешкім ойға ала қоймаған тың қадам жасады. «Впередті» жауып тастап, «Алғаның» негізінде қала мен ауданға бірдей тарайтын қазақ газетін ашуды қолға алды. «Впередтің» жабылып қалуынан ештеңе жоғалмайтын еді, өйткені Екібастұз қаласында сол жылдары қалалық «Заветы Ильича», «Шахтастрой», «Ленинская Искра», «Угольный Экибастуз», «Огни Экибастуза» дейтін салалық орыс тілді газеттер бар. Редактордың бұл ұсынысын сол кездегі беделді, ұлтжанды азаматтар мен ақсақалдар - Адам Мұхамеджанұлы, Көбен Төлепбергенұлы, Серік Жақсыбаев, Нұржан Тишпаев, Іргебай Сатановтар құптап, қолдау жасағанмен бұл ниет басшылар тарапынан үлкен қарсылықтарға ұшырады.
Әйтсе де сол жылдардағы саяси оқиғалар, Одақта, оның ішінде Қазақстанда Компартияның таратылуы басшы қызметтерде отырғандардың бетпердесін өзгертуге душар етті. Иә, әділдік салтанат құрды, аудандық, қалалық кеңестің «қазақ газеті ашылсын» деген шешімі шықты. Өлкетанушы, белгілі қаламгер, экономика ғылымдарының кандидаты Серік Имантайұлы Жақсыбаев жаңа ашылғалы отырған газетке «Отарқа» деген тарихи маңызы бар атты ұсыныпты. Оның мәнісі былай: бірде Бұқар жырау бабамыз Абылай ханға: «Ордаңды уақытша басқа жерге көшір»,- дейді. Сарыарқаны, әсіресе Көкшетауды қимаған хан бұл сөзге немкетті қарайды. Сол кезде Қытаймен арадағы жағдай қатты ушығып тұрса керек, Бұқар содан сақтанған ғой.
Сол сақтығын ханға:
...Бұрынғыдай бай ел деп,
Отарқада қалмаңыз,
Шүршіт келсе жарамас,
Ай-түйіңе қарамас,-деген екен.
Ұлы жыраудың Сарыарқаны Отарқа атауы тегін емес. Серік Имантайұлы: «Сарыарқа аймағы тас көмірдің үстінде тұр. Тас көмір – от, екі бірдей алып электр стансасы да - оттың үстінде тұр, сондықтан газетті «Отарқа» деп атау керек» деген уәжді сөзі құпталып, ақыры 1991 жылдың желтоқсан айының аяғында Баспасөз және бұқаралық ақпарат министрлігіне тіркеліп, тәуелсіз елдің алғашқы қарлығаштарының біріндей болып, Екібастұздың тұңғыш «Отарқа» атты газеті дүниеге келді.
