Мазмұны
Кіріспе
I-Бөлім.Маркетингті жоспарлаудың мәні мен мазмұны
1.1.Жоспарлаудың мәні,методологиялық негіздері және көрсеткіштері
1.2.Маркетинг жүйесіндегі стратегиялық жоспарлау
II-Бөлім.Кәсіпорынның жұмысын жоспарлау
2.1.«Қант»ААҚ жалпы сипаттама
2.2.«Қант»ААҚ-ның маркетингтік мүмкіндіктерді
талдау
III-Бөлім.Кәсіпорынның стратегиялық жоспарын әзірлеу
3.1.Кәсіпорынның даму жоспарының негізгі бөлім-
дері мен көрсеткіштері
3.2.Фирма өсу жолының стратегиялары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі.....
I-Бөлім.Маркетингті жоспарлаудың мәні мен мазмұны
1.1.Жоспарлаудың мәні,методологиялық негіздері және көрсеткіштері
Жалпы жоспарлауды нарықтық қарым-қатынастардың дамуы шарты негізінде қолдана бастады.Жоспарлау-өндірістің пропорциялық қарым-қатынасына және аяқталған ішкі экономикалық заңға,жолдауға,бөлу мен тұтынуға бағытталған саналық адам қызметін көрсетеді.Сондықтан, жоспарлау халық шаруашылығын басқарудың басты бөлімшелерінің бірі болып келеді.Оның мақсаттары экономиканың даму ортасында өзгерушілік пен анықталмағандықтың кері әсерін жоюға негізделген.
Яғни,жоспарлау-алдағы қызметтерді қамтамасыз етуге анық бағытталған ақпаратты ой үрдісінде өңдеу.Жоспарлау-бұл ең бірінші, қоғамдық өндірістің нәтижесі мен дамуын ғылыми алдын алу,оның заңдылығын құру,ғылыми-техникалық үрдістің,обьективті тәуелділіктің және экономикамен байланысты себептік салдарлықтың әлеуметтік тенденциясы.
Нарықтық экономикада өнеркәсіптің тиімді еңбек етуі кәсіпорын жұмысын дұрыс жоспарлауға байланысты болып келеді. Кәсіпорынның негізгі жоспарларына кәсіпорынның даму жоспары,өндірістік бағдарлама, кәсіпорынның әлеуметтік - экономикалық даму жоспары жатады.
Қазіргі уақытта кәсіпорынның даму жоспарын жасау барысында, жоспарлау методологиясын әрі қарай жетілдіруге көп назар аударылады.
Жоспарлау методологиясына жоспарларды жасаудың барысында, жоспарлау методологиясын дамытудың негізгі бағыттары:
- жоспарларды дамыған ғылыми-техникалық және есептік-экономикалық негіздеуді ұлғайту;
- қажетті нормалар мен нормативтерді қолдану;
- өндірісті техникалық - экономикалық негіздеу;
- баланстық есептеулер жүргізу;
- өндірістің тиімділігін арттыру көрсеткіштерінің жүйесін жақсарту;
- материал сыйымдылығын, қор сыйымдылығын азайту;
- еңбек өнімділігін арттыру;
- жоғарғы сапалы өнім шығаруды ұлғайту;
- жоспарлардың ыңғайлылығын, ықшамдылығын қамтамасыз ету және т.б.
Кәсіпорынның даму жоспарын прогрессивті техникалық - экономикалық нормалар мен нормативтерді қолдану арқылы негіздейді. Норма дегеніміз қандай да бір өнімді шығаруға кететін қажетті шикізат, материал, отын энергияның ең көп кеткен шығыны, ол абсолюттік шама болып есептеледі.
Норматив дегеніміз-салыстырмалы шама, еңбек құрал-жабдықтарының қолданылуын көрсететін көрсеткіш.
Нормалар мен нормативтерді жасаған кезде, ғылым мен техниканың жаңа жетістіктерін, технологияның өндірістік қуатын кеңінен қолдануды және алғы өнеркәсіптік тәжірибені есепке алып отыру керек.
Техникалық - экономикалық нормалар мен нормативтер мынадай топтар бойынша жасалынады:
- нақты еңбек шығындары (өнімді шығаруға кеткен уақыт шығыны, қызмет ету нормасы, жұмысшылар санының нормативі);
- нақты еңбек шығындары (өнімді шығаруға кеткен уақыт шығыны, қызмет ету нормасы, жұмысшылар санының нормативі);
- материалдық шығындар нормасы (шикізат, материал отын, жылу, энергия, жабдықтарын үлестік нормалары);
- еңбек құрал - жабдықтарын қолдану нормативтері (машиналарды, ірі құрал - жабдықтарды, механизмдерді, құрал - саймандарды қолдану нормативтері);
- өндіріс процесін ұйымдастырудың нормативтері (өндіріс циклінің ұзақтығы, аяқталмаған өндірістің көлемі, шикізат, материалдар, отынның қорлары);
- іске қосылатын кәсіпорын, өндірістер, цехтар мен агрегаттардың жобада берілген өндіріс куатын игерудің нормасы. Бұл арқылы өндіріс қуатының қаншалықты көлемде қолданылуы есептелінеді.
Нормалар мен нормативтер әртүрлі жағдайларда қолданылады. Тірі еңбек шығындарының нормасы еңбек өнімділігінің деңгейін, жұмыс уақытының қолданылу деңгейін, еңбекақының көлемін анықтауға қолданылады. Материалдық материалдың жеке түрлері анықталады.
Нормалар мен нормативтер өнімнің өзіндік құнын анықтау үшін қолданылады.
Жоспарларды техникалық - экономикалық негіздеу арқылы олардың көрсеткіштерін анықтайды.
Жоспарлар мынадай көрсеткіштерді қолдану арқылы жасалынады:
- сандық;
- сапалық;
- көлемдік ;
- үлестік.
Сандық көрсеткіштерге - жалпы өнім мен тауар өнімнің көлемі, сатудың көлемі, жұмысшылардың саны, жалақының қоры, пайда көлемі, әртүрлі өндірістік шығындардың мөлшері жатады.
Сапалық көрсеткіштерге - өндірістің экономикалық тиімділігі, еңбек өнімділігінің өсуі, өзіндік құнды азайту, өндірістің тұрақтылығы, қор сыйымдылығы, өнімнің сапасы жатады.
Сандық және сапалық көрсеткіштер бір-бірімен тығыз байланысты болады.
Көлемдік көрсеткіштерге - өндірістің жалпы көлемі, жеке процестер мен факторлардың көлемі жатады.
Үлестік көрсеткіштерге - бір-бірімен байланысты бірнеше көрсеткіштердің арақатынасы жатады, мысалы: бір өнімді шығаруға кеткен металл шығыны.
Өнеркәсіптің жоспарлық көрсеткіштерін есептеу үшін табиғи, еңбек және құндық өлшемдер қолданылады.
Табиғи өлшемдер - өндірістің көлемін, материалды ресурстарды жоспарлағанда қолданылады. Олар сапалық жэне сандық көрсеткіштерді қамтиды.
Еңбек өлшемдері - еңбек өнімділігін есептегенде, жалақының мөлшерін, өнім нормасын есептегенде қолданылады. Әдетте норма - сағатпен белгіленеді.
Құн өлшемдері - көрсеткіштердің құнын көрсетеді. Құн өлшемі арқылы өнімді сату көлемі, тауар және жалпы өнім жоспарланады.
Маркетингті жоспарлау
Маркетингтік жоспар жалпы корполративтік жоспардың маңызды бір бөлімі.Оған кәсіпорынның әр функционалдық бағыттарының (өндіріс,қаражат,өткізу,кадр,маркетинг) жоспарлары кіреді.
Маркетингтік жоспар кәсіпорынның маркетингтік қызметін жоспарлау мен жүргізу құралы.Оның көмегімен үздіксіз кәсіпорынның мүмкіндіктерін нарықтың талаптарына сәйкес келтіруге бағытталған талдау,басқару және тексеру үрдісі қамтамасыз етіледі.
Маркетинг жоспарының кезеңдері:
1.ағымды жағдай мен маркетингтік мүмкіндіктерді талдау;
2.мақсаттарды анықтау;
3.стратегиялық шешімдерді қабылдау;
4.маркетингтік шаралардың жоспарын әзірлеу;
5.шығындардың жалпы көлемі мен құрамын есептеу,
6.тексеру және жоспарға түзету;
Маркетинг жоспарларын ұтымды етіп жасап,оны зор табыспен жүзеге асыру үшін нысанды амалдар (процедуралар),ұйымдастыру жүйесі,сауатты әдістеме,жазбаша жоспардың болуы қажет.
Маркетингтік жоспар айқын көрсетіліп,ұжымда талқылануы керек.Жоспарлауға қатысушы менеджерлер маркетинг жоспарын әзірлеудің мәнін,рөлін,мақсаттарын,талдау мен жасау тәсілдерін білгені жөн.Жоспардың табысты орындалуы үшін менеджерлер арасында міндеттерді дұрыс бөліп,оның жасау мерзімін,бюджетін белгілеу қажет.
Маркетинг жоспары-бұл белгілі уақытта маркетинг мақсатына жету үшін әзірленген жүйелік және біртұтас бағдарламалар жиынтығы нысандандырылған құжат.
Ол-маркетингтік шараларды үйлестірудің негізгі құралы.Көптеген ұйымдарда маркетингтік жоспарлар жетекші бөлімдердің қызметкерлерінің бірлескен тобымен жасалып,басқарудың сәйкес деңгейлерінде жүзеге асырылады.
Маркетингтік жоспарлар корпорация және оның бөлімшелері,стратегиялық шаруашылық бөлімшелер (СШБ),компания,өнім түрлері және жеке өнім,жеке нарықтар және маркетинг кешенінің әрбір элементі бойынша жасалынад
1.2 Маркетинг жүйесіндегі стратегиялық жоспарлау
Көптеген фирмалар ресми қабылданған жоспарсыз жұмыс атқаруда. Жаңадан құрылған фирмалардың басшылары жұмыспен сонша көп айналысатындығынан олардың - жоспармен айналысуға уақыты жоқ. Кемелденген фирмаларда, көптеген басқарушылардың айтуынша, олар осы уақытқа дейін формалъды, жоспарлаусыз да жұмыстарын орындап келе жатқандықтан, оның онша маңызы болмағаны ғой деп санайды. Олар жоспарды жазбаша дайындауға уақытын алғызғысы да келмейді. Олардың айтуынша, нарықтағы жағдай соншама тез өзгеретіндіктен, жоспарлаудан онша пайда болмай, ол ақыр аяғында шаң болып сатыда жатады. Міне, сондықтан және де басқа бірқатар себептерден көптеген фирмалар өздерінде формальды жоспарлаумен айналыспайды.
Дегенмен, формалъды жоспарлау бірталай пайдалардан дәмелендіреді. Ол пайдаларды Мелвиил Бранч мынадай ретімен атап өтеді:
1.Жоспарлау басшыларды тұрақты түрде келешекті ойлауға итермелейді.
2.Ол фирманы алдын ала жасалған әрекеттеріне тура үйлестіруге мүмкіншілік береді.
3.Ол келешекте бақылауға болатын жұмыс көрсеткіштерін белгілеуге мүмкіншілік береді.
4.Ол фирманың өз міндеттерін және саяси нұсқауларын дәл анықтауға мәжбүр етеді.
5.Фирманың төтенше езгерістерге дайыңдығын жоғарылатады.
6.Ол барлық лауазымды адамдардың міндеттерінің өзара байланысын көрнекті көрсетеді.
Стратегиялық жоспарлау фирма шегіндегі басқа жоспарлар үшін плацдарм болатын болғандықтан оны ең алдымен қараймыз. Стратегиялық жоспарлауға былай деп анықтама береміз:
Стратегиялық жоспарлау - бұл маркетингілік өрісте фирма мақсаты мен потенциальды мумкіншіліктерін стратегиялық қатынаста болдыру және жалғастыруға керекті басқару процесі. Ол фирманың дәл тұжырымдалған бағдарламалық мәлімдемесіме, көмекші мақсаттар мен міндеттер мазмұндамаларына, дұрыс шаруашьшық портфеліне және өсу стратегиясына сенеді.
Стратегиялық жоспарлау үш негізгі шарттарды сақтауды талап етеді:
Бірінші шарт-компанияның қызметі инвестициялық қоржынды басқару принципінде құрылады.оның мәні-компанияның әрбір қызмет бағытын орындау үшін ресурстардың тиісті түрде бөлінуінде.
Екінші шарты-әрбір қызмет түрінің келешегін бағалау.Осы мақсатпен нарықтық өсу көрсеткіштері және компанияның нақты нарықтағы позициясы зерттеледі.тек ағымдық сату немесе пайда көлеміне бейімделген компаниялар олардың шектеулі екндігіне көздері жетті.Мысалы,1970 жылдары «Ford Motor» компаниясы үшін үлкен машиналарды өндіру тиімді болды.алайда нарықтық зерттеулер тұтынушылардың сұранысы шағын литражды автомобильдер жағына ауғанын көрсетті.Сондықтан компания инвестицияларды өндірісі сол кезде залалды болған шағын автомобильдерге жұмсады.
Үшінші шарты-стратегияны әзірлеу.Әр бизнес үшін ұзақ мерзімді мақсаттарға жету жоспары жасалады.Сондықтан,әрбір компания іс-әрекетін,мақсаттарын,мүмкіндіктерін,ресурстарын зерттей отырып,өз стратегиясын әзірлейді.Егер компания саясаты шығындарды төмендетуге бағытталса,оның бәсекелесінің саясаты жаңа өнімге өндіруге бағытталуы мүмкін.
Стратегиялық жоспарлаудың кезендері 1 суретте келтірілген, ал оларды суреттеу төменде бе
1 сурет. Стратегиялық жоспарлаудың кезеңдері
Ақпарат көзі:1,426 бет
Көптеген ірі компаниялардың ұйымдық құрылымы төрт деңгейден тұрады.Олар-корпоративтік,бөлімше,бизнез-бірлік және өндірістік желі деңгейлері.Компанияның бас кеңесі іс-әрекетін келешекте пайда берсе,штаб-пәтер оның бөлімшелерін дамыту,бизнестің жаңа бағыттарын ашу немесе келешегі жоқтарын жабу туралы шешім қабылдайды.Компанияның әрбір бөлімшесі іс-әрект бағыттары бойынша ресурстар бөлінген жоспарын әзірлейді.Бизнес-бірліктің стратегиялық жоспары оны ұзақ мерзімді рентабельділікке,ал өндірістік желінің жоспары мақсаттарына жетуге бағыттайды.
Көптеген компанияларда маркетингтік жоспар стратегиялық және тактикалық екі деңгейде әзірленеді.Стратегиялық жоспар компанияның даму келешегін анықтайды, тактикалық-ағымдық міндеттерді шешуге бейімделген.Стратегиялық жоспар тек бір ғана өнім желісіне немесе нарық секторына байланысты жасалып қоймайды,ол кәсіпорынның барлық іс-әрекетін қамтитын бірыңғай жоспардан тұрады.
Қазіргі кезде қазақстандық кәсіпорындар негізінен стратегиялық жоспарлауда қарағанда, жедел жоспарлауды көбірек пайдаланады. Стратегиялық жоспарлау нарықтағы бәсекелестік күрестегі басты фактор болып табылады.
Стратегиялық жоспарлаумен айналысатын фирмалардың жетістіктері жоғары болатындығы зерттеулер нәтижесінде анықталған. Стратегиялық жоспарлаудың мәні болашақта технологиялық, экономикалық және әлеуметтік-мәдени өзгерістерге байланысты өсіп отырады.
II-Бөлім.Кәсіпорынның жұмысын жоспарлау
2.1.«Қант»ААҚ жалпы сипаттама
«Қант»ААҚ Жамбыл Облысының Тараз қаласының Шығыс өңірінде орналасқан. Қант өндірісі жалпы тамақ индустриясында ең алғы саласы болып табылады.«Қант»ААҚ шаруашылық объектісі ретінде қалыптасқан. Кәсіпорынның 1993 жылы 17 желтоқсанда тіркелінді. Куәлік N 10508. жарғы облыстық әділет басқармасымен бекіттілді. «Қант»ААҚ заңды тұлға және өндірістік қызметін Қазақстан Республикасының қызмет етуші заңы және жарғысы негізінде жұмысын жүргізуде. «Қант»ААҚ өз алдына балансы, банктік есел шоты және өзінің аты көрсетілген мөрі бар. «Қант»ААҚ-ның қызметінің мақсаты болып өндірістік қызметтен табыс алу. «Қант»ААҚ-ның негізгі өндірісіне - ком, патока, әк шығару өнімдері жатады. Қосымша өндірісіне - жылу, электро энергияларын, су қамтамасыз ету және су коймаларын, химиялық тазартылған су, қысылған ауа, қаптарды шығару және жөндеу, теміржолдық көлікке кызмет көрсету, жөндеу - механикалык шеберхананың қызметі, электроцехтың қызметі, КИПиА цехының қызметі, жөндеу - құрылыс учаскісі жатады.
«Қант»ААҚ өзінің тарихын Жамбыл қант комбинаты болып бастады. Оның құрылысы 1932 жылы каңтарда басталды,ал 1937 жылы ақпанда іске қосылды.Уақыт ағысымен кәсіпорынның аты да, басқаруы да өзгеріп отырды.
1932 жылдың қаңтарынан ССРО құрылыс жөніндегі халық комиссариатының қант зауыттарының құрылысы мен монтажы жөніндегі бүкіл одақтың трестінің Әулие-Ата қант зауытының құрылыс конторасы.
1935 жылдың қаңтарынан ҚазССР Оңтүстік Қазақстан Облысының Алматы қант қызылша трестінің Әулие - Ата зауыты.
1938 жылдың қаңтарынан ҚазССР Оңтүстік Қазақстан Облысының Жамбыл қант қызылша зауыты.
1939 жылдың қаңтарынан – «Жамбыл қант комбинаты».
1993 жылдың қазанынан «Қант»ААҚ. «Қант орталығы» ЖШС-тің мерзімі 5 жылға созылған сенімділік басқармасының қол астында. Бизнес - жоспары өнеркәсіптің өзінде жасалынады,кәсіпорынды шикізатпен фирманың президенті қамтамасыз етеді (шетелдік қант - сырец). Одан басқа күзде зауыт жеке тұлғалармен, шаруа қожалықтармен келісім шартқа тұрып олардың өткізген қант қызылшасын өңдейді. Қызылшаның өңдеген ақысына өңделген заттың 35 % кәсіпорында қалады.
«Қант»ААҚ шығарылатын өніміндерінің негізгі номенклатурасы: кұмшекер, кант рафинады және т.б. ассортименттер.
«Қант»ААҚ-ның келесі құрылымдық бірліктерден тұрады: қант қызылша зауыты, рафинад зауыты, ТЭЦ, механикалық цехі, шикізат бөлі-мі.Олардың бәрі кәсіпорын территориясында орналасқан және қызметтерін Қазақстан Республикасы заңына сәйкес атқарады.
АӨК қант өнеркәсібі республикада ең ірі Тараз шақпақ қант шығаратын комбинаты негізінде дамыған. Бұл комбинат жергілікті шикізаттарды пайдаланып, республиканың барлық шақпақ қаңтын өңдіреді. Қант өндірісінің қалдығын пайдалану негізі де осы АӨК республикада шығарылатын этил спиртінің 2/3 жуығы өндіріледі.
Қант өнеркәсібі көп көлемді шикізат өндеп аз көлемді ілеспелі өнім береді.Сондықтан қант кәсіпорындарын шикізат көздеріне және осы саланың қалдықтарын тұтынушыларға жақын орналастыру жөн.
Кез келген әлеуметтік - экономикалық жүйе біршама дербес бірақ өзара байланыс екі бөліктен тұрады:олар басқару және басқарылатын бөліктер.
Басқару - ұйымдасқан жүйеге нысаналы түрде ықпал жасау оның белгіленген құрылымын сақтау, қызметтің тәртібі мен мақсатын қолдау. Түрлері: заттарды басқару - технологиялық процестерді басқаруға саяды, адамдарды басқару - өндірісті (өндірістік ұжымдарды) басқаруға саянды. Органдар (ақпараттың болуы), кадрлар (басқарушылар, мамандар орындаушылар), басқару техникасы (ақпарат жинау, тарату, өңдеу құралдары) жүйесі басқарудың материалдық негізі болып табылады.
Кәсіпорынды басқару - басшының не басқару органдарының адамдарды бірлескен еңбек үшін келістіретін және біріктіретін нысаналы, реттеушілік ықпал жасауы. Ол басқару принциптерін және меншік иесінің өз мүлкін шаруашылыққа пайдалану құқықтарын ұштастыру негізінде кәсіпорынның жарғысына сәйкес жүзеге асырылады. Жалпы алғанда кәсіпорынды басқару басқарушылық шешімдердің принциптерін, функцияларын, әдістерін, теориясын, ұйымдық құрылымды, техникалық құралдар мен технологияны автоматтандырылған басқару жүйелерін қамтиды.
Басқару әдістері - басқару қызметінің тәсілдері, олардың көмегімен еңбек ұжымының, жекелеген орындаушылардың жұмысы басқару объектісінің алдында тұрған мақсаттарға жетуге бағытталады. Олар экономикалық заңдар талаптарын тәжірибеде іске асыру кұралы болып .......
Кіріспе
I-Бөлім.Маркетингті жоспарлаудың мәні мен мазмұны
1.1.Жоспарлаудың мәні,методологиялық негіздері және көрсеткіштері
1.2.Маркетинг жүйесіндегі стратегиялық жоспарлау
II-Бөлім.Кәсіпорынның жұмысын жоспарлау
2.1.«Қант»ААҚ жалпы сипаттама
2.2.«Қант»ААҚ-ның маркетингтік мүмкіндіктерді
талдау
III-Бөлім.Кәсіпорынның стратегиялық жоспарын әзірлеу
3.1.Кәсіпорынның даму жоспарының негізгі бөлім-
дері мен көрсеткіштері
3.2.Фирма өсу жолының стратегиялары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі.....
I-Бөлім.Маркетингті жоспарлаудың мәні мен мазмұны
1.1.Жоспарлаудың мәні,методологиялық негіздері және көрсеткіштері
Жалпы жоспарлауды нарықтық қарым-қатынастардың дамуы шарты негізінде қолдана бастады.Жоспарлау-өндірістің пропорциялық қарым-қатынасына және аяқталған ішкі экономикалық заңға,жолдауға,бөлу мен тұтынуға бағытталған саналық адам қызметін көрсетеді.Сондықтан, жоспарлау халық шаруашылығын басқарудың басты бөлімшелерінің бірі болып келеді.Оның мақсаттары экономиканың даму ортасында өзгерушілік пен анықталмағандықтың кері әсерін жоюға негізделген.
Яғни,жоспарлау-алдағы қызметтерді қамтамасыз етуге анық бағытталған ақпаратты ой үрдісінде өңдеу.Жоспарлау-бұл ең бірінші, қоғамдық өндірістің нәтижесі мен дамуын ғылыми алдын алу,оның заңдылығын құру,ғылыми-техникалық үрдістің,обьективті тәуелділіктің және экономикамен байланысты себептік салдарлықтың әлеуметтік тенденциясы.
Нарықтық экономикада өнеркәсіптің тиімді еңбек етуі кәсіпорын жұмысын дұрыс жоспарлауға байланысты болып келеді. Кәсіпорынның негізгі жоспарларына кәсіпорынның даму жоспары,өндірістік бағдарлама, кәсіпорынның әлеуметтік - экономикалық даму жоспары жатады.
Қазіргі уақытта кәсіпорынның даму жоспарын жасау барысында, жоспарлау методологиясын әрі қарай жетілдіруге көп назар аударылады.
Жоспарлау методологиясына жоспарларды жасаудың барысында, жоспарлау методологиясын дамытудың негізгі бағыттары:
- жоспарларды дамыған ғылыми-техникалық және есептік-экономикалық негіздеуді ұлғайту;
- қажетті нормалар мен нормативтерді қолдану;
- өндірісті техникалық - экономикалық негіздеу;
- баланстық есептеулер жүргізу;
- өндірістің тиімділігін арттыру көрсеткіштерінің жүйесін жақсарту;
- материал сыйымдылығын, қор сыйымдылығын азайту;
- еңбек өнімділігін арттыру;
- жоғарғы сапалы өнім шығаруды ұлғайту;
- жоспарлардың ыңғайлылығын, ықшамдылығын қамтамасыз ету және т.б.
Кәсіпорынның даму жоспарын прогрессивті техникалық - экономикалық нормалар мен нормативтерді қолдану арқылы негіздейді. Норма дегеніміз қандай да бір өнімді шығаруға кететін қажетті шикізат, материал, отын энергияның ең көп кеткен шығыны, ол абсолюттік шама болып есептеледі.
Норматив дегеніміз-салыстырмалы шама, еңбек құрал-жабдықтарының қолданылуын көрсететін көрсеткіш.
Нормалар мен нормативтерді жасаған кезде, ғылым мен техниканың жаңа жетістіктерін, технологияның өндірістік қуатын кеңінен қолдануды және алғы өнеркәсіптік тәжірибені есепке алып отыру керек.
Техникалық - экономикалық нормалар мен нормативтер мынадай топтар бойынша жасалынады:
- нақты еңбек шығындары (өнімді шығаруға кеткен уақыт шығыны, қызмет ету нормасы, жұмысшылар санының нормативі);
- нақты еңбек шығындары (өнімді шығаруға кеткен уақыт шығыны, қызмет ету нормасы, жұмысшылар санының нормативі);
- материалдық шығындар нормасы (шикізат, материал отын, жылу, энергия, жабдықтарын үлестік нормалары);
- еңбек құрал - жабдықтарын қолдану нормативтері (машиналарды, ірі құрал - жабдықтарды, механизмдерді, құрал - саймандарды қолдану нормативтері);
- өндіріс процесін ұйымдастырудың нормативтері (өндіріс циклінің ұзақтығы, аяқталмаған өндірістің көлемі, шикізат, материалдар, отынның қорлары);
- іске қосылатын кәсіпорын, өндірістер, цехтар мен агрегаттардың жобада берілген өндіріс куатын игерудің нормасы. Бұл арқылы өндіріс қуатының қаншалықты көлемде қолданылуы есептелінеді.
Нормалар мен нормативтер әртүрлі жағдайларда қолданылады. Тірі еңбек шығындарының нормасы еңбек өнімділігінің деңгейін, жұмыс уақытының қолданылу деңгейін, еңбекақының көлемін анықтауға қолданылады. Материалдық материалдың жеке түрлері анықталады.
Нормалар мен нормативтер өнімнің өзіндік құнын анықтау үшін қолданылады.
Жоспарларды техникалық - экономикалық негіздеу арқылы олардың көрсеткіштерін анықтайды.
Жоспарлар мынадай көрсеткіштерді қолдану арқылы жасалынады:
- сандық;
- сапалық;
- көлемдік ;
- үлестік.
Сандық көрсеткіштерге - жалпы өнім мен тауар өнімнің көлемі, сатудың көлемі, жұмысшылардың саны, жалақының қоры, пайда көлемі, әртүрлі өндірістік шығындардың мөлшері жатады.
Сапалық көрсеткіштерге - өндірістің экономикалық тиімділігі, еңбек өнімділігінің өсуі, өзіндік құнды азайту, өндірістің тұрақтылығы, қор сыйымдылығы, өнімнің сапасы жатады.
Сандық және сапалық көрсеткіштер бір-бірімен тығыз байланысты болады.
Көлемдік көрсеткіштерге - өндірістің жалпы көлемі, жеке процестер мен факторлардың көлемі жатады.
Үлестік көрсеткіштерге - бір-бірімен байланысты бірнеше көрсеткіштердің арақатынасы жатады, мысалы: бір өнімді шығаруға кеткен металл шығыны.
Өнеркәсіптің жоспарлық көрсеткіштерін есептеу үшін табиғи, еңбек және құндық өлшемдер қолданылады.
Табиғи өлшемдер - өндірістің көлемін, материалды ресурстарды жоспарлағанда қолданылады. Олар сапалық жэне сандық көрсеткіштерді қамтиды.
Еңбек өлшемдері - еңбек өнімділігін есептегенде, жалақының мөлшерін, өнім нормасын есептегенде қолданылады. Әдетте норма - сағатпен белгіленеді.
Құн өлшемдері - көрсеткіштердің құнын көрсетеді. Құн өлшемі арқылы өнімді сату көлемі, тауар және жалпы өнім жоспарланады.
Маркетингті жоспарлау
Маркетингтік жоспар жалпы корполративтік жоспардың маңызды бір бөлімі.Оған кәсіпорынның әр функционалдық бағыттарының (өндіріс,қаражат,өткізу,кадр,маркетинг) жоспарлары кіреді.
Маркетингтік жоспар кәсіпорынның маркетингтік қызметін жоспарлау мен жүргізу құралы.Оның көмегімен үздіксіз кәсіпорынның мүмкіндіктерін нарықтың талаптарына сәйкес келтіруге бағытталған талдау,басқару және тексеру үрдісі қамтамасыз етіледі.
Маркетинг жоспарының кезеңдері:
1.ағымды жағдай мен маркетингтік мүмкіндіктерді талдау;
2.мақсаттарды анықтау;
3.стратегиялық шешімдерді қабылдау;
4.маркетингтік шаралардың жоспарын әзірлеу;
5.шығындардың жалпы көлемі мен құрамын есептеу,
6.тексеру және жоспарға түзету;
Маркетинг жоспарларын ұтымды етіп жасап,оны зор табыспен жүзеге асыру үшін нысанды амалдар (процедуралар),ұйымдастыру жүйесі,сауатты әдістеме,жазбаша жоспардың болуы қажет.
Маркетингтік жоспар айқын көрсетіліп,ұжымда талқылануы керек.Жоспарлауға қатысушы менеджерлер маркетинг жоспарын әзірлеудің мәнін,рөлін,мақсаттарын,талдау мен жасау тәсілдерін білгені жөн.Жоспардың табысты орындалуы үшін менеджерлер арасында міндеттерді дұрыс бөліп,оның жасау мерзімін,бюджетін белгілеу қажет.
Маркетинг жоспары-бұл белгілі уақытта маркетинг мақсатына жету үшін әзірленген жүйелік және біртұтас бағдарламалар жиынтығы нысандандырылған құжат.
Ол-маркетингтік шараларды үйлестірудің негізгі құралы.Көптеген ұйымдарда маркетингтік жоспарлар жетекші бөлімдердің қызметкерлерінің бірлескен тобымен жасалып,басқарудың сәйкес деңгейлерінде жүзеге асырылады.
Маркетингтік жоспарлар корпорация және оның бөлімшелері,стратегиялық шаруашылық бөлімшелер (СШБ),компания,өнім түрлері және жеке өнім,жеке нарықтар және маркетинг кешенінің әрбір элементі бойынша жасалынад
1.2 Маркетинг жүйесіндегі стратегиялық жоспарлау
Көптеген фирмалар ресми қабылданған жоспарсыз жұмыс атқаруда. Жаңадан құрылған фирмалардың басшылары жұмыспен сонша көп айналысатындығынан олардың - жоспармен айналысуға уақыты жоқ. Кемелденген фирмаларда, көптеген басқарушылардың айтуынша, олар осы уақытқа дейін формалъды, жоспарлаусыз да жұмыстарын орындап келе жатқандықтан, оның онша маңызы болмағаны ғой деп санайды. Олар жоспарды жазбаша дайындауға уақытын алғызғысы да келмейді. Олардың айтуынша, нарықтағы жағдай соншама тез өзгеретіндіктен, жоспарлаудан онша пайда болмай, ол ақыр аяғында шаң болып сатыда жатады. Міне, сондықтан және де басқа бірқатар себептерден көптеген фирмалар өздерінде формальды жоспарлаумен айналыспайды.
Дегенмен, формалъды жоспарлау бірталай пайдалардан дәмелендіреді. Ол пайдаларды Мелвиил Бранч мынадай ретімен атап өтеді:
1.Жоспарлау басшыларды тұрақты түрде келешекті ойлауға итермелейді.
2.Ол фирманы алдын ала жасалған әрекеттеріне тура үйлестіруге мүмкіншілік береді.
3.Ол келешекте бақылауға болатын жұмыс көрсеткіштерін белгілеуге мүмкіншілік береді.
4.Ол фирманың өз міндеттерін және саяси нұсқауларын дәл анықтауға мәжбүр етеді.
5.Фирманың төтенше езгерістерге дайыңдығын жоғарылатады.
6.Ол барлық лауазымды адамдардың міндеттерінің өзара байланысын көрнекті көрсетеді.
Стратегиялық жоспарлау фирма шегіндегі басқа жоспарлар үшін плацдарм болатын болғандықтан оны ең алдымен қараймыз. Стратегиялық жоспарлауға былай деп анықтама береміз:
Стратегиялық жоспарлау - бұл маркетингілік өрісте фирма мақсаты мен потенциальды мумкіншіліктерін стратегиялық қатынаста болдыру және жалғастыруға керекті басқару процесі. Ол фирманың дәл тұжырымдалған бағдарламалық мәлімдемесіме, көмекші мақсаттар мен міндеттер мазмұндамаларына, дұрыс шаруашьшық портфеліне және өсу стратегиясына сенеді.
Стратегиялық жоспарлау үш негізгі шарттарды сақтауды талап етеді:
Бірінші шарт-компанияның қызметі инвестициялық қоржынды басқару принципінде құрылады.оның мәні-компанияның әрбір қызмет бағытын орындау үшін ресурстардың тиісті түрде бөлінуінде.
Екінші шарты-әрбір қызмет түрінің келешегін бағалау.Осы мақсатпен нарықтық өсу көрсеткіштері және компанияның нақты нарықтағы позициясы зерттеледі.тек ағымдық сату немесе пайда көлеміне бейімделген компаниялар олардың шектеулі екндігіне көздері жетті.Мысалы,1970 жылдары «Ford Motor» компаниясы үшін үлкен машиналарды өндіру тиімді болды.алайда нарықтық зерттеулер тұтынушылардың сұранысы шағын литражды автомобильдер жағына ауғанын көрсетті.Сондықтан компания инвестицияларды өндірісі сол кезде залалды болған шағын автомобильдерге жұмсады.
Үшінші шарты-стратегияны әзірлеу.Әр бизнес үшін ұзақ мерзімді мақсаттарға жету жоспары жасалады.Сондықтан,әрбір компания іс-әрекетін,мақсаттарын,мүмкіндіктерін,ресурстарын зерттей отырып,өз стратегиясын әзірлейді.Егер компания саясаты шығындарды төмендетуге бағытталса,оның бәсекелесінің саясаты жаңа өнімге өндіруге бағытталуы мүмкін.
Стратегиялық жоспарлаудың кезендері 1 суретте келтірілген, ал оларды суреттеу төменде бе
1 сурет. Стратегиялық жоспарлаудың кезеңдері
Ақпарат көзі:1,426 бет
Көптеген ірі компаниялардың ұйымдық құрылымы төрт деңгейден тұрады.Олар-корпоративтік,бөлімше,бизнез-бірлік және өндірістік желі деңгейлері.Компанияның бас кеңесі іс-әрекетін келешекте пайда берсе,штаб-пәтер оның бөлімшелерін дамыту,бизнестің жаңа бағыттарын ашу немесе келешегі жоқтарын жабу туралы шешім қабылдайды.Компанияның әрбір бөлімшесі іс-әрект бағыттары бойынша ресурстар бөлінген жоспарын әзірлейді.Бизнес-бірліктің стратегиялық жоспары оны ұзақ мерзімді рентабельділікке,ал өндірістік желінің жоспары мақсаттарына жетуге бағыттайды.
Көптеген компанияларда маркетингтік жоспар стратегиялық және тактикалық екі деңгейде әзірленеді.Стратегиялық жоспар компанияның даму келешегін анықтайды, тактикалық-ағымдық міндеттерді шешуге бейімделген.Стратегиялық жоспар тек бір ғана өнім желісіне немесе нарық секторына байланысты жасалып қоймайды,ол кәсіпорынның барлық іс-әрекетін қамтитын бірыңғай жоспардан тұрады.
Қазіргі кезде қазақстандық кәсіпорындар негізінен стратегиялық жоспарлауда қарағанда, жедел жоспарлауды көбірек пайдаланады. Стратегиялық жоспарлау нарықтағы бәсекелестік күрестегі басты фактор болып табылады.
Стратегиялық жоспарлаумен айналысатын фирмалардың жетістіктері жоғары болатындығы зерттеулер нәтижесінде анықталған. Стратегиялық жоспарлаудың мәні болашақта технологиялық, экономикалық және әлеуметтік-мәдени өзгерістерге байланысты өсіп отырады.
II-Бөлім.Кәсіпорынның жұмысын жоспарлау
2.1.«Қант»ААҚ жалпы сипаттама
«Қант»ААҚ Жамбыл Облысының Тараз қаласының Шығыс өңірінде орналасқан. Қант өндірісі жалпы тамақ индустриясында ең алғы саласы болып табылады.«Қант»ААҚ шаруашылық объектісі ретінде қалыптасқан. Кәсіпорынның 1993 жылы 17 желтоқсанда тіркелінді. Куәлік N 10508. жарғы облыстық әділет басқармасымен бекіттілді. «Қант»ААҚ заңды тұлға және өндірістік қызметін Қазақстан Республикасының қызмет етуші заңы және жарғысы негізінде жұмысын жүргізуде. «Қант»ААҚ өз алдына балансы, банктік есел шоты және өзінің аты көрсетілген мөрі бар. «Қант»ААҚ-ның қызметінің мақсаты болып өндірістік қызметтен табыс алу. «Қант»ААҚ-ның негізгі өндірісіне - ком, патока, әк шығару өнімдері жатады. Қосымша өндірісіне - жылу, электро энергияларын, су қамтамасыз ету және су коймаларын, химиялық тазартылған су, қысылған ауа, қаптарды шығару және жөндеу, теміржолдық көлікке кызмет көрсету, жөндеу - механикалык шеберхананың қызметі, электроцехтың қызметі, КИПиА цехының қызметі, жөндеу - құрылыс учаскісі жатады.
«Қант»ААҚ өзінің тарихын Жамбыл қант комбинаты болып бастады. Оның құрылысы 1932 жылы каңтарда басталды,ал 1937 жылы ақпанда іске қосылды.Уақыт ағысымен кәсіпорынның аты да, басқаруы да өзгеріп отырды.
1932 жылдың қаңтарынан ССРО құрылыс жөніндегі халық комиссариатының қант зауыттарының құрылысы мен монтажы жөніндегі бүкіл одақтың трестінің Әулие-Ата қант зауытының құрылыс конторасы.
1935 жылдың қаңтарынан ҚазССР Оңтүстік Қазақстан Облысының Алматы қант қызылша трестінің Әулие - Ата зауыты.
1938 жылдың қаңтарынан ҚазССР Оңтүстік Қазақстан Облысының Жамбыл қант қызылша зауыты.
1939 жылдың қаңтарынан – «Жамбыл қант комбинаты».
1993 жылдың қазанынан «Қант»ААҚ. «Қант орталығы» ЖШС-тің мерзімі 5 жылға созылған сенімділік басқармасының қол астында. Бизнес - жоспары өнеркәсіптің өзінде жасалынады,кәсіпорынды шикізатпен фирманың президенті қамтамасыз етеді (шетелдік қант - сырец). Одан басқа күзде зауыт жеке тұлғалармен, шаруа қожалықтармен келісім шартқа тұрып олардың өткізген қант қызылшасын өңдейді. Қызылшаның өңдеген ақысына өңделген заттың 35 % кәсіпорында қалады.
«Қант»ААҚ шығарылатын өніміндерінің негізгі номенклатурасы: кұмшекер, кант рафинады және т.б. ассортименттер.
«Қант»ААҚ-ның келесі құрылымдық бірліктерден тұрады: қант қызылша зауыты, рафинад зауыты, ТЭЦ, механикалық цехі, шикізат бөлі-мі.Олардың бәрі кәсіпорын территориясында орналасқан және қызметтерін Қазақстан Республикасы заңына сәйкес атқарады.
АӨК қант өнеркәсібі республикада ең ірі Тараз шақпақ қант шығаратын комбинаты негізінде дамыған. Бұл комбинат жергілікті шикізаттарды пайдаланып, республиканың барлық шақпақ қаңтын өңдіреді. Қант өндірісінің қалдығын пайдалану негізі де осы АӨК республикада шығарылатын этил спиртінің 2/3 жуығы өндіріледі.
Қант өнеркәсібі көп көлемді шикізат өндеп аз көлемді ілеспелі өнім береді.Сондықтан қант кәсіпорындарын шикізат көздеріне және осы саланың қалдықтарын тұтынушыларға жақын орналастыру жөн.
Кез келген әлеуметтік - экономикалық жүйе біршама дербес бірақ өзара байланыс екі бөліктен тұрады:олар басқару және басқарылатын бөліктер.
Басқару - ұйымдасқан жүйеге нысаналы түрде ықпал жасау оның белгіленген құрылымын сақтау, қызметтің тәртібі мен мақсатын қолдау. Түрлері: заттарды басқару - технологиялық процестерді басқаруға саяды, адамдарды басқару - өндірісті (өндірістік ұжымдарды) басқаруға саянды. Органдар (ақпараттың болуы), кадрлар (басқарушылар, мамандар орындаушылар), басқару техникасы (ақпарат жинау, тарату, өңдеу құралдары) жүйесі басқарудың материалдық негізі болып табылады.
Кәсіпорынды басқару - басшының не басқару органдарының адамдарды бірлескен еңбек үшін келістіретін және біріктіретін нысаналы, реттеушілік ықпал жасауы. Ол басқару принциптерін және меншік иесінің өз мүлкін шаруашылыққа пайдалану құқықтарын ұштастыру негізінде кәсіпорынның жарғысына сәйкес жүзеге асырылады. Жалпы алғанда кәсіпорынды басқару басқарушылық шешімдердің принциптерін, функцияларын, әдістерін, теориясын, ұйымдық құрылымды, техникалық құралдар мен технологияны автоматтандырылған басқару жүйелерін қамтиды.
Басқару әдістері - басқару қызметінің тәсілдері, олардың көмегімен еңбек ұжымының, жекелеген орындаушылардың жұмысы басқару объектісінің алдында тұрған мақсаттарға жетуге бағытталады. Олар экономикалық заңдар талаптарын тәжірибеде іске асыру кұралы болып .......