Мазмұны
Кіріспе…………………………………………………………………………..3
1. Тіршіліктану пәні бойынша топтап оқыту әдісі………………………...6
2. ДНК молекуласының екі еселену жолдары мен маңызын өтудегі сызбалармен жұмыс…………………………………………………………..10
2.1. Танымдық ойын………………………………………………………….12
2.2. Тіршіліктану пәнінен электронды оқулық ақпараттық дамыта оқыту технологияларын пайдаланып «Микроэволютция Түр түрдің популятцияық құрлымы» тақырыбында сатылай кешенді пайдалану әдісімен сабақ өту……………………………………………………………..14
2.3. Генетика тақырыбын математикалық әдістермен оқытқанда комбинаториканың әдістері және ықтималдық теориясы бойынша өту……………………………………………………………………………...15
3. Қорытынды……………………………………………………………23
4. Пайдаланылған әдебиеттер.
Кіріспе.
Адамзатты болашаққа апарар құдіретті күш – білімде Қазақстан Республиасының «Білім туралы » заңында Білім беру жүйесінің басты міндеті – ұлттық және азаматтық құндылықтар ғылым мен практика жетістіктері және адамды қалыптьастыруға кәсіби шеберлігн шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау деп жазылған. Оқытудың технологияларын енгізу білім беруді ақпараттандыру халықаралық ғаламдық комуникациялық желілерге шығу деп блім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттері көзделді.
Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп ұжымдарының әр мұғплімінің күнделікті ізденсісі арқылы барлық жаңалықтар мен қайта құру өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа қарым қатынасқа өту қажеттілігі туындайды.
Егеменді елдің – оқу білімдгінің тереңдігімен өлшенеді. Тоассыз үздіксіз дамытуды талап етеді. Елбасының Қазақстан – 2030 даму бағдарламаында Біздң жас мемлекетміз өсіп жетіліп кемелденеді, жас шәкірттер онымен бірге ер жетеді. Олар өз ұрпағының жауапты да жігерлі білім өрісі биік денсаулықтары мықты өкілдері болады. Олар бабаларының игі дәстүрін сақтай отырып қазіргі заманғы нарықтың экономика жағдайындва жұмыс істеуге даяр. Олар бейбіт жылдам өркендеу үстіндегі күллі әлемге әйгілі әрі сыйы өз елінің патриоттары болады деп көрсетілгендей ертеңгі келер күннің бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал етеді.
Еліміздегі дүбірлі өзгерістер мен қайта жаңғырулар білім бағдарламасына да өзгерістер әкелді. Білім стандартының жасалынуы, тол оқуылқтарымыздың жасалуы, мектептері жаппай компютерлендіру, білім мазмұның байыту әлемдік білім кеңістігіне ену мақсатындағы жұмыстар сол өзгерістердің куәсі Оқытудың негізгі мақсаты өз бетінше дами алатын жеке тұлға қалыптастыру болағндықтан оқушылар өз бетінше танымдық әреет етудің әдістерімен дағдыларын менгеру керек. Сабақ түрі жаңа заман талабына сай өзгеріп жаңарып отырса оқушының эмоцияық сезім түйсіктерне жақсы әсер етеді. Мұғалім бұл үшін дәстүрлі шеңберде қалып қоймай тың ізденістер жасауы тиіс.
Бүгінгі таңда білім беру әлеуметтік құрылымының маңызды элементтерінің біріне айналуда. Дүниежүзінде білімнің әлеуметтік рөлі артып, адамның болашағы оның алған білімінің сапасының көлеміне, ойлау деңгейіне байланысты болады.
Осы тұрғыда бүгінгі күні жаңа технологияның тиімді әдіс-тәсілдерін, жас ұрпақтың бойына сіңіре отырып, қоршаған ортаны қорғау арқылы эқологиялық тәрбие беру ұстаздардың басты міндеті болып отыр. Ол үшін әрбір ұстаз үнемі шеберлігін арттырып отырмаса, бала- деңгейінің дамуы төмендейді. Осының—-бәрі бір күннің іс –әрекеті емес, оған уақыт керек. «Ұстаздық ету уақыт ұту емес -өзгенің бақытын аялау, өзінің уақытын аямау» деп Ж.Ж. Руссо бекер айтпаған.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында оқыту - формасын; әдістерін, технологияларын таңдауда көп нұсқалылық қағидасы бекітілгең, бұл білім мекемелерінің мұғалімдеріне өзіне оңтайлы нұсқаны қолдануға - педагогикалық процестерді кез келген үлгімен, тіпті авторлық үлгімен құруға мүмкіндік береді.
Жалпы білім беретің мектептегі биология пәніңің негізі бастауыш білім беру сатысында дүниетану - пәні негізінде құралады. Бұл пән бойынша оқушыларға еліміздің табиғаты, табиғи байлығы, экономикасы, ғылымы мен мәдениеті, этика, әдеп, эстетика, адам-адам, адам-қоғам, адам-табиғат арасындағы қарым-қатынас түрлері - жайында ғылыми-сарамандық ұғымдар беріледі. Пәнді оқып үйрену барысында оқушылар дүниенің үш құрамдас бөлігі: адам, қоғам, табиғат саласынан білім алады. Биология, химия, география пәндерінің бастама негіздері қаланып, соның ішінде қоршаған дүние заттары, құбылыстары, табиғат эқология туралы ғылыми түсінік қалыптасады.
Виология - бұл орта буында алғаш қосылатын пән. Сондықтан оқушы орта буында өсімдік құрылысы, өсімдік жайындағы білім берудің алғашқы баспалдағымен танысады. Осы пәнді оқытуда жаңа технологиялардың тиімді әдісін алып жетілдіру барысында есте сақтауға негізделген ақыл ойын дамытатын оқуға көшу, мұғалім мен оқушының тең субъектіге түсіп ытымақтастықта болуын қажет етеді. Ынтымақтастық идеяларында тұжырымдамада қаралған азаматтандыру мәселесі, еркін білім беруде оқушының және тұлғалық күшінің дамуына шығармашылық деңгейінің өсуіне көмектесетің жоба қажет болады. Осы тұрғыда сын тұрғысынан ойлауды дамыту жобасы оқушылардың тұлғасын дамытуға зор үлесін қосады.
1. Тіршіліктану пәні бойынша топтап оқыту әдісі
Дарвиннің эволютциялық ғылыми теориясын жергілікті жер жануарларын мысалға алу арқылы түсіндіре отырып қазақ халқының салт-дәстүрін ұлттық өнерін насихаттау, оқушыларды Отаның сүюге, табиғатты қорғауға тәрбиелеу мақсатында сабақ өткіздім.
«Тәрбиесіз алған білім адам баласының қас жауы » деп Әл – Фараби айтқандай сабақ беретін сыныптарда ұлттық өнерді ұлттық тәрбиені дәріптейтін сабақтар өткізу өте тиімді.
Ұлт тағдыры болашақ жас ұрпақтың еншісінде екнендігін ескере отырып оқушыны Отаның сүюге ұлттық өнерді қадірлей білуге тәрбиелеуіміз қажет.
Эволюцияның қозғаушы күштерін оқытуда оқушылар тірек-сызбалар мен сөйлей отырып, Дарвиннің эволюциялық теориясының мәнін ашады.
1. Сабақта оқушы табиғатта бір даралар жойылып, епкіншілері көбейіп отыратының яғни табиғаттың өзі сұрыптау жүргізетінін адамның қолдан сұрыптау жүргізіп өз иглігіне пайдаланып отыратындығын түсінеді.
2. Көшпелі салт-дәстүрге сай өзіндік өнер түрлері қалыптасқан қазақстың сал-серілік, аңшылық, саятшылық өнеімен қайта қауышады.
3. Барлық күш жігері жүйрітігі саналатын «Қазақстаның ғажайыбы» атанға ақбөкенмен, оның ерекше қасиеттерімен танысады.
Сабақ топтап оқыту әдісмен жүргзілді. Сабақтың бұл әдісінің алыну себебі оқушы топпен ойлана отырып, белгілі бір қорытындыға келеді. Әр оқушы өз ойын айта отырып топ болып оны жинақтап қорытындылайды. Әр топ өзне берілген тапсырмамен жұмыс жасайды.Дарвин эволютцияның қозғаушы күштері деп атап көрсеткен:
1. «Тіршілік үшін күрес».
2. «Тұқым қуалайтын өзгергіштер».
3. «Табиғи сұрыпталу» екендігін айта отырып, оқушыға ой тастай отырып оқушыға ой тастап, мысал өмірмен байаныстыра келтіру. Сызба кестелер үш топқа таратылады. Әр сызба кестеге тақырып қойылады.
Мысалы: «1-топқа тіршілк үшін күрес».
Шегіртке саныңың артуы мысал ретінде алынды Оқушы сызба деректерге қарай отырып, бунақданалардің даму сатысы шала түрленіп дамуды еске түсіреді. Жұмыртқа – дернәсіл – имаго.
Аналық шегіртке құрсағының ұшындағы жұмыртқа салғышпен қоймақалта жасап ішіне жұмыртқаларын салатының суретке қарай отырып,
1 топ оқушылары жарыса талдайды.
Астындағы «кілтті» сөздерді оқи отырып, өз ойларын жинақтап қорытындылайды. Жауынның аздығы. Қоректің молдығы. Қолайлы жағдай. 1999 жылы Қазқстанда шегірткенің саныңың артуына байланысты 6 млн.ға жер бүлінді.
2 топқа берілген тапсырма «Қолдан сұрыптау» тақырыбына Қазақстан қумай тазысы алынды.
Тазыны қандай мақсатта пайдаланады. Сызба кестедегі суреттер арқылы оқушы аңшылық саяхатшылық өнері туралы айтады. (Басқа ит қолтұқымдары қарастырылмайды).
2. Неліктен тазы ит аңшылыққа таңдап алынды.
2 топ оқушылары жарыса өз ойларын айтады. Жүйрік иісшіл, епті т.б. Енді осыдан қорытынды шығару керек. Қазақ халқының аңшылық саятшылық өнері ертеден бар, ал аңшы аңға тек таза ит пен ғана емес, астында жүйрік аты, қолында қыран құсын алып шығатының оқушы сызба-кестеге қарай отырып қорытындылайды.
3-топ оқушыларына «Табиғи сұрыпталу» тақырыбы берілді. Сызба-кестеге қарай отырып оқушы түсінік береді. Ақбөкеннің жауы қасқыр. Қасқыр тек әлсіз ауруларын ғана ұстап жейді. Сонымен бірге -уаттын алыстығы табиғаттың қолайсыз жағдайынан жүйрік күштілері ғана қалатындығыны оқушы талдап айтып береді.
Әр топтың оқушыларын сөйлеіп болып мұғалім қорытынды жасайды. Оқушы тек талдау жасайды, ал мұғалім ғылыми тұрғыда қорытындылайды.
Сабақтың бұл формасы оқушылардың ұжым болып ойлануын қамтамасыз етеді. Ақбөкеннің суреті, құмай тазы. шегірткенің көбею суреттерін талдай отырып, оқушы Ч. Дарвиннің эволюциялық теория-сын дәлелдеп сөйлегенін өзі де білмей қалады.
С. Жүнісовтің «Ақан-сері» кітабынан үзінді.
«...Сұлу киім жүйрік ат құмай тазы, алғыр бүркіт Ақанда болды. Қалың қарауылдың ойын-тойының көркі Ақан болды. Біріне бедеу мінігізіп, біріне бүлде кигізіп дегендей, 15-20 жігітті өзі тәрбиелеп нөкер қылып алды басында бұлғақтаған үкі, қолында домбыра, аузында ән. Жігіттердің бәрі балуан, бәрі аңшы. Бірақ Ақанның үні озгсшс. Дала күңірсніп. Акан он шырқаса, жастар би билсген, кемпір өрмегін, сұлу қып кестесін, аңырып тыңдай қалады».....
Кіріспе…………………………………………………………………………..3
1. Тіршіліктану пәні бойынша топтап оқыту әдісі………………………...6
2. ДНК молекуласының екі еселену жолдары мен маңызын өтудегі сызбалармен жұмыс…………………………………………………………..10
2.1. Танымдық ойын………………………………………………………….12
2.2. Тіршіліктану пәнінен электронды оқулық ақпараттық дамыта оқыту технологияларын пайдаланып «Микроэволютция Түр түрдің популятцияық құрлымы» тақырыбында сатылай кешенді пайдалану әдісімен сабақ өту……………………………………………………………..14
2.3. Генетика тақырыбын математикалық әдістермен оқытқанда комбинаториканың әдістері және ықтималдық теориясы бойынша өту……………………………………………………………………………...15
3. Қорытынды……………………………………………………………23
4. Пайдаланылған әдебиеттер.
Кіріспе.
Адамзатты болашаққа апарар құдіретті күш – білімде Қазақстан Республиасының «Білім туралы » заңында Білім беру жүйесінің басты міндеті – ұлттық және азаматтық құндылықтар ғылым мен практика жетістіктері және адамды қалыптьастыруға кәсіби шеберлігн шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау деп жазылған. Оқытудың технологияларын енгізу білім беруді ақпараттандыру халықаралық ғаламдық комуникациялық желілерге шығу деп блім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттері көзделді.
Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп ұжымдарының әр мұғплімінің күнделікті ізденсісі арқылы барлық жаңалықтар мен қайта құру өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа қарым қатынасқа өту қажеттілігі туындайды.
Егеменді елдің – оқу білімдгінің тереңдігімен өлшенеді. Тоассыз үздіксіз дамытуды талап етеді. Елбасының Қазақстан – 2030 даму бағдарламаында Біздң жас мемлекетміз өсіп жетіліп кемелденеді, жас шәкірттер онымен бірге ер жетеді. Олар өз ұрпағының жауапты да жігерлі білім өрісі биік денсаулықтары мықты өкілдері болады. Олар бабаларының игі дәстүрін сақтай отырып қазіргі заманғы нарықтың экономика жағдайындва жұмыс істеуге даяр. Олар бейбіт жылдам өркендеу үстіндегі күллі әлемге әйгілі әрі сыйы өз елінің патриоттары болады деп көрсетілгендей ертеңгі келер күннің бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал етеді.
Еліміздегі дүбірлі өзгерістер мен қайта жаңғырулар білім бағдарламасына да өзгерістер әкелді. Білім стандартының жасалынуы, тол оқуылқтарымыздың жасалуы, мектептері жаппай компютерлендіру, білім мазмұның байыту әлемдік білім кеңістігіне ену мақсатындағы жұмыстар сол өзгерістердің куәсі Оқытудың негізгі мақсаты өз бетінше дами алатын жеке тұлға қалыптастыру болағндықтан оқушылар өз бетінше танымдық әреет етудің әдістерімен дағдыларын менгеру керек. Сабақ түрі жаңа заман талабына сай өзгеріп жаңарып отырса оқушының эмоцияық сезім түйсіктерне жақсы әсер етеді. Мұғалім бұл үшін дәстүрлі шеңберде қалып қоймай тың ізденістер жасауы тиіс.
Бүгінгі таңда білім беру әлеуметтік құрылымының маңызды элементтерінің біріне айналуда. Дүниежүзінде білімнің әлеуметтік рөлі артып, адамның болашағы оның алған білімінің сапасының көлеміне, ойлау деңгейіне байланысты болады.
Осы тұрғыда бүгінгі күні жаңа технологияның тиімді әдіс-тәсілдерін, жас ұрпақтың бойына сіңіре отырып, қоршаған ортаны қорғау арқылы эқологиялық тәрбие беру ұстаздардың басты міндеті болып отыр. Ол үшін әрбір ұстаз үнемі шеберлігін арттырып отырмаса, бала- деңгейінің дамуы төмендейді. Осының—-бәрі бір күннің іс –әрекеті емес, оған уақыт керек. «Ұстаздық ету уақыт ұту емес -өзгенің бақытын аялау, өзінің уақытын аямау» деп Ж.Ж. Руссо бекер айтпаған.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында оқыту - формасын; әдістерін, технологияларын таңдауда көп нұсқалылық қағидасы бекітілгең, бұл білім мекемелерінің мұғалімдеріне өзіне оңтайлы нұсқаны қолдануға - педагогикалық процестерді кез келген үлгімен, тіпті авторлық үлгімен құруға мүмкіндік береді.
Жалпы білім беретің мектептегі биология пәніңің негізі бастауыш білім беру сатысында дүниетану - пәні негізінде құралады. Бұл пән бойынша оқушыларға еліміздің табиғаты, табиғи байлығы, экономикасы, ғылымы мен мәдениеті, этика, әдеп, эстетика, адам-адам, адам-қоғам, адам-табиғат арасындағы қарым-қатынас түрлері - жайында ғылыми-сарамандық ұғымдар беріледі. Пәнді оқып үйрену барысында оқушылар дүниенің үш құрамдас бөлігі: адам, қоғам, табиғат саласынан білім алады. Биология, химия, география пәндерінің бастама негіздері қаланып, соның ішінде қоршаған дүние заттары, құбылыстары, табиғат эқология туралы ғылыми түсінік қалыптасады.
Виология - бұл орта буында алғаш қосылатын пән. Сондықтан оқушы орта буында өсімдік құрылысы, өсімдік жайындағы білім берудің алғашқы баспалдағымен танысады. Осы пәнді оқытуда жаңа технологиялардың тиімді әдісін алып жетілдіру барысында есте сақтауға негізделген ақыл ойын дамытатын оқуға көшу, мұғалім мен оқушының тең субъектіге түсіп ытымақтастықта болуын қажет етеді. Ынтымақтастық идеяларында тұжырымдамада қаралған азаматтандыру мәселесі, еркін білім беруде оқушының және тұлғалық күшінің дамуына шығармашылық деңгейінің өсуіне көмектесетің жоба қажет болады. Осы тұрғыда сын тұрғысынан ойлауды дамыту жобасы оқушылардың тұлғасын дамытуға зор үлесін қосады.
1. Тіршіліктану пәні бойынша топтап оқыту әдісі
Дарвиннің эволютциялық ғылыми теориясын жергілікті жер жануарларын мысалға алу арқылы түсіндіре отырып қазақ халқының салт-дәстүрін ұлттық өнерін насихаттау, оқушыларды Отаның сүюге, табиғатты қорғауға тәрбиелеу мақсатында сабақ өткіздім.
«Тәрбиесіз алған білім адам баласының қас жауы » деп Әл – Фараби айтқандай сабақ беретін сыныптарда ұлттық өнерді ұлттық тәрбиені дәріптейтін сабақтар өткізу өте тиімді.
Ұлт тағдыры болашақ жас ұрпақтың еншісінде екнендігін ескере отырып оқушыны Отаның сүюге ұлттық өнерді қадірлей білуге тәрбиелеуіміз қажет.
Эволюцияның қозғаушы күштерін оқытуда оқушылар тірек-сызбалар мен сөйлей отырып, Дарвиннің эволюциялық теориясының мәнін ашады.
1. Сабақта оқушы табиғатта бір даралар жойылып, епкіншілері көбейіп отыратының яғни табиғаттың өзі сұрыптау жүргізетінін адамның қолдан сұрыптау жүргізіп өз иглігіне пайдаланып отыратындығын түсінеді.
2. Көшпелі салт-дәстүрге сай өзіндік өнер түрлері қалыптасқан қазақстың сал-серілік, аңшылық, саятшылық өнеімен қайта қауышады.
3. Барлық күш жігері жүйрітігі саналатын «Қазақстаның ғажайыбы» атанға ақбөкенмен, оның ерекше қасиеттерімен танысады.
Сабақ топтап оқыту әдісмен жүргзілді. Сабақтың бұл әдісінің алыну себебі оқушы топпен ойлана отырып, белгілі бір қорытындыға келеді. Әр оқушы өз ойын айта отырып топ болып оны жинақтап қорытындылайды. Әр топ өзне берілген тапсырмамен жұмыс жасайды.Дарвин эволютцияның қозғаушы күштері деп атап көрсеткен:
1. «Тіршілік үшін күрес».
2. «Тұқым қуалайтын өзгергіштер».
3. «Табиғи сұрыпталу» екендігін айта отырып, оқушыға ой тастай отырып оқушыға ой тастап, мысал өмірмен байаныстыра келтіру. Сызба кестелер үш топқа таратылады. Әр сызба кестеге тақырып қойылады.
Мысалы: «1-топқа тіршілк үшін күрес».
Шегіртке саныңың артуы мысал ретінде алынды Оқушы сызба деректерге қарай отырып, бунақданалардің даму сатысы шала түрленіп дамуды еске түсіреді. Жұмыртқа – дернәсіл – имаго.
Аналық шегіртке құрсағының ұшындағы жұмыртқа салғышпен қоймақалта жасап ішіне жұмыртқаларын салатының суретке қарай отырып,
1 топ оқушылары жарыса талдайды.
Астындағы «кілтті» сөздерді оқи отырып, өз ойларын жинақтап қорытындылайды. Жауынның аздығы. Қоректің молдығы. Қолайлы жағдай. 1999 жылы Қазқстанда шегірткенің саныңың артуына байланысты 6 млн.ға жер бүлінді.
2 топқа берілген тапсырма «Қолдан сұрыптау» тақырыбына Қазақстан қумай тазысы алынды.
Тазыны қандай мақсатта пайдаланады. Сызба кестедегі суреттер арқылы оқушы аңшылық саяхатшылық өнері туралы айтады. (Басқа ит қолтұқымдары қарастырылмайды).
2. Неліктен тазы ит аңшылыққа таңдап алынды.
2 топ оқушылары жарыса өз ойларын айтады. Жүйрік иісшіл, епті т.б. Енді осыдан қорытынды шығару керек. Қазақ халқының аңшылық саятшылық өнері ертеден бар, ал аңшы аңға тек таза ит пен ғана емес, астында жүйрік аты, қолында қыран құсын алып шығатының оқушы сызба-кестеге қарай отырып қорытындылайды.
3-топ оқушыларына «Табиғи сұрыпталу» тақырыбы берілді. Сызба-кестеге қарай отырып оқушы түсінік береді. Ақбөкеннің жауы қасқыр. Қасқыр тек әлсіз ауруларын ғана ұстап жейді. Сонымен бірге -уаттын алыстығы табиғаттың қолайсыз жағдайынан жүйрік күштілері ғана қалатындығыны оқушы талдап айтып береді.
Әр топтың оқушыларын сөйлеіп болып мұғалім қорытынды жасайды. Оқушы тек талдау жасайды, ал мұғалім ғылыми тұрғыда қорытындылайды.
Сабақтың бұл формасы оқушылардың ұжым болып ойлануын қамтамасыз етеді. Ақбөкеннің суреті, құмай тазы. шегірткенің көбею суреттерін талдай отырып, оқушы Ч. Дарвиннің эволюциялық теория-сын дәлелдеп сөйлегенін өзі де білмей қалады.
С. Жүнісовтің «Ақан-сері» кітабынан үзінді.
«...Сұлу киім жүйрік ат құмай тазы, алғыр бүркіт Ақанда болды. Қалың қарауылдың ойын-тойының көркі Ақан болды. Біріне бедеу мінігізіп, біріне бүлде кигізіп дегендей, 15-20 жігітті өзі тәрбиелеп нөкер қылып алды басында бұлғақтаған үкі, қолында домбыра, аузында ән. Жігіттердің бәрі балуан, бәрі аңшы. Бірақ Ақанның үні озгсшс. Дала күңірсніп. Акан он шырқаса, жастар би билсген, кемпір өрмегін, сұлу қып кестесін, аңырып тыңдай қалады».....