Мазмұны
КІРІСПЕ............................................................................................................7
1. “Кәсіптiк бiлiм” мамандығына оқыту мазмұнының кейбір
мәселелері................................................................................................................9
1.1. Студенттердің “Кәсіптiк бiлiм” мамандығына қызығушылығын қалыптастыру ерекшеліктері..................................................................................9
1.2. Мамандық бойынша студенттерді оқытудің интегративтік функциялары..........................................................................................................13
2. “Кәсіптiк бiлiм” мамандығын меңгеру тәсілдері мен әдістемесі..................19
2.1. Сабақ барысында студенттерді іскерлік пен дағдыға төселдіру...............19
2.2. “Автомобильдің электротехникалық және электрондық жабдықтары” курсын оқыту практикумы...................................................................................21
3. Автомобильдің электротехникалық және электрондық жабдықтарын оқыту мазмұны мен оқыту ерекшеліктері......................................................................30
3.1. “Автомобильдің электротехникалық және электрондық жабдықтары” курсының мазмұны ...............................................................................................30
3.2. Автомобильдің электрлік жабдықтары әдістемесінің ерекшеліктері......35
ҚОРЫТЫНДЫ...............................................................................................44
ӘДЕБИЕТТЕР................................................................................................46
ҚОСЫМША...................................................................................................49
Педагогикалық жоғары оку орындарында болашақ “Кәсіптiк бiлiм” мұғалімдерінің кәсіби дайындықтарын жақсартудың маңыздылығы, алдыңғы шарттары: біріншіден оқылатын курстардың мазмұнды оқыту, мектеп
бағдарламаларының талаптарына тығыз байланысты оқытылуы болып табылады; екіншіден, жоғары оқу орындарында қабылданған білім берудің негізгі мемлекеттік стандарттарында оның теориялық және әдістемелік принциптері ретінде оқытудың мазмұны сандық және сапалық жағымен бағалап, жоғарыдағы талаптың орындалу шартына айналуы керек.
Соңғы айтылған мәселе негізінен жоғары оқу орындарына арналған оқу жоспарларында қарастырылатын пәндердің өзара салмақ үлестерін анықтауға септігін тигізері анық.
050120-“Кәсіптiк бiлiм” оқу жоспарларында педагогикалық-психологиялық пәндер мен жалпытехникалық пәндер және мамандық цикліндегі пәндердiң ара салмағы сандық жағынан өзара алшақтығы байқалады. Оның үстіне соңғы пәндердің көлемінің көптігіне байланысты мамандықты меңгеруші студенттер арасында "Педагогтік" кәсіпке қарағанда "Кәсіптiк бiлiм педагогi" мамандығына деген "қызығушылық" қалыптасқан. Оқыту процесіндегі осындай педагогика-психологиялық қарама-қайшылықгар:
- 050120-“Кәсіптiк бiлiм” мамандықтары бойынша негізгі жоғары білім беру стандарттары мазмұнын қайта қарау;
- оқу жоспарының мазмұнын қайта қарау;
- оқыту процесінде оқытудың интегративтік функцияларын арттыруды т.б. талап етеді.
Жоғарыда айтылған мәселелер негізінде орындалатын дипломдық жұмыстардың талаптарына сәйкес зерттеу жұмысының бағытын, мамандық бойынша өте маңызды болып саналатын арнайы курс "АВТОМАБИЛЬДЕРДІҢ ЭЛЕКТРОТЕХНИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ЖАБДЫҚТАРЫ" -КУРСЫ МАЗМҰНЫ ЖӘНЕ ӘДІСТЕМЕСІ тақырыбы таңдалынып алынды.
Жұмыстың мақсаты: аталған курс мазмұны мен оқыту әдістемесінің педагогикалық негіздерін анықтау.
Жұмыстың нысаны: 050120- “Кәсіптiк бiлiм” профилі бойынша мамандыққа дайындау процесі.
Жұмыстың пәні: мамандық бағытындағы курс мазмұны, курсты оқытудың педагогикалық шарттары.
Жұмыстың ғылыми болжамы: “Кәсіптiк бiлiм” профиліндегі мазмүны бойынша оқыту мазмұны меңгерілетін мамандық талаптарына сай келеді, егерде:
- меңгерілетін мамандыққа қызығушылық артса;
- болашақ “Кәсіптiк бiлiм” мұғалімдері тиянақты кәсіби дайындықтармен қамтамасыз етілсе.
Жұмыстың міндеттері:
1. Мамандыққа бағытталған курс мазмұнын жасау.
2. Меңгерілетін мамандыққа студенттердің ынталығын қалыптастыру негіздерін анықтау.
3. Оқытудағы дифференциалдық оқытудың интегративтік функцияларын анықтау.
4. Студенттердің мамандық бойынша /курс негізінде/ іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыру тәсілдерін анықтау.
1. “КӘСІПТIК БIЛIМ” МАМАНДЫҒЫНА ОҚЫТУ МАЗМҰНЫНЫҢ КЕЙБІР МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1. Студенттердің “Кәсіптiк бiлiм” мамандығына қызығушылығын қалыптастыру ерекшеліктері.
Педагогикалық мамандар дайындау проблемасы соңғы кездерде оқытуды басқаруды ыңғайластыру кезеңдеріне байланысты бүгінгі күннің еңбір ақуалды мәселелерінің бірі болып отыр.
Жалпы дипломдық зерттеу жұмысы осы мәселе төңірегінде негізінен болашақ оқытушылардың осы сала мамандықтарына ынталығы, қызығушылығының кейбір ерекшеліктеріне бағытталды.
Біздің мақсатымыз: біріншіден, студенттерде "оқытушы" оған деген ынта, қызығушылық тудыруда күрделі обьект ретіндегі мамандық екенін анықтау;
Екіншіден, студенттер арасында мамандыққа қызығушылықгы қалыптастырудың жүзеге асырылуы негіздерін анықтау.
Мұнда біз "Оқытушылықтың" күрделілігін оларды дайындауда үш негіз бар екенін анықтадық.
Бірінші. Оқытушы мамандығы динамикалық, үнемі дамып отыратын обьект болғандықтан олар сатыланған құрылым және кәсіби іс-әрекеттері көп факторлы, уақытқа тәуелді білім, біліктілік пен дағдылар меңгеру, осылардың негізінде өндірістік қатынастарға тиіс тәжірибе меңгеру.
Мұндай құрылым мамандыққа деген студенттердің ынтасын қалыптастыру логикасының ылғашқы этапы деуге болады.
Екінші. Студенттердің меңгеріп жатқан мамандығы жалпы "Еңбек" шеңберінде салыстырмалы обьект болып қалыптасады. Осыған байланысты "Инженер-педагог" деген салаға көбірек бейімделеді.
Үшінші. Негізінен екінші фактордың негізінде қалыптасады деуге болады, мұнда белгілі салада еңбек ету, немесе сол сала үшін мамандар дайындау бағытында еңбек етуде адам өзін белгілі бір кәсіп ішіндегі мамандықты толық меңгеруге тиісті квалификацияға ие болуға ұмтылады.
Жоғарыда анықгалған факторлар негізінде біздің ойымызша мұғалімнің ең маңызды ерекшелігінде жалпы білім деңгейі сипат алуы тиіс. Жоғары оқу орындары үшін мамандыққа дайындау процестер, құбылыстар, заңдар мен зандылықтардың ғылыми негізінде құрылуы тиіс. Тек осы бағытта ғана мамандыққа деген ынталылық /қызығушылық/ арттыра алады.
"Кәсіптiк бiлiм" профилінде біз бағытқа үстанған осы жай, мамандыққа қызығушылық қалыптастырудың бірнеше деңгейде өтетінін анықтайды.
Дипломдық жұмыс білім және мәдениет мамандықтарының оқу-әдістемелік бірлесітігінің ұйымдастыруымен құрастырылған “Кәсіптiк бiлiм” профилі бойынша жасалған бағдарламалар проектілерін талқылау кезеңдерінен басталады.
Дегенмен, зерттеу "оқытушы" мамандықтары бойынша қарастырылғандықтан, осы мамандыққа байланысты негізінен бес проблемаға назар аудардық және оны еңбек, кәсіптiк бiлiм мамандықтарынан басқа гуманитарлық мамандықгар бойынша да жүргізуді лайық деп таптық.
Сұралған студенттер үшін мамандыққа байланысты ең маңызды деген педагогикалық проблемаларды атауды ұсындық.
Интервью барысында:
1. "Еңбекке", " Кәсіптiк бiлiмге";
2. Оқыту процесін жетілдіру мәселелеріне;
3. Қазіргі заман оқытушысының орны мен роліне назар аударуларына көңіл бөлдік.
Алынған нәтижелер төмендегілерді анықтады.
1. Қазіргі өмір талабына сәйкес жалпы, кәсіби білім беру мектептерінде "Еңбек",
" Кәсіптiк бiлiм " белгілі бір кәсіп иесі болуға бағыттауы қажет. /50,98 / %.
2. Сұраққа алынған кейбір студенттер мұғалімдік мамандық проблемаларына назар аудармайды. /27,45/%.
Сұрақ негізінде оку практикасына бармаған курс студенттері-мен жүргізілді.
Мұндай жағдайда оқу-тәрбие процестерінің сапасы жөнінде әңгіме қозғау артық та болатынына көзіміз жетті.
Дегенмен, оқу процесінің сапасын арттыру мәселесі:
Біріншіден, мамандық алу сипатында ынталығының барлығы /жалпы кәсіпке емес жеке мамандық иесіне деген/;
Екіншіден, таңдап алынған мамандық мұғалімдік кәсіптің бір жағы ретінде болатындығына тиісті студенттердің оку процесіне деген пікірлері топтастырылды.
Осы ұстанған бағыт бойынша оқытушылық кәсіп проблемасына көзқарас екі тарауға бөлінді:
Біріншісі. Қазіргі кезеңдегі оқытушы кәсібі проблемасы қызықтыратындар- 27,4%
Екіншісі. Оқу процесінің сапасын жетілдіруге байланысты кәсіпке ынталандыру-47,05 %.
Жоғарыдағы зерттеу негіздеріне сүйене отырып, төмендегі пікір талассыз екені анықталады деуге болады, яғни, оқытушылық кәсіпке ынталандыру оқыту процесі деңгейінде жүзеге асырыла алады. Сол себепті де, оқытушылық кәсіпке тарту, кәсіптің мазмұнын белгілі бір обьект ретінде үнемі динамикалық түрде дамытып оқытуды қажет ететінін аңғартты.
Оның ішінде оқытушылық мамандықтарды меңгерудегі оның ғылыми негіздерінің маңызына -47,05 % оқушылар көңіл бөліп отыр. Бұл өмір талабы және соңғы кездердегі өндірістік қатынастардың едәуір диспропорцияға ұшырауының салдары деуге болады.
Жұмысымыздың барысында біздерді қызықтырған және бір мәселе болды. Бұл, кәсіпке, оның ішінде меңгеріп жатқан мамандыққа ал одан таңдап алынған бағыттарды есепке ала отырып кәсіпке деген оқушылардың қызығушылығын зерттеу картинасы тіптен әртүрлі екенін аңғардық.
Біз бағытқа ұсынған " Кәсіптiк бiлiм " проблемасы басқа мамандықтары үшін маңызын түсінушіліктері әртүрлі болып шықты. " Кәсіптiк бiлiм " мамандықтары бойынша оқитындар бұл мамандық проблемасы:
- 91,3 % назар аударса.
тарихшылар-44,7 %
- филологтар-34,1 % ғана көңіл бөлді.
Ал, жалпы оқытушы кәсібінің проблемасына:
1. филологтар -61,0 %
2. тарихшылар - 55,3 %
3. "Еңбек", "Кәсіптiк бiлiм" мамандықтары оқушылары -
8,7 % ғана көңіл бөлді.
Зерттеу нәтижелері көрсетіп тұрғандай, оларға талдау жасағанымызда, оқыту сапасының ғылыми деңгейін жетілдіру проблемалары филологтар үшін жоқ деуге болса, "Еңбек", " Кәсіптiк бiлiм " мамандық студенттері мұндай мәселеге тіпті көзқарастарының өзі тиянақты емес екендігіне көзіміз жетті.
Соңғы мәселе, " Кәсіптiк бiлiм " мамандықтары бойынша педагогика, психология мамандықтары алдында оқыту мазмұнының, оқу процесін жетілдіру мәселелеріне деген күрделі сұрақтарды алға тартады.
1.2. Мамандық бойынша студентерді оқытудың интегративтік функциялары.
Жоғарыда студенттердің оқытушылық кәсіпке, оның ішінде таңдап алынған мамандыққа ынтасы мен қызығушылығының негізгі ерекшеліктеріне зерттеулер жүргізе келіп, бұл мәселенің күрделілігі негізінен оқыту мазмұнын, оқыту процесін үнемі динамикалық обьект ретінде қабылдауымызды талап ететін және сапасының ғылыми жүйеленгенде ғана оқытушылық кәсібі қоғамда жоғары деңгейде көрінетіне көз жеткіздік.
Дегенмен, " Кәсіптiк бiлiм " мамандықтарының таңдап алынған бағыттары бойынша білім берудің ерекшеліктері оқыту процесінде дифференциалдап оқытуға алып келеді.
Әрине, оқытудың мұндай тәсілі өте қолайлы деуге болар еді, егер де, оқу жоспары, оқыту мазмұны, оларға бөлінген /стандарт бойынша/ сағат көлемі көтере алғанда.
Мысалы: алдын ала қасиеттері берілген металл алу мақсатында оған әртүрлі компоненттерді балқыту процесінде араластыру арқылы алуына болады. Яғни, алынған зат - "қорытпа" тек қана өзінің "шектік" сипаттағы белгісінен басқа жаңа қасиеттерге ие болған болар еді. Мінеки, осы мысалдағыдай педагогика саласындағы "металлургиядада" жағдай осылай болып жатуы тиіс. Осы бағытта әртүрлі ғылыми педагогикалық, психологиялық зерттеулер, ұсыныстар жасалынды. Оның үстіне соңғы кездерде студенттер үшін информация каналдары өте көптеп саналады /радио, баспа, теледидар т.б./.
Осындай ақпараттар ағыны студенттер үшін ғылым "қоспасына" айналуы үшін арнайы педагогикалық жұмыстар жүргізілуі тиіс. Бұл жерде оқыту мазмұнының ғылыми негізі пәнаралық байланыста болуы тиіс екенінде дау жоқ. Дегенмен, әрбір мамандықтың арнайы бағыттары курстарын меңгеруде дифференциялдық оқыту алғы шепке шыққан болар еді. Бұл кезде пәнаралық байланыс тағы басқа проблемалар үшін әр түрлі ғылыми-педагогикалық бағыттар ұсталынуы қажет.
Оқу процесінде мұндай бағыт ұстану студенттер әрбір пәндерді-ғылыми танымдық кешен ретінде оқып үйренуі тиіс.
Ал, бұл сайып келгенде әрбір жеке пәндердің өзін меңгеруге белгілі бір білім жүйесін қалыптастыруға білімнің интеграциялануын /жинақ болуын/ талап етеді.
Интеграция- латын тілінде бүтін, жаңғырту, тыңнан жасау, бүтіндікті толықтыру деген мағынада айтылады.
Осы тұрғыдан қарағанда шын мәнінде "әртүрлі пәндер" бойынша студенттерде ұдайы олардан келетін ақпараттардың жинақталуы, өңделуі білімнің интеграциялануына алып келеді. Бірақ, жоғары оқу орындарындағы жеке пәндердің мақсаты мен мазмұны жағынан дифференцияланған, біз ұсынып отырған оқытудың интеграциялық функциясына қайшы келетіні белгілі. Бірақ, олардың өзара табиғат заңдары негізінде бірігуі білімнің ғылыми тұтастығын береді.
Сондықтанда жоғары оқу орындарында оқу процесінің интеграциялық қызметі оқытушыларға сенімді және ыңғайлы. Осындай ақпараттар ағыны студенттер үшін ғылым "қоспасына" айналуы үшін арнайы педагогикалық жұмыстар жүргізілуі тиіс. Бұл жерде оқыту мазмұнының ғылыми негізі пәнаралық байланыста болуы тиіс екенінде дау жоқ. Дегенмен, әрбір мамандықтың арнайы бағыттары курстарын меңгеруде дифференциялдық оқыту алғы шепке шыққан болар еді. Бұл кезде пәнаралық байланыс тағы басқа проблемалар үшін әр түрлі ғылыми-педагогикалық бағыттар ұсталынуы қажет.
Бір бағыттылыққа негізделген құралдарды беру және білімнің интеграциялануын басқару құралдарын анықтау болып табылады.
Кез-келген оқыту процесі информациялық өзара қарама-қатынас негізінде құрылады. Оны графикалық түрде төмендегіше беруге болады.
Сурет 1. Ақпаратты қабылдау схемасы
Жоғарыдағы ақпараттың тасымалдау графигіне төмендегідей мысал келтіруге болады. Телеграф жүйесі арқылы текст жіберу: хабар -әріп не басқа түрге айналдыру -электрлік сигналға айналдыру-сигналдары радио байланыс, не электрлік жүйе арқылы адресатқа жеткізу - кодпен алынған хабарды түсінікті тілге айналдыру-адресатқа жеткізу.
Осы схема бойынша білімді ТАРАТУ аяқталады.
"Кірістегі хабар" мен "Шығыстағы хабардың" сәйкес келе беру ықтималдығы жоғары деуге болмайды. Себебі, мұнда қосымша "шуыл" әсер етері анық. Сол себепті ақпараттың қисайуы бәрімізге белгілі.
Мұндай жағдайдың "оқытушы-студент" ақпараттың жүйе ретінде педагогикада болатынына күмән жоқ. Сол себепті біздерде үлгермеушілік әлі де көп.
Оқыту процесіндегі интеграциялық құбылыс стихиялық түрде немесе басқарулы формада өтеді.
Стихиялық формасы көбінесе студенттердің технологиялық есеп шығару т.т. кезеңдерінде өтеді.
Басқарулы интеграциялық оқыту барысында дидактикалық құрал ретінде пәнаралық байланыстар қызмет етеді.
Курс мазмұнына байланысты оларды біз келесі принципте түздік.
Сурет 2. Оқу материалдарындағы ұғымдардың ішкі байланысы
Мұнда тексте негізгі делінген сұрақтарды бөліп алып /кернеу, ток өткізгіштік, электромагниттік өріс т.с.с. олардың хабарлану реті анықталғаннан кейін сол нөмірі арқылы суреттегідей етіп ортасына жазамыз. Оның сыртына қарастырылып жатқан сұраққа барлық болып табылатын оқу-элементтерінің нөмірін көрсетеміз.
Ал пән аралық негізде осындай схеманы төмендегіше жазуға болады. ...
КІРІСПЕ............................................................................................................7
1. “Кәсіптiк бiлiм” мамандығына оқыту мазмұнының кейбір
мәселелері................................................................................................................9
1.1. Студенттердің “Кәсіптiк бiлiм” мамандығына қызығушылығын қалыптастыру ерекшеліктері..................................................................................9
1.2. Мамандық бойынша студенттерді оқытудің интегративтік функциялары..........................................................................................................13
2. “Кәсіптiк бiлiм” мамандығын меңгеру тәсілдері мен әдістемесі..................19
2.1. Сабақ барысында студенттерді іскерлік пен дағдыға төселдіру...............19
2.2. “Автомобильдің электротехникалық және электрондық жабдықтары” курсын оқыту практикумы...................................................................................21
3. Автомобильдің электротехникалық және электрондық жабдықтарын оқыту мазмұны мен оқыту ерекшеліктері......................................................................30
3.1. “Автомобильдің электротехникалық және электрондық жабдықтары” курсының мазмұны ...............................................................................................30
3.2. Автомобильдің электрлік жабдықтары әдістемесінің ерекшеліктері......35
ҚОРЫТЫНДЫ...............................................................................................44
ӘДЕБИЕТТЕР................................................................................................46
ҚОСЫМША...................................................................................................49
Педагогикалық жоғары оку орындарында болашақ “Кәсіптiк бiлiм” мұғалімдерінің кәсіби дайындықтарын жақсартудың маңыздылығы, алдыңғы шарттары: біріншіден оқылатын курстардың мазмұнды оқыту, мектеп
бағдарламаларының талаптарына тығыз байланысты оқытылуы болып табылады; екіншіден, жоғары оқу орындарында қабылданған білім берудің негізгі мемлекеттік стандарттарында оның теориялық және әдістемелік принциптері ретінде оқытудың мазмұны сандық және сапалық жағымен бағалап, жоғарыдағы талаптың орындалу шартына айналуы керек.
Соңғы айтылған мәселе негізінен жоғары оқу орындарына арналған оқу жоспарларында қарастырылатын пәндердің өзара салмақ үлестерін анықтауға септігін тигізері анық.
050120-“Кәсіптiк бiлiм” оқу жоспарларында педагогикалық-психологиялық пәндер мен жалпытехникалық пәндер және мамандық цикліндегі пәндердiң ара салмағы сандық жағынан өзара алшақтығы байқалады. Оның үстіне соңғы пәндердің көлемінің көптігіне байланысты мамандықты меңгеруші студенттер арасында "Педагогтік" кәсіпке қарағанда "Кәсіптiк бiлiм педагогi" мамандығына деген "қызығушылық" қалыптасқан. Оқыту процесіндегі осындай педагогика-психологиялық қарама-қайшылықгар:
- 050120-“Кәсіптiк бiлiм” мамандықтары бойынша негізгі жоғары білім беру стандарттары мазмұнын қайта қарау;
- оқу жоспарының мазмұнын қайта қарау;
- оқыту процесінде оқытудың интегративтік функцияларын арттыруды т.б. талап етеді.
Жоғарыда айтылған мәселелер негізінде орындалатын дипломдық жұмыстардың талаптарына сәйкес зерттеу жұмысының бағытын, мамандық бойынша өте маңызды болып саналатын арнайы курс "АВТОМАБИЛЬДЕРДІҢ ЭЛЕКТРОТЕХНИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ЖАБДЫҚТАРЫ" -КУРСЫ МАЗМҰНЫ ЖӘНЕ ӘДІСТЕМЕСІ тақырыбы таңдалынып алынды.
Жұмыстың мақсаты: аталған курс мазмұны мен оқыту әдістемесінің педагогикалық негіздерін анықтау.
Жұмыстың нысаны: 050120- “Кәсіптiк бiлiм” профилі бойынша мамандыққа дайындау процесі.
Жұмыстың пәні: мамандық бағытындағы курс мазмұны, курсты оқытудың педагогикалық шарттары.
Жұмыстың ғылыми болжамы: “Кәсіптiк бiлiм” профиліндегі мазмүны бойынша оқыту мазмұны меңгерілетін мамандық талаптарына сай келеді, егерде:
- меңгерілетін мамандыққа қызығушылық артса;
- болашақ “Кәсіптiк бiлiм” мұғалімдері тиянақты кәсіби дайындықтармен қамтамасыз етілсе.
Жұмыстың міндеттері:
1. Мамандыққа бағытталған курс мазмұнын жасау.
2. Меңгерілетін мамандыққа студенттердің ынталығын қалыптастыру негіздерін анықтау.
3. Оқытудағы дифференциалдық оқытудың интегративтік функцияларын анықтау.
4. Студенттердің мамандық бойынша /курс негізінде/ іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыру тәсілдерін анықтау.
1. “КӘСІПТIК БIЛIМ” МАМАНДЫҒЫНА ОҚЫТУ МАЗМҰНЫНЫҢ КЕЙБІР МӘСЕЛЕЛЕРІ
1.1. Студенттердің “Кәсіптiк бiлiм” мамандығына қызығушылығын қалыптастыру ерекшеліктері.
Педагогикалық мамандар дайындау проблемасы соңғы кездерде оқытуды басқаруды ыңғайластыру кезеңдеріне байланысты бүгінгі күннің еңбір ақуалды мәселелерінің бірі болып отыр.
Жалпы дипломдық зерттеу жұмысы осы мәселе төңірегінде негізінен болашақ оқытушылардың осы сала мамандықтарына ынталығы, қызығушылығының кейбір ерекшеліктеріне бағытталды.
Біздің мақсатымыз: біріншіден, студенттерде "оқытушы" оған деген ынта, қызығушылық тудыруда күрделі обьект ретіндегі мамандық екенін анықтау;
Екіншіден, студенттер арасында мамандыққа қызығушылықгы қалыптастырудың жүзеге асырылуы негіздерін анықтау.
Мұнда біз "Оқытушылықтың" күрделілігін оларды дайындауда үш негіз бар екенін анықтадық.
Бірінші. Оқытушы мамандығы динамикалық, үнемі дамып отыратын обьект болғандықтан олар сатыланған құрылым және кәсіби іс-әрекеттері көп факторлы, уақытқа тәуелді білім, біліктілік пен дағдылар меңгеру, осылардың негізінде өндірістік қатынастарға тиіс тәжірибе меңгеру.
Мұндай құрылым мамандыққа деген студенттердің ынтасын қалыптастыру логикасының ылғашқы этапы деуге болады.
Екінші. Студенттердің меңгеріп жатқан мамандығы жалпы "Еңбек" шеңберінде салыстырмалы обьект болып қалыптасады. Осыған байланысты "Инженер-педагог" деген салаға көбірек бейімделеді.
Үшінші. Негізінен екінші фактордың негізінде қалыптасады деуге болады, мұнда белгілі салада еңбек ету, немесе сол сала үшін мамандар дайындау бағытында еңбек етуде адам өзін белгілі бір кәсіп ішіндегі мамандықты толық меңгеруге тиісті квалификацияға ие болуға ұмтылады.
Жоғарыда анықгалған факторлар негізінде біздің ойымызша мұғалімнің ең маңызды ерекшелігінде жалпы білім деңгейі сипат алуы тиіс. Жоғары оқу орындары үшін мамандыққа дайындау процестер, құбылыстар, заңдар мен зандылықтардың ғылыми негізінде құрылуы тиіс. Тек осы бағытта ғана мамандыққа деген ынталылық /қызығушылық/ арттыра алады.
"Кәсіптiк бiлiм" профилінде біз бағытқа үстанған осы жай, мамандыққа қызығушылық қалыптастырудың бірнеше деңгейде өтетінін анықтайды.
Дипломдық жұмыс білім және мәдениет мамандықтарының оқу-әдістемелік бірлесітігінің ұйымдастыруымен құрастырылған “Кәсіптiк бiлiм” профилі бойынша жасалған бағдарламалар проектілерін талқылау кезеңдерінен басталады.
Дегенмен, зерттеу "оқытушы" мамандықтары бойынша қарастырылғандықтан, осы мамандыққа байланысты негізінен бес проблемаға назар аудардық және оны еңбек, кәсіптiк бiлiм мамандықтарынан басқа гуманитарлық мамандықгар бойынша да жүргізуді лайық деп таптық.
Сұралған студенттер үшін мамандыққа байланысты ең маңызды деген педагогикалық проблемаларды атауды ұсындық.
Интервью барысында:
1. "Еңбекке", " Кәсіптiк бiлiмге";
2. Оқыту процесін жетілдіру мәселелеріне;
3. Қазіргі заман оқытушысының орны мен роліне назар аударуларына көңіл бөлдік.
Алынған нәтижелер төмендегілерді анықтады.
1. Қазіргі өмір талабына сәйкес жалпы, кәсіби білім беру мектептерінде "Еңбек",
" Кәсіптiк бiлiм " белгілі бір кәсіп иесі болуға бағыттауы қажет. /50,98 / %.
2. Сұраққа алынған кейбір студенттер мұғалімдік мамандық проблемаларына назар аудармайды. /27,45/%.
Сұрақ негізінде оку практикасына бармаған курс студенттері-мен жүргізілді.
Мұндай жағдайда оқу-тәрбие процестерінің сапасы жөнінде әңгіме қозғау артық та болатынына көзіміз жетті.
Дегенмен, оқу процесінің сапасын арттыру мәселесі:
Біріншіден, мамандық алу сипатында ынталығының барлығы /жалпы кәсіпке емес жеке мамандық иесіне деген/;
Екіншіден, таңдап алынған мамандық мұғалімдік кәсіптің бір жағы ретінде болатындығына тиісті студенттердің оку процесіне деген пікірлері топтастырылды.
Осы ұстанған бағыт бойынша оқытушылық кәсіп проблемасына көзқарас екі тарауға бөлінді:
Біріншісі. Қазіргі кезеңдегі оқытушы кәсібі проблемасы қызықтыратындар- 27,4%
Екіншісі. Оқу процесінің сапасын жетілдіруге байланысты кәсіпке ынталандыру-47,05 %.
Жоғарыдағы зерттеу негіздеріне сүйене отырып, төмендегі пікір талассыз екені анықталады деуге болады, яғни, оқытушылық кәсіпке ынталандыру оқыту процесі деңгейінде жүзеге асырыла алады. Сол себепті де, оқытушылық кәсіпке тарту, кәсіптің мазмұнын белгілі бір обьект ретінде үнемі динамикалық түрде дамытып оқытуды қажет ететінін аңғартты.
Оның ішінде оқытушылық мамандықтарды меңгерудегі оның ғылыми негіздерінің маңызына -47,05 % оқушылар көңіл бөліп отыр. Бұл өмір талабы және соңғы кездердегі өндірістік қатынастардың едәуір диспропорцияға ұшырауының салдары деуге болады.
Жұмысымыздың барысында біздерді қызықтырған және бір мәселе болды. Бұл, кәсіпке, оның ішінде меңгеріп жатқан мамандыққа ал одан таңдап алынған бағыттарды есепке ала отырып кәсіпке деген оқушылардың қызығушылығын зерттеу картинасы тіптен әртүрлі екенін аңғардық.
Біз бағытқа ұсынған " Кәсіптiк бiлiм " проблемасы басқа мамандықтары үшін маңызын түсінушіліктері әртүрлі болып шықты. " Кәсіптiк бiлiм " мамандықтары бойынша оқитындар бұл мамандық проблемасы:
- 91,3 % назар аударса.
тарихшылар-44,7 %
- филологтар-34,1 % ғана көңіл бөлді.
Ал, жалпы оқытушы кәсібінің проблемасына:
1. филологтар -61,0 %
2. тарихшылар - 55,3 %
3. "Еңбек", "Кәсіптiк бiлiм" мамандықтары оқушылары -
8,7 % ғана көңіл бөлді.
Зерттеу нәтижелері көрсетіп тұрғандай, оларға талдау жасағанымызда, оқыту сапасының ғылыми деңгейін жетілдіру проблемалары филологтар үшін жоқ деуге болса, "Еңбек", " Кәсіптiк бiлiм " мамандық студенттері мұндай мәселеге тіпті көзқарастарының өзі тиянақты емес екендігіне көзіміз жетті.
Соңғы мәселе, " Кәсіптiк бiлiм " мамандықтары бойынша педагогика, психология мамандықтары алдында оқыту мазмұнының, оқу процесін жетілдіру мәселелеріне деген күрделі сұрақтарды алға тартады.
1.2. Мамандық бойынша студентерді оқытудың интегративтік функциялары.
Жоғарыда студенттердің оқытушылық кәсіпке, оның ішінде таңдап алынған мамандыққа ынтасы мен қызығушылығының негізгі ерекшеліктеріне зерттеулер жүргізе келіп, бұл мәселенің күрделілігі негізінен оқыту мазмұнын, оқыту процесін үнемі динамикалық обьект ретінде қабылдауымызды талап ететін және сапасының ғылыми жүйеленгенде ғана оқытушылық кәсібі қоғамда жоғары деңгейде көрінетіне көз жеткіздік.
Дегенмен, " Кәсіптiк бiлiм " мамандықтарының таңдап алынған бағыттары бойынша білім берудің ерекшеліктері оқыту процесінде дифференциалдап оқытуға алып келеді.
Әрине, оқытудың мұндай тәсілі өте қолайлы деуге болар еді, егер де, оқу жоспары, оқыту мазмұны, оларға бөлінген /стандарт бойынша/ сағат көлемі көтере алғанда.
Мысалы: алдын ала қасиеттері берілген металл алу мақсатында оған әртүрлі компоненттерді балқыту процесінде араластыру арқылы алуына болады. Яғни, алынған зат - "қорытпа" тек қана өзінің "шектік" сипаттағы белгісінен басқа жаңа қасиеттерге ие болған болар еді. Мінеки, осы мысалдағыдай педагогика саласындағы "металлургиядада" жағдай осылай болып жатуы тиіс. Осы бағытта әртүрлі ғылыми педагогикалық, психологиялық зерттеулер, ұсыныстар жасалынды. Оның үстіне соңғы кездерде студенттер үшін информация каналдары өте көптеп саналады /радио, баспа, теледидар т.б./.
Осындай ақпараттар ағыны студенттер үшін ғылым "қоспасына" айналуы үшін арнайы педагогикалық жұмыстар жүргізілуі тиіс. Бұл жерде оқыту мазмұнының ғылыми негізі пәнаралық байланыста болуы тиіс екенінде дау жоқ. Дегенмен, әрбір мамандықтың арнайы бағыттары курстарын меңгеруде дифференциялдық оқыту алғы шепке шыққан болар еді. Бұл кезде пәнаралық байланыс тағы басқа проблемалар үшін әр түрлі ғылыми-педагогикалық бағыттар ұсталынуы қажет.
Оқу процесінде мұндай бағыт ұстану студенттер әрбір пәндерді-ғылыми танымдық кешен ретінде оқып үйренуі тиіс.
Ал, бұл сайып келгенде әрбір жеке пәндердің өзін меңгеруге белгілі бір білім жүйесін қалыптастыруға білімнің интеграциялануын /жинақ болуын/ талап етеді.
Интеграция- латын тілінде бүтін, жаңғырту, тыңнан жасау, бүтіндікті толықтыру деген мағынада айтылады.
Осы тұрғыдан қарағанда шын мәнінде "әртүрлі пәндер" бойынша студенттерде ұдайы олардан келетін ақпараттардың жинақталуы, өңделуі білімнің интеграциялануына алып келеді. Бірақ, жоғары оқу орындарындағы жеке пәндердің мақсаты мен мазмұны жағынан дифференцияланған, біз ұсынып отырған оқытудың интеграциялық функциясына қайшы келетіні белгілі. Бірақ, олардың өзара табиғат заңдары негізінде бірігуі білімнің ғылыми тұтастығын береді.
Сондықтанда жоғары оқу орындарында оқу процесінің интеграциялық қызметі оқытушыларға сенімді және ыңғайлы. Осындай ақпараттар ағыны студенттер үшін ғылым "қоспасына" айналуы үшін арнайы педагогикалық жұмыстар жүргізілуі тиіс. Бұл жерде оқыту мазмұнының ғылыми негізі пәнаралық байланыста болуы тиіс екенінде дау жоқ. Дегенмен, әрбір мамандықтың арнайы бағыттары курстарын меңгеруде дифференциялдық оқыту алғы шепке шыққан болар еді. Бұл кезде пәнаралық байланыс тағы басқа проблемалар үшін әр түрлі ғылыми-педагогикалық бағыттар ұсталынуы қажет.
Бір бағыттылыққа негізделген құралдарды беру және білімнің интеграциялануын басқару құралдарын анықтау болып табылады.
Кез-келген оқыту процесі информациялық өзара қарама-қатынас негізінде құрылады. Оны графикалық түрде төмендегіше беруге болады.
Сурет 1. Ақпаратты қабылдау схемасы
Жоғарыдағы ақпараттың тасымалдау графигіне төмендегідей мысал келтіруге болады. Телеграф жүйесі арқылы текст жіберу: хабар -әріп не басқа түрге айналдыру -электрлік сигналға айналдыру-сигналдары радио байланыс, не электрлік жүйе арқылы адресатқа жеткізу - кодпен алынған хабарды түсінікті тілге айналдыру-адресатқа жеткізу.
Осы схема бойынша білімді ТАРАТУ аяқталады.
"Кірістегі хабар" мен "Шығыстағы хабардың" сәйкес келе беру ықтималдығы жоғары деуге болмайды. Себебі, мұнда қосымша "шуыл" әсер етері анық. Сол себепті ақпараттың қисайуы бәрімізге белгілі.
Мұндай жағдайдың "оқытушы-студент" ақпараттың жүйе ретінде педагогикада болатынына күмән жоқ. Сол себепті біздерде үлгермеушілік әлі де көп.
Оқыту процесіндегі интеграциялық құбылыс стихиялық түрде немесе басқарулы формада өтеді.
Стихиялық формасы көбінесе студенттердің технологиялық есеп шығару т.т. кезеңдерінде өтеді.
Басқарулы интеграциялық оқыту барысында дидактикалық құрал ретінде пәнаралық байланыстар қызмет етеді.
Курс мазмұнына байланысты оларды біз келесі принципте түздік.
Сурет 2. Оқу материалдарындағы ұғымдардың ішкі байланысы
Мұнда тексте негізгі делінген сұрақтарды бөліп алып /кернеу, ток өткізгіштік, электромагниттік өріс т.с.с. олардың хабарлану реті анықталғаннан кейін сол нөмірі арқылы суреттегідей етіп ортасына жазамыз. Оның сыртына қарастырылып жатқан сұраққа барлық болып табылатын оқу-элементтерінің нөмірін көрсетеміз.
Ал пән аралық негізде осындай схеманы төмендегіше жазуға болады. ...