Бөлім: «Баталар»

Бата, бата беру — адал ниет, жақсы тілек білдірудің ұлттық дәстүрі. Дастарқан басында, түрлі жиын-тойларда, т.б. адам өмірінде кездесер ірілі-ұсақты қуаныштар кезінде той, қуаныш иесіне арнап қол жайып, бата береді. Сондай-ақ, қиын сапар, алыс жолға аттанған азаматына ақ жол тілейтін халқымыздың ежелден келе жатқан, кең таралған дәстүрлерінің бірі. Бата беретіндер, көбіне, көпті көрген ақсақалдар мен кемеңгер де дуалы ауызды билер болып келеді. Бата қысылғанда — қуат, қиналғанда—медет беріп, әрбір іс-әрекетіңе даңғыл жол ашып, бәле-жаладан қорғайды деп есептелген. Бата көзі тірілерге ғана емес, аруақтарға да жасалған. Батасыз, тілексіз өмір болмайды. “Батамен ер көгереді, жаңбырмен жер көгереді” деп халқымыз текке айтпаған. Батаның да қисыны, айтылатын, айтылмайтын жері болады, қуаныш пен тойдың ретіне қарай, соған лайық Бата тілегі болады. Бата қазақ фольклорының дербес, шағын жанры ретінде қарастырылады. Ұйқасты, ырғақты болып келетін, тұрақты образдарға негізделетін бата халқымыздың жақсылық пен жамандык, адалдық пен арамдық, обал-сауап турасындағы моральдық-этикалық түсініктерінің айғағы іспетті. Мағыналық тұрғыда екі түрге бөлінеді: ақ (оң) бата (алғыс), теріс бата (қарғыс). Қазақ халқының бата сөз үлгілеріне В.Радлов, Ш.Уәлиханов, А. Васильев, Г. Потанин, т.б. зерттеушілер назар аударып, жинап жариялаған. Кейін батаға Ислам дінінің әсері тиген. Осы күнгі бата отбасына амандық, молшылық, жастарға өмір, бақыт, білім тілеу мазмұнында болып келеді.
Қадамдарың оң болсын!
Жаңа өмірге бірге басқан,Қадамдарың оң болсын! Отауларың берік болып,Жорытқанда жол болсын! Ұл мен келін бақытты бол,Жүздеріңде нұр ойнап! Жалғай..
©  Жібек Ысқақова
Тойың тойға ұлассын!
Тойың тойға ұлассын,Екі жас бүгін бас қосқан! Армандарың қыр ассын,Шаттық сыйлап көк аспан! Қанат қағып ұшыңдар,Қос аққудай тербеліп! Бар бақытты..
©  Жібек Ысқақова
Құтты болсын тойларың!
Қолдарыңды жайыңдар! Екі жас бата берейін.Қадамдарың оң болып,Үстем болсын мерейің! Құтты болсын тойларың,Бірге ұласып ойларың! Шаңырағың берік..
©  Жібек Ысқақова
Үйлену тойға бата
Отауларың берік болсын,Қызыр баба серік болсын! Ризықтарың мол болып,Бақыт құсы келіп қонсын! Бастарыңнан бақ таймасын,Шаттықтарың ортаймасын!..
©  Жібек Ысқақова
Бармақтайын бақ берсін!
Ұзатылып барасың,Жалғап елдің арасын! Нұрлы жүзің күлімдеп,Күннен шуақ тарасын! Бармақтайын бақ берсін!Бар жақсыны ап келсін!Жолың ашық болып..
©  Жібек Ысқақова
Бақытты бол, қызым!
Бақытты бол, жан қызым,Әр қадамың оң болып!Жана берсін жұлдызың,Жорытқанда жол болып!Жаратқаным жар болсын,Жаныңды тербеп арай бақ!Қосағыңмен қоса..
©  Жібек Ысқақова
Құлыным-ау, құлыным!
Құлыным-ау, құлыным,Ұзатылып барасың.Құтты болсын қадамың,Жалғар елдің арасын! Жалтақтаумен еліңді,Қимай бүгін барасың!Қыз мұраты кету бұл,Салып..
©  Жібек Ысқақова
Бақытты бол, құлыным!
Бақытты бол, құлыным,Айдай жүзің күлімдеп.Қуаныштан шаттансын,Баурап алар үнің тек!Ұзатылып барасың,Қанат қағып жыраққа.Қанаттарың талмасын,Барған..
©  Жібек Ысқақова
Ұзатылған қызға
Ұзатылып барасың,Біздің елден жыраққа.Әр қадамың оң болсын,Шығар әрбір қыратқа.Тастай батып, судай сің,Серпін беріп бұлаққа. Ерте тұрып қызмет..
©  Жібек Ысқақова
Бақытты бол, жан қызым!
Бақытты бол, жан қызым,Жанып сенің жұлдызың! Ұзатылып барасың,Жол сап ауыл арасын.Жорытқанда жол болсын!Әр қадамың оң болсын!Сыйластыққа..
©  Жібек Ысқақова
Ұзатылған қызға
Ұзатылып барасың,Қызғалтағым, болсын жол!Көңліңе кірбің түспесін,Бақыт сыйлап өмір жол!Қуандырып баршаны,Елеулі бол еліңе! Күндей шуақ..
©  Жібек Ысқақова
Қызыма бата
Жүрегінде жалын бар,Өн бойында дарын бар.Ұядан ұшып барасың,Жаратқаным болып жар.Құлыншағым, құлыным,Аллам саған бақ берсін! Бар жақсылық..
©  Жібек Ысқақова
Ұзатылып жатқан қызға бата
Айналайын жан қызым,Бағың жансын жұлдыздай.Сөзі тәтті, бал қызым,Баға жетпес құндыздай.Таудай талап бергенше,Бармақтайын бақ берсін.Барған жерді..
©  Жібек Ысқақова
Ұзатылып бара жатқан қызыма бата
Қызым менің жан қызым,Құлпырсыншы тағдырың. Ұзатылып барасың,Сезініп сен таң нұрын. Қайынжұрттың жерінде,Тастай батып, судай сің.Бауырмал бол..
©  Жібек Ысқақова
Мұзафар Әлімбай батасы
– Бердім саған батамды,Кешірсін обком қатаңды.Қатыныңды жылатып,Пәмиләңді шулатып,Көтере берме көріненКәрі аруақ атаңды,Әумин!
©  Мұзафар Әлімбаев
Ел мен жерге берілетін бата
Қазақта бөтен ел, бөтен жерден келген кісілер ерекше сыйлы болады. Оларды барған елі тік тұрып күтеді. Сондай кезде қонақтар ел мен жерге деген..
©  Қазақ халқының баталары
Шаңыраққа берілетін бата
Қазақ салтында алыс жерден, өзге ру-тайпалардан келген білікті кісілер өздерін сыйлап, құрметтеген қасиетті қара шаңырақтарға мынадай мазмұндарда..
©  Қазақ халқының баталары
Жас жұбайларға берілетін бата
Қазақта жаңа отау көтеріп, өз алдына түтін түтеткен жас жұбайлар үйлерін реттеп, шаруаларын ыңғайлап алған соң, ауылдағы қадірлі қарттар мен білікті..
©  Қазақ халқының баталары
Келіндерге берілетін бата
Қазақ келіндерінің ата-енелері мен ақсақалдарға шай құйып, ас-тағам əзірлеп, тік тұрып күтуі қалыпты құбылыс. Сондай кезде, төрде отырған қариялар..
©  Қазақ халқының баталары
Қыздарға берілетін бата
Қазақ халқы қыздарының ақылына көркі сай, өнерлі де білімді, іскер де ісшең болып есеюін тілеп, аузы дуалы, қасиетті қарттардың ықылас-баталарын алып..
©  Қазақ халқының баталары
Балаларға берілетін бата
Балам адамгершілікті, өнер-білімді болса екен, өз құрбыларынан оза шауып, Отаны мен халқының қалаулы азаматы болса екен деп, жатса-тұрса жар..
©  Қазақ халқының баталары
Сəбилерге берілетін бата
Қазақ халқында «батамен ер көгереді» деп, көпті көрген білікті қариялардан, сондай-ақ, халық қадір тұтқан аузы дуалы қасиетті кісілер ден «мына жаман..
©  Қазақ халқының баталары
Қарияларға берілетін бата
Қазақта бата-тілекті тек жастар ғана ала бермеген. Кей кездері жетпіс-сексенге келген ақ сақалды аталар мен ақ самайлы əжейлер де өздері ұнатқан..
©  Қазақ халқының баталары
Ас-нəзір батасы
Әдетте, ас-нəзірге сойылатын малға бата жасалмайды, тек мойнына немесе жалына ақтық байлап, Құран оқып, мал сояды, əрі дастарқан жайылған сайын..
©  Қазақ халқының баталары
Той батасы, тойға бата
Той батасы тойға жəне тойға сойылатын малға жасалады. Мысалы:Той тойға ұлассын,Тойдан кенде қылмасын!Өлең-жыр боп күндіз-түн,Ауыл-аймақ..
©  Қазақ халқының баталары