Бөлім: «Баталар»

Бата, бата беру — адал ниет, жақсы тілек білдірудің ұлттық дәстүрі. Дастарқан басында, түрлі жиын-тойларда, т.б. адам өмірінде кездесер ірілі-ұсақты қуаныштар кезінде той, қуаныш иесіне арнап қол жайып, бата береді. Сондай-ақ, қиын сапар, алыс жолға аттанған азаматына ақ жол тілейтін халқымыздың ежелден келе жатқан, кең таралған дәстүрлерінің бірі. Бата беретіндер, көбіне, көпті көрген ақсақалдар мен кемеңгер де дуалы ауызды билер болып келеді. Бата қысылғанда — қуат, қиналғанда—медет беріп, әрбір іс-әрекетіңе даңғыл жол ашып, бәле-жаладан қорғайды деп есептелген. Бата көзі тірілерге ғана емес, аруақтарға да жасалған. Батасыз, тілексіз өмір болмайды. “Батамен ер көгереді, жаңбырмен жер көгереді” деп халқымыз текке айтпаған. Батаның да қисыны, айтылатын, айтылмайтын жері болады, қуаныш пен тойдың ретіне қарай, соған лайық Бата тілегі болады. Бата қазақ фольклорының дербес, шағын жанры ретінде қарастырылады. Ұйқасты, ырғақты болып келетін, тұрақты образдарға негізделетін бата халқымыздың жақсылық пен жамандык, адалдық пен арамдық, обал-сауап турасындағы моральдық-этикалық түсініктерінің айғағы іспетті. Мағыналық тұрғыда екі түрге бөлінеді: ақ (оң) бата (алғыс), теріс бата (қарғыс). Қазақ халқының бата сөз үлгілеріне В.Радлов, Ш.Уәлиханов, А. Васильев, Г. Потанин, т.б. зерттеушілер назар аударып, жинап жариялаған. Кейін батаға Ислам дінінің әсері тиген. Осы күнгі бата отбасына амандық, молшылық, жастарға өмір, бақыт, білім тілеу мазмұнында болып келеді.
Оп оңай бата
 Мақсаттарың айқын болсын,Өмірлерің жарқын болсын.Еңбектерің көшелі болсын!
©  Жұматай Сабыржанұлы
Оңай бата
Білімің молая берсін,Еңбегің зорая берсін.
©  Жұматай Сабыржанұлы
Қысқа бата беру
 Кемеңгердің алғыр ойын берсін,Екі дүниенің абыройын берсін!
©  Жұматай Сабыржанұлы
****
Талаптымен тау астырсын,Талантымен таластырсын.Жамандықтан адастырсын,Жақсылықпен жанастырсын!
©  Жұматай Сабыржанұлы
Ораза
Міне, бата, ақ ниет,Бола берсін берекет.Қиын дейді қиямет,Жақын дейді ақырет,Құлшылық қыл Аллаға,Қыл көпірден таймай өт.Кірсін дәулет,Шықсын..
©  Жұматай Сабыржанұлы
Жарапазан батасы
Қонақтасын берекет,Қаша берсін пәлекет.Қиын дейді қиямет,Жақын дейді ақырет.Ақыретке барғанда,Қыл көпірден аман өт!
©  Жұматай Сабыржанұлы
Наурыз батасы
Наурыз келіп қар кетті,Ақ қар, көк мұз жұтатқанШаруа елінен зар кетті.Наурыз келіп жаз кірді,Жаз періште «Әз» кірдіКүнеске тосып арқасын,Жан біткенге..
©  Жұматай Сабыржанұлы
Сапар батасы
Жолыңды алла қолдасын,Жаманшылық болмасын.Сенімді болсын жолдасың,Жолыңды кескен оңбасын.Сәтті болсын істерің,Жақсы болсын түстерің,Жұмсақ болсын..
©  Жұматай Сабыржанұлы
Келінге бата
Отша лаула, сөнбегін,Еш жамандық көрмегін.Қосағыңмен қоса ағар,Құтты болсын қадамың,Келін болдың, қарағым.Салтын ұста, ардақта,Үлкен..
©  Жұматай Сабыржанұлы
Той жасаған үй иесіне берілетін бата
 Құрметті той иесі,Ісіңді тағдыр оңдасын,Қайда жүрсең қолтықтап,Қыдыр бабаң қолдасын!Жамбылға ұқсап көп жаса,Денеңде дерт болмасын,Тойың тойға..
©  Жұматай Сабыржанұлы
Жастарға бата
 Қуаныш қайырлы болсын,Жастар абыройлы болсын.Уайымдары жоқ болсын,Көңілдері тоқ болсын,Адал еңбек арқасындаТабыстары мол болсын.Алақандары ашық..
©  Жұматай Сабыржанұлы
Ұлға бата
Азамат болып ер жетсін,Ақсақал болып төрлетсін,Азамат болып көрікті,Ғұмыры болсын берікті.Азамат болсын ардақты,Мінезі болсын салмақты,Өнері болсын..
©  Жұматай Сабыржанұлы
Ұл балаға бата
 Жорытқанда, балам, жолың болсын,Қалтаң байлыққа толсын,Бір толмасын, жылда толсын,Өмір жасың ұзақ болсын!Қатарыңнан озған өрен бол,Қыз көзіндей..
©  Жұматай Сабыржанұлы
Дастарханға бата
Ашып тастап пейілдіДастарханың жайылды.Қасиетті нан ұлықБерекең тұр нақ ұйып.Асыл сөздер шашылды,Бар абырой бақ орнапЕл сыйласын басыңды.Аңыз болып..
©  Жұматай Сабыржанұлы
Асқа бата
 Дастарханыңа береке берсін,Бастарыңа мереке берсін,Астарыңа адалдық берсін,Бастарыңа амандық берсін,Дендеріңе саулық берсін!Әумин!
©  Жұматай Сабыржанұлы
Шілдехана тойына бата
Шілдехана тойында берілетін батаАнасының аяулыЖарып шыққан кемерін,Қадам басып өмірге,Жас шыбықтай бүр жарып,Жаңа жайған желігін,Торсық шеке, ақ..
©  Жұматай Сабыржанұлы
Жас бөбекке беретін бата
Көтерейік білекті,Нұрға бөлеп жүректі.Бөбекке бата берейік,Ағынан айтып тілекті.Сәбиіміз сүйкімді болсын,Өнер-білімге икемді болсын,Бәйтеректей..
©  Жұматай Сабыржанұлы
Үй иесіне берілетін бата
Сұрасаң бата берейін,Үстем болсын мерейің.Ықыласпен қол жайсаң,Ақ тілекті төгейін.Денсаулығың мықты болсын,Абыройың зор болсын.Қайда барсаң..
©  Жұматай Сабыржанұлы
Нәрестеге бата
Жас баланың күлкісін бер,Жас ананың ұйқысын бер.Жомарттың қолын бер,Жорытқанның жолын бер.Қыздың қылығын бер,Судың тұнығын бер,Асаудың арынын..
©  Жұматай Сабыржанұлы
Оқушыға арналған бата
Айналайын аттасымТалантың судай қаптасын,Дініңе сенсең, Мұхамбет демесін.Тіліңе сенсең, Жиренше шешен демесін.Атағың Абайдай болсын,Абыройың..
©  Жұматай Сабыржанұлы
Балаларға
Аман болсын балалар, Әрбір үйдің базары! Балалармен әр үйдің, Кірер сұлу ажары. Бірінші маусым күні бұл, Балалардың мейрамы. Білгендері сарқылмайсКөп..
©  Халықаралық балалар күні
Балалар күніне
Қанекей бата берейін, Балалардың күніне. Бала үйдің базары, Шуақ шашар күніңе! Аман болсын балалар, Үн қосатын үніңе! Күлімдесін балалар, Күлкі..
©  Халықаралық балалар күні
Балаға бата
Сенің денің сау болсын,Биікке өрле қарағым! Жаратқаным жар болсын, Көштен қалма қарағым! Арман-мақсат бар болсын, Құтты болып қадамың! Шырайлы атар..
©  Халықаралық балалар күні
Бата, түлектерге!
Қолыңды жай түлектер, Сендерге бата берейін! Биік самға аспандап, Үстем болсын мерейің! Қиындықтар болмасын, Үлкен оқу жалғасып! Жаратқаным қолдасын..
©  Соңғы қоңырау күні
Бастарыңа бақ қонсын!
Мектеп бітіруші түлектер, Бастарыңа бақ қонсын. Жаңа өмір жолында, Қуанышты сәт болсын! Қанаттарың талмасын, Жаратқаным жар болып! Бар жақсылық..
©  Соңғы қоңырау күні