Балуан Шолақ бабаның,
Өмірі мен өнерін,
Құрметтеп халқы жыр қылған.
Абақтысын патшаның,
Тас-талқан ғып қиратып,
Бұғауын бұрап сындырған.
Сұлулық пен қара күш,
Тал бойында үйлескен,
Топырағынан жаралған,
Әуесінен нәр алған,
Көліне сүңгіп Көкшенің
Шыңдарымен тілдескен
Бұлағынан сусындап
Бұланымен бірге өскен,
Ауасын жұтып жұпардай,
Ақ қайыңмен әзілдеп,
Қарағаймен күрескен,
Сегіз қырлы, бір сырлы,
Сал-серімен сырласып,
Біржан, Ақан, Ыбырай,
Ұлылармен үндескен,
Аруларды аяулы
Айлы түнде әнімен
Тербеп ғажап күй кешкен!
Жақсылықты жақтырған
Жамандықты жат қылған.
Қысыл-таяң кездерде
Сирақтан альш сиырды
Төбесінен қораның
Бір-ақ ырғап лақтырған.
Қаһарына мінгенде
Борандай болып бұрқаған,
Қара таудың басынан
Қара тасты қопарып
Қарғып өткен қырқадан.
Жігіттері ауылдың
Қызық үшін Балуанның
Қыл арқан салып мойнына
Екі жаққа табандап
Қылқындыра тартқанда
Қозғалмастан орнынан
Домбырасы күмбірлеп
Қүлімдеп әнін шырқаған!
Жарықтық біздің аталар
Артпаса сірә кем бе еді
Тәкаппарлау шетелден,
Ағылшындық арыстан
Топан судай Том Тофан
Тұмандатқан Лондонда
Сегіз жүз килі көтерген,
Есебі оның елу пұт
Айтпайды тарих бекерден,
Есіңе алшы, қазағым,
Көкшетаудың базарын,
Бір ерлігі сондағы
Балуан Шолақ бабаның
Аударыпты өзіне
Орыс-қазақ назарын,
Елу бір пұт салмақты
Жолбарыстай жондана
Тастүлектей қомдана,
Тік көтеріп алғанда
Алқалаған әлеумет
Анықтап көріп алсын деп,
Айыздары қансын деп,
Буырқанып бурадай
Бұрылыпты оңға да,
Бұрылыпты солға да,
Тоқталмас еді онымен
Кірдің тасы «кінәлі»
Толмай қалған тоннаға!
Жалғанда батырлардың қайсы мықты,
Деген сөз талай мәрте айтылыпты,
Ерлерді салыстырып, таластырған
Қайтерсің пендешілік қайшылықты.
Ол кезде Иманжүсіп даңқы шыққан,
Аңыз көп бізге жеткен жалпы жұрттан,
Бетпе-бет келгенді аттан жұлып алып,
Жыраға бүктеп-бүктеп бір-ақ тыққан.
Дауылдай солқылдатса сардаланы
Отаршыл әскері де сайға бұққан.
Танытқан жат жұрттарға қазақтығын.
Алтынға айырбастамай азаттығын,
Рапортқа талай жазған әпесерлер
Иманжүсіп батырдың ғажаптығын!
Бойында күш-қуат пен өнері көп,
Ел сүйген Ерейменнің ерені деп,
«Тап содан абыройың асырмасаң
Шолағым, мықтымын деп керегі жоқ!»
Азғырды әзәзілдер әбден арбап
Аңғал ер алдағанға сенеді деп,
Алысса екі арыстан айдалада
Бірі қап, ал, біреуі өледі деп,
Жаулары жобалады осылайша
Қазақты қазақ қана жеңеді деп!
Қайрай берсе дұшпаны
Ой туады ұшқары,
Күндердің күні базарда
Иманжүсіп жанынан
Сүлікқара атымен
Сәлемсіз өте бергенде
Шөкеңді "намыс" қысқаны
Құйрығынан тұлпардың
Бір қолымен тұтамдап
Бұраңқырап ұстады.
Балуанды тұлпар тарта алмай
Теңселіп барып тоқтады
Иманжүсіп қаһарман
Толғана мойнын бұрады,
Қарсы кеп қалды қасарып
Қазақтың екі қыраны,
Найзағай ойнап көзінде
Шарпысып оттай тұрады,
Анталаған ағайын
Демдерін алып ішінен
Сілтідей бәрі тынады,
Алшаңдаған қасқалар,
Балпаңдаған басқалар
Бұрышында базардың
Бозторғайдай бұғады!
Иманжүсіп қамшысын
Үйіре сілтеп қалғанда
Имансыздар да иманын
Бір үйіріп алатын,
Дөнен өгіз терісін
Бір тартқанда тілетін,
Осып өтсе бауырдан
Бұлғаңдаған бейбақтар
Тіл тартпастан өлетін,
Бұл әдісін батырдың
Балуан Шолақ білетін
Бір сынасып көруді
Арман қылып жүретін!
Нағыз ерлер қашанда
Ер қадірін біледі.
Келбетінен Балуанның
Иманжүсіп беренің
Танып қайрат-жігерді.
Жамандыққа қимады.
Ауаны тіліп қамшымен
Сауырынан тұлпардың
Сипай тартып жіберді,
Етіне қамшы өткен соң
Мейіздей қатқан жануар
Жымырылып құлағы
Серіппедей ширығып
Шыңғырып қайрат қылады,
Шомбал тастай Шолақты
Жер жыртқандай сырғытып,
Арқан бойы жылжытып
Шамасы бітіп сонымен
Қос танауы делдиіп
Солықтап тоқтап қалады,
Жылжығаны сол екен
Сіресе қатқан Балуанның
Тіреуіне шыдамай
Тігісінен сөгіліп
Сыпырылып қалыпты
Көн етіктің табаны,
Босатты Балуан шеңгелді
Керек деп аттың аманы!
Басын бұрып атының
Иманжүсіп сөйлейді
Сөйлегенде бүй дейді:
«Алаштың арда ұлысың,
Бөлек таудай ірісің,
Шамырқандың кім үшін?
Аңдыған дұшпан айламен
Біріне-бірін қайрап сап
Біржолата мұқалтпақ
Қазақтың екі қылышын,
Жете алмай жүрген алысып
Азаттық деген арманға
Азбыз ғой біздер жалғанда,
Бәсеке қуып қастасып
Қырқысып жатсақ өзара
Не боларын еліңнің
Білетін жанның бірісің!»
Қолы шолақ болғанмен
Ақылы шолақ болмаған
Балуанға бұл сөз қонады
Жүректің шерін толғаған,
Жауабын қысқа қайырды
Батырлар сөзді созбаған:
«Даңқыңды естіп жер жарған
Келіп еді сынағым,
Қырандар көкте шайқасып
Қанатынан қайрылса
Қарға, құзғын қарқылдап
Қуанбай ма құладын?
Осының бәрін ойлаған
Жан сырыңды ұғамын,
Қанаттасым, сыңарым,
Келші бері құшақтап
Төсіңе төсім түйісіп
Бірге болсын ұраным!»
Түйіннің бәрі шешіліп
Жібектей болып есіліп
Құшақтасты батырлар
Күшіне күші қосылып!
Балақтан алып бір-бірін
Бақталас болып, бет жыртқан
Тайраңдаса тасырлық,
Тасырлықты басатын
Осындай болса керек-ті
Үлгісі талай ғасырлық
Атадан қалған асылдық!!!
