Әңгімелер ✍️

ҰЗЫНБАЙ:—Бiлесiң бе, қазақ байыса… Қазақ байыса қайтедi? ҚЫСҚАБАЙ:—Қатын алады!

ҰЗЫНБАЙ:—Одан бетер байып кетсе ше? ҚЫСҚАБАЙ:—Одан бетер қатын алады… ҰЗЫНБАЙ:(аңтарылып)—Түсiнбедiм?

ҚЫСҚАБАЙ:—Тағы қатын алады… ҰЗЫНБАЙ:-Шiрiге-е-ен бай болса… ҚЫСҚАБАЙ:—Шiрi-ге-е-еен қатын алады… ҰЗЫНБАЙ:—Түсiнбедiм.

ҚЫСҚАБАЙ:—Осы сен –ақ түсiнбей қалады екенсiң. Тағы да қатын алады. ҰЗЫНБАЙ:—Немене пәле, қатынға тоймайтын, тоқал алуын қоймайтын кiм өзi?

ҚЫСҚАБАЙ:—Мен   қайдан    бiлейiн…    Өзiң    ғой,    қазақ    байыса,    қазақ    байыса деп…миымды жеп…

ҰЗЫНБАЙ:—(даусын созып) Қазақ байы-ы-ы-ы-ы-ы-ып кетсе ше? ҚЫСҚАБАЙ:—Тағы да қатын алады…

ҰЗЫНБАЙ:(ренжiп)—Қойшы ендi. Байғұс қазаққа қатын әпере бермешi… Басқа бiрдеңе айтшы. Қазақ байыса…

ҚЫСҚАБАЙ:—Қазақ қатын алмайды. ҰЗЫНБАЙ:—Одан бетер байып кетсе…

ҚЫСҚАБАЙ:(бетi бүлк етпестен) Одан бетер қатын алмайды… ҰЗЫНБАЙ: —“Мандраж” болып тұрғаным?

ҚЫСҚАБАЙ:-Қазақ байыса… қақиып қалады… ҰЗЫНБАЙ:—Қалай?

ҚЫСҚАБАЙ:—Солай. “Капщеный” балық сияқты… Мойыны бұрылмайды, иығы қозғалмайды, қақияды да қалады…

ҰЗЫНБАЙ:—Бейшара-ай, ауру болды ғой…

ҚЫСҚАБАЙ:—Кiсiлiк ауруына ұшырайды. Сәлемдесе қалсаң, қолының ұшын ғана бередi.

ҰЗЫНБАЙ:—Немене, тырнақтары өсiп, көкпеңбек болып кеткен бе?

ҚЫСҚАБАЙ:—Ол сенi менсiнбегенiнiң белгiсi. Әне,”шiрiп кеткен жаңа қазақ” келе жатыр. Кластасымыз Табақбет Қақиғанов… “Джипiнен” түскен бетi. Екi әйелiнiң ортасында, қолтықтап алыпты…

Табақбет Қақиғановтың екi көзi аспанда, шiренiп келе жатыр. Кластастарын көрiп, тоқтай қалып:

ТАБАҚБЕТ:—Осы мен сендердi бiр жерден көрген сияқтымын… ҰЗЫНБАЙ:—(құшағын жайып) О-о, Табақбет, кластасым менiң! Қанша зима, қанша

лето, қанша осень, қанша весна көрмедiк! Танымадың ба не, бiз кластастарың Ұзынбай мен Қысқабайлармыз ғой…(құшақтағысы келдi)

ТАБАҚБЕТ:(оның қолын қағып жiберiп) Құшақтаспай-ақ қоялық. Зиялы адамдардай …

мiне былай…(маңғаздана басын изейдi) бас изесiп қоямыз… ҚЫСҚАБАЙ:—Жылқылар сияқты ма…

ҰЗЫНБАЙ:—Ой, қойшы, Табақбет, тым болмаса, қол алысайық! (қолын ұсынғанда, анау бүгiлген саусақтарының iшiнен сұқ саусағымен ғана түртiп қояды)

ТАБАҚБЕТ:—(әйелдерiне кезек-кезек қарап) Жабайылар ғой… Түрлерiнен қорқып тұрсыңдар ма? Мектепте бiрге оқығанбыз…

БӘЙБIШЕСI:(кербезденiп)—Тамақ iшпегендерi көрiнiп тұр…Беттерi солып қалған…Киiмдерi жұпыны… Осындай киiммен театрға келе ме екен…

ТОҚАЛЫ:—(көздерiн төңкере қарап) Соны айтсаңшы… Әйелдерi неткен бақытсыз жандар едi…

ТАБАҚБЕТ:—(қымбат бағалы темекiсiн алып, тұтата бастайды)—Әйелдерiм ғой. Бәйбiше тоқал дегендей… Алматыға келген соң, театрға кiрейiк деп қоймады… Әртiстер қалай киiнедi екен, соны байқайық деп келдiк. Сосын зиялы адамдармыз ғой, театр фойесiнде ары-берi жүргендi ұнатамыз… Спектакльдi көрмесек те болады… Iшiнде ары- берi жүрiп шығамыз…

ҰЗЫНБАЙ:—(таңданып) Сен шынымен Табақбетсiң бе? Cен не, (жағасынан ала түседi) бiздi менсiебей тұрсың ба? Шымкентшелеп боқтайын ба өзiңдi? Ойып алайын ба, мына көзiңдi? Бiз де театрға кiргелi тұрмыз, бiз де адамбыз! Кiм жабайы а?

ҚЫСҚАБАЙ:(ажыратып) Ұзынбай, бұл жер бiздiң ауыл емес, Алматыда тұрмыз!

Алматыда!

ҰЗЫНБАЙ: (оны шынтағымен итерiп) Астанада тұрсақ та, қолында өлемiн! Қара, мұны…

БӘЙБIШЕСI:(оның    шашына     жармасып)—Жiбер     деймiн,     жабайы!     Күйеуiмнiң жағасынан садаға кет! Қолың сынып, салбырап қалғыр! Жiбер деймiн!

ТОҚАЛЫ:(сөмкесiмен оның арқасына ұрғылап)—Бiздiң ортақ меншiгiмiзден тарт қолыңды, оңбаған!

Осы кезде Табақбеттiң оққағарлары жетiп келiп, Ұзынбайдың iшiне ұрып, бiрi оның басын екi бұтының арасына қысып тұра қалады. Екiншiсi басынан “тоқ етер” алып, Табақбетке қарайды:

ТАБАҚБЕТ: —Жарайды, қанша дегенмен кластастар ғой, бiр жолға кешiрейiн…

Табақбет әйелдерiмен театрға қарай беттейдi… Ұзынбай үстi-басын қаққыштап, терiсiне сыймай әрең тұр…

ҚЫСҚАБАЙ: —Қазақ байыса, қазақ байыса деп қоймап едiң… Қазақ байыса сабап кетедi, сабағаны несi, табалдырығыңның алдында атып кетедi…

ҰЗЫНБАЙ:—(кiжiнiп) Иттiң баласы! Мойнынан қылғындырайын десем, мойыны жуа- ан, бөренедей…

ҚЫСҚАБАЙ:—Ал, досым, қазақ байыса қайтедi екен?

ҰЗЫНБАЙ:—Спектакль   басталғанша    әңгiме    болсын    деп    едiм,    өзiмше…    Өй, құрысыншы! Қысқабай, осы өзбек байыса қайтедi?

ҚЫСҚАБАЙ:—Там салады. ҰЗЫНБАЙ:—Одан бетер байып кетсе ше? ҚЫСҚАБАЙ:—Одан бетер там салады.

ҰЗЫНБАЙ:—Байы-ы-ы-ы-ы-ып кетсе ше? ҚЫСҚАБАЙ:—Үйлерiн ұзы-ы-ы-ы-ын ғып қоршап алады. ҰЗЫНБАЙ:—Шiрiген бай болса…

ҚЫСҚАБАЙ:—Тағы да там салады…

ҰЗЫНБАЙ:—Немене, олар көп қатын алмайды ма?

ҚЫСҚАБАЙ:—Олар көп қатын алса, шатасып қалады… Өзбек байыса… Өзбек байыса, егiн салады. Балалар бақшасын тегiн салады… Автомобиль зауытын салады… Әне, Сайд пен Тахир келе жатыр.Ташкенттегi достарымыз ше?

Ала шапан киген Сайд пен Тахир қазақ достарын қапсыра құшақтап, мауықтарын басқанша жiбермейдi… Сайд қалтасынан алма, Тахир портфелiнен жүзiм шығарып, достарына ұсынады.

САЙД:—Ташкеннiң алмасынан ауыз тиiңдер. Алматының алмасы құрттап кеткен, жесең жағыңда жетеуi жыбырлап жүредi…

ТАХИР:—(күлiмдеп) Мұны бiзде юзим дейдi, бас салмай, бiртiндеп үзiп жейдi… ҰЗЫНБАЙ:—Қалайсыңдар- е, сендердi сұмдық байып кеттi дейдi… САЙД:—Iшкенiмiз шай, нанға жағып жейтiнiмiз—май… Тек көңiлiмiз бай… ҚЫСҚАБАЙ:—Миллионер болсаңдар да, қалай жер басып жүрсiңдер?

САЙД:—Сонда қалай?

ҚЫСҚАБАЙ:—Бiздiң қазақ байыса аспанда ұшып жүредi, одан қалса, тендерден жеп, ақырында құсып жүредi…

ТАХИР:—(Қысқабайдың арқасынан қағып) Жо-жоқ, адал бейнет, түбi зейнет… Бiз Алматыдан жер алғанбыз. Зауыт саламыз.

ҰЗЫНБАЙ: (күлiп)— Осы сендер жерге “жерiк” екенсiңдер. Еш тоймайсыңдар… САЙД:—Жер емшектi емсең, еңсең көтерiледi… Айтпақшы, осы сендерде тiкұшақтар

неге құлай бередi?

ҚЫСҚАБАЙ:— Ұшқыштарымыз түнiмен түнгi клубтарда болады да, күндiз ұшып бара жатып, ұйықтап қала бередi…

ТАХИР:—Таң қаламын… Өздерiңде мұнай, сөйте тұрып, бензиндерiң қымбат… ҰЗЫНБАЙ:—Таңданып жүре бер. Бiз таң қалдыруға сұмдық шебермiз.                              Қымбат

машинемiзге Арзан бензин құйсақ “о, бейшара, ақшасын да қимайды”деп күледi… Сосын амал жоқ парламентте бензиндi қымбаттату жөнiнде қаулы қабылдады…

САЙД:—Осы қазақ қыздары неге кiндiктерiн көрсетiп жүредi? Таң қаламын да… ҰЗЫНБАЙ:—Сен де таңданып жүре бер. Кiм бiледi, бұзақылар аузы-мұрнын басып,

тұншықтыра бастаса, кiндiк арқылы демалады…

САЙД:—(таңданып) Ойебай, кiндiк арқылы да ауа жұтуға бола ма екен? ҚЫСҚАБАЙ:—Қалауын тапса, құлақ арқылы да ауа жұтуға болады.

ТАХИР: —Сендер театр алдында неғып тұрсыңдар? ҚЫСҚАБАЙ:—Жәй, ерiгiп тұрмыз…

ТАХИР:(құшақтап)—Хош, бауырлар,   бiз   ерiгiп   тұра   алмаймыз.   Секунд—   ақша

,минут—доллар!

Екеуi өзбек биiне билеп кете барады. Достар сыртынан тамсанып тұр. ҰЗЫНБАЙ:—Шiркiн, мен де шiрiген бай болсам…

ҚЫСҚАБАЙ:—Не iстер едiң? ҰЗЫНБАЙ:—Қатын алар едiм… ҚЫСҚАБАЙ:—Одан бетер шiрiп кетсең ше?

ҰЗЫНБАЙ: —Бiр жерден арзандау, оптом қатын алар едiм… ҚЫСҚАБАЙ:—Банкрот болып қалсаң ше?

ҰЗЫНБАЙ:—Жағыңа жетпiс жылан жұмыртқаласын! Банкрот болсам, қатындарымды құшақтап, жылар едiм…

ҚЫСҚАБАЙ:—Спектакльден кешiктiк… Әне, Табақбет шығып келедi, кетейiк бұл

жерден…

ҰЗЫНБАЙ:—Қазақ байыса, шетелге қашады, бiз үйiмiзге қашайық! Кеттiк! Екеуi екi жаққа қаша жөнеледi.