Туындылар ✍️

Баланы табу – қиын, жақсылыққа бастау – одан да қиын деп біл- ген қазақ халқы балаларды есейгенде Отанының, халқының азаматы

етіп тəрбиелеуде алуан түрлі айла-тəсіл қолданған. Тіпті, алғаш аяғын еркін басып, тілі толық шығып ойнай бастағанда, оларға «санамақ»,

«ханқыз» сияқты айтуға жеңіл, тапқырлық пен ақындыққа жетелейтін ойын түрлерін үйреткен.

Мысалы, «Санамақ» ойынында:

• Бір,


• Біздің үйге кір!


• Екі,


• Ет турайтын бəкі.


• Үш,


• Сені жықпақ күш.


• Төрт,


• Маңдайыма шерт!


• Бес,


• Майлы құлақ кес!


• Алты,


• Ата-баба салты.

• Жеті,


• Жел-боранның өті.


• Сегіз,


• Болсын серкең семіз.


• Тоғыз,


• Борсық жейді қоңыз.


• Он,


• Атаң киген тон.


• Он бір,


• Қонақ келсе қондыр!


• Он екі,


• Жаман – насыбай, темекі! –

деп еркін ұйқас, мəнді сөз саптауға жаттықтырса; ал «Хан-қыз» ойы- нында: ұшып жүрген бір хан қызды (ел қайда көшер) ұстап алып, оны саусағына қондырып:

• Ел қайда көшеді?

Суды қайдан ішеді? – деп бірнеше рет əндетеді де, хан-қыз саусақ- тарының басына барып қанатын ашып ұшуға айналған кезде:

• Қызым, қайда барасың?


• Көк жайлауға барамын.


• Көк жайлауда нең бар?


• Алтын буған тең бар.


• Дария-суды кім ішер?


• Шөлдеп барған шал ішер.


• Тұр, балақай, сəлем бер! –

деп өздері сұрау қойып, өздері жауап беріп, соңында, хан-қызды өз- дігінен ұшпаса үрлеп ұшырып жіберіп, «ел мына жаққа көшеді екен» деп шуылдап хан-қыздың соңынан қуа жөнеледі…

Бұл ойын балалардың ақыл-ойын дамытып, дүниені тануын мо- лайтып, кейбір зиянды əдеттерден алыс болуға баулып, үлкендерді, қарияларды құрметтеп, сəлем беру секілді кісілік жол-жосынды ұғындырады. Ең маңыздысы, балалардың жасампаздық қабілетін жоғары- латып, өмірге деген құштарлығын арттырып, жан сезімін байытады.