Өлеңдер ✍️

Оралмайтын дүниенің — аңсау бәрі,
Жанжақ түгел, дене жас, жан саудағы.
Арман-түлкі жыл сайын қайта түлеп,
Қарашаның қарына қанша аунады?!
Соны қуып бағам деп сонарлатып,
Қанша адастық сабылып, борандатып,
Өзің сөйтіп жүргенде, өзгелердің
Шаршағаны тағы да саған батып.
Сол түлкіні оп-оңай ұстағандар
Бұл жалғанда көрінер күшті адамдар.
Қақпан құрып алғанға мәз болады,
Атпен қуып, ауада ұшпағаңдар.
Жетпесең де, қуғанның өзі қандай,
Сол шабыста рахаттың көзі бардай,
Жеті мүшең құрыстан жазылар ма
Тақыр жерде таңынды созып алмай.
Соны білсем түспейді бағам менің,
Мен де бірдей әккілік бағар ма едім,
Соңғысына соқтырмай келе жатқан
Жақсы күнім, өкпем жоқ саған менің.
* * *
«Дұрыс емес сенікі!» — десең досқа,
Кететіндей өмірден есен босқа.
Адалдықты айтуға ауыз ұялшак,
Бүгінде жоқ ағайын, кеше қаста.
Бірге жетсең, біреуі жеткізбейтін
Қашағаны дүниенің, неше басқа.
* * *
Бәріміз де бір туған кісідейміз,
Бәріміз де бір үйдің ішіндейміз.
Татулыққа тартылғап ас тағамды
Ақақаулап алаңсыз ішіп-жейміз.
Бірге шығып жүреміз жолға тағы,
Басымызға жаудырып мол батаны,
Соның бәрі — тірліктің тартқан сыйы,
Соған кейде біреулер қол қатады.
«Өз үйінде өтірік айтқан оңбас»
Бәрінен де жаныма сол батады.
* * *
Талай жылдар дос болдым талайлармен,
Кей мінезге ақ көңіл қарайғанмен,
Соның бәрін кешпек боп зорланамын,
Әр күндермен кеңесіп, әр айлармен.
Уақыт шебер, әлі өзі-ақ түзетер деп,
Анық достың қадірі тез өтер деп,
Кеше айныған көңілі, жақсы жұртты
Бүгін тауып, қайтадан күзетер деп.
Ант ұстаймын, асығыс «кет» демеуге,
Соның бәрін кек тұтып, өкпелеуге,
Бірді тастап, бірімен дос болуға,
Өмір шіркін соншама көп пе менде?
* * *
Мен де сүйем баламды,
Мандайынан сипаймын,
Шаужайынан алам ба
Шауып жүрген бір тайдың.
Сонда да мен тым ерсі
Еркелеуін қолдаман.
Өмірдегі бір енші
Тағдыр берген ол маған.
Оны ысырап етуге,
Таусылмайтын дәулет жоқ.
Тәуекелге бекуге
Қаптап тұрған әулет жоқ.
Жинап сабыр дәтімді
Барымды сап баптауға,
Әке деген атымды
Жан ұшырам сақтауға.
* * *
Сырласудың несі айып,
Қосылмайды кім бұған,
Алтын жағаң қисайып,
Сынбай тұрып дулығаң?!
Сырласпадық көптен біз,
Келмей соған әліміз.
Қасаң тартып кеткенбіз
Қайыс болып жанымыз.
Өтіп жатыр күн талай
Шумағымен не түрлі
Жанымызды қымтамай
Суық ұрған секілді.
Сырласу бір адамның
Ең шабытты кезі ғой.
Одан туған адалдық —
Ақ тірліктің көзі ғой.
Жақсы, досым, кел бермен,
Кел қасыма, кел айық!
Жанымызды бір нұрмен
Жуып-шайып алайық!
* * *
Келе жатыр жас көктем,
Күн аспанда биіктеп,
Аман-есен қысты еткен
Етек-жеңін жиып көк.
Бәрі жайнап, жасарып
Келе жатыр бусанып,
Өзіміздің «Басарық»
Кір-кір мұздан босанып.
Асығады ылдиға
Алыс қалған кеп-кеше.
Асқар таудан құлдилап,
Асау толқын жеткенше...
* * *
Келді қыстың тұсы да,
Қош айтысып, қол былғар.
Қарағайдың ұшында
Құлауға тұр соңғы қар.
Тентек-ау, қыс, қош айтып,
Қалпыменен сәл тұрған,
Маған саусақ шошайтып,
Мәз болады антұрған!
Түсінбестен аң-таңмын,
Көңілімде сұрау көп.
Самайымды сипаймын:
«Не деп күлді мынау?» — деп.
Айналайын, жас ақын,
Кезің мынау тасатын,
Жан-жағыңа уыстап,
Жаһут, маржан шашатын.
Көзіңнен от шашырап,
Көк жиектен асатын,
Сусыныңа қар сұрап,
Жалыныңды басатын.
Ауызыңмен мұз шайнап,
Тістің бағын ашатын,
Үш төгіліп, үш қайнап,
Сонда да cay күш, қайрат
Күн-күн сайын қосатын.
«Алдағылар бар ғой деп,
Бәрі де өңкей нар ғой» — деп,
Жүре берме, үстіңе
Киіп алып тар көйлек.
«Махаббатым мынау — деп,
— Уылжып-ақ тұр-ау» — деп,
Жалаң қызық күйттеме,
Алда сенен сұрау көп.
Қайратыңды бейімде,
Шабытқа мін тұлпар! — деп,
Біз айтайық, кейінде
Келе жатқан жұрт бар — деп.
* * *
Жарым, жайнап қырға шық,
Жалықтырды баспана.
Дауысыңды сына шын,
Өлеңіңді тастама!
Жүгірші бір, ғұмырың
Самғағандай жол алып,
Баяғыдай бұрымың
Көк шалғында жоғалып.
Кеудеңде күн ұялап,
Самал сені жетелеп,
Тау беткейді қиялап,
Құралайдай жеке кет!
Алда жасыл гүл бақшаң,
Құмарыңды бас аунап.
Мен тұрайын қумастан,
Екі көзім жасаурап!
Сол қиырдан қол былғап,
Білек күнге асылсын!
Әлдеқайдан сыңғырлап
Күміс күлкің шашылсын!
Жаның жиі шарқ ұрып
Көнеруді жолатпа!
Жылда солай көктемде
Жіберейік шақырып,
Жастықты бір қонаққа!
* * *
«Бала деген сәні үйдің» —
Қол қоямын, бағынам.
Іңгәләған сәбидің
Даусын кейде сағынам.
Көп дыбысты қаланың
Қиындығы сол кейде,
Жас дауысы баланың
Құлағыңа келмейді.
Бойындағы бар жұпар
Неден алған десеңші,
Осыншама жан іңкәр
Heгe болған десеңші!!
Қойған жанды сиқырлап,
Неткен ғажап мына күш.
Көкірегіңнен тыпырлап
Жерге түскен қуаныш.—
Қолда тұрған жымыңдап
Осынау бір сәбидің
Көктемменен бір жұмбақ
Туыстығын танимын...
* * *
Үйдің іші оған бір
Жалпақ әлем секілді.
Таңертеңнен тынбай жүр
Жұмыс не түрлі.
Әр минуты әрекет,
Санап жүрген ол да жоқ.
Бітіп жатыр бәрі ептеп,
Бітіргені олжа боп.
Туындайды сан жұмыс,
Суынбайды қол босап.
Жамырайды барлық іс
Үй ішінде ол болса-ақ.
Шыр көбелек айналған
Тұрмыс деген - үй екен.
Күн ұзаққа ойналған
Өмір атты күй екен.
Шағынбастан ешкімге
Ауыр-ау деп бұл бәрі,
Ылғи қамқор кескінде
Қасыңа кеп тұрғаны.
Тек ішіңнен толғана
Солай болу тиіс — деп,
Үйің барын ойға ала,
Қоясың ғой жай ғана
Самайынан иіскеп!
* * *
Аты да тоқтар болар күн
Арқырап жүрген жігіттің,
Жарқырап күлсем мен әр күн
Арқасы болар тірліктің.
Жүргенде қазір аралап,
Туған жер жомарт бай төсін,
Жанымды менің жаралап
Жасыта беріп қайтесің.
Шығуға жақсы тілектен,
Ауырды тартар жар керек,
Кешірімді жүрекпен
Кешірімді жан керек.
Өйтпесең өліп кетермін,
Өлген соң бәрі жат болар.
Кешкеннің бәрі бекер күн,
Бекер де өткен сәт болар.
Сондықтан кезің сау берер
Көңіліңді мынау көл-көсір,
Жамандықты жау көрер,
Жақсылықпенен көңіл өсір.
Жалқауланып барамыз,
Оқымаймыз, білмейміз,
Тап-таза ғой жағамыз,
Жанымызбен кірлейміз.
«Мен былай деп едім», — ден
Жатқа айтпасаң жырынды,
«Ол былай деп еді», — деп
Айтатын жан құрыды.
Бет-бетіне көш айдап,
Өз кезінде ірі боп.
«Татымы жоқ, қойшы, әй!» -деп,
Сөз талғауға бірі жоқ.
Менде де бар бес кітап,
Онда да бар он кітап,
Бәрі кітап жазғасын
Кім кімді оқып оңдыртпақ?
Оқушыдан жазушы
Көп боп кеткен заманда,
Тоқ бәйгеден озушы
Жүйрік келер әмәнда!
* * *
Үнсіз үй де, мен де үнсіз
Жайлап өлең жазамын.
Неге шабыт өнімсіз
Өзімді-өзім қазамын?
Қаулап тұрған қасымда
Қауымым жоқ, жұртым жоқ.
Өз-өзімнен тасуға
Құлпымды ашар кілтім жоқ.
Қайран шабыт бусанып,
Қызып, терлеп алушы ем,
Отым шапшаң тұтанып,
Сонда алаңсыз жанушы ем.
Жазушы едім мен ылғи
Балалардың шуымен.
Домбыраның үнімен,
Бал шараптың буымен.
Содан ба еді жырымда
Дауыс басым болатын.
Өлең қаны шымырлап
Тамыры нық соғатын.
Жағдайым сай, қолайлы-ақ
Тыныш тұрмыс сәнімен.
Он толғанып, он ойлап,
Құр отырмын әлі мен...
* * *
Маржандай сөз жамбысын айға
айтушы ем,
Әлдилеп тіл ұшында ойнатушы ем,
Тәңірінің өзі жаққан шырағындай
Қараңғы жұрт көңілін жайнатушы ем.
Еркіндеп ен алқаға түсе қалып,
Жанымның дүр сілкініп шанын қағып,
Жетектеп талай көзді жөнелуші ем
Сағынған туысындай баурап алып.
Дейтін жұрт: «Ал осыған жүгінейік,
Ерейік, ентіккенше жүгірейік!»
Ер баққан, ер баптаған мәжілісте
Жоқ болсам, тұрған орным үңірейіп.
Сұлу қыз, көркем жігіт іздеп мені,
Қыс пен жаз өтуші ед күз, көктемі.
Көруші ед дәуренінің елшісіндей
Сән көркін көктен түскен түзеткелі.
Не себеп осыншама бал көңілге?
Сан шырақ мендей маздап жанды өмірде.
Болған соң жаным жомарт, жолым жарық
Орным сай ойын-тойдың бар жерінде.
Ешкімнің көргенім жоқ олжасын жеп,
Таныдым бар жақсыны жолдасым деп,
Көтердім жүрегімді баспалдақ қып
Адамның басы төмен болмасын деп.
Сан талай жақсылықта аталды атым,
Тым биік болмаса да атақ-даңқым.
Сенемін өмірімді етер ұзақ
Көл-көсір жұртқа шашқан махаббатым!
* * *
Көктем басы көрініп, март туғанда,
Оранғанда Алатау ақ тұманға,
Дайындала бастаймын өз-өзімнен
Көзім салып ілулі ер-тұрманға.
Көк даламен көсілтіп бір шабуға,
Шаршамастан араға күн салуға,
Туғaн жерді аралап ақ жұлдыздай,
Әлсін-әлсін шомылып нұр сағымға.
Сонда менің бойымнан жұпар есіп,
Шалқасынан ашылса қыруар есік,
Атпен кіріп, амандық айтып шықсам
Кез болды — деп қонатын қырға көшіп