Сатиралық ертегі: Алда әкпар

Бұрынғы заманда бір Алда әкпар деген жаңылысқыш адам болған екен. Оның бір қатынынан басқа еш нәрсесі жоқ екен. Бір күні қатыны Алда әкпарға:
– Базардан ет алып кел, – депті. Алда әкпар қанша алып келейін десе, қатыны:
– Дансер-Пансер ет алып кел, – депті.
Алда әкпар қалтасын қолына ұстап алып, дансер-пансер есімнен шықпасын деп, «Дансер-пансер, дансер, пансер», – деп, кетіп бара жатып, қырманын көтерейін деп жатқан бір байдың адамдарының үстінен шығыпты. Байдың адамдарының қасына барып та, «Дансер- пансерін» қоймапты. Сонда байдың адамдары ұстап алып, өлгенше ұрыпты.
– Енді не дейін? – десе, «Шашқа береке», – депті. «Шашқа береке, шашқа береке», – деп, кетіп бара жатса, бір таз басының шашын іскекпен жұлып, азаптанып отыр екен. Жанынан өтіп бара жатып, «Шашқа береке» деп, кетіп бара жатса, таз ұстап алып, өлгенше ұрыпты.
– Енді не дейін? – деп сұраса, таз:
– Бірің қалмай қырыл, – депті.
– Мақұл, болмаса, – деп, «Бірің қалмай, бәрің қырыл, бірің қалмай, бәрің қырыл», – деп, жүріп кетіпті.
– Бірің қалмай, бәрің қырыл, – деп кетіп бара жатса, бір жерде бір байдың баласы өліп, жұрт көміп жатыр екен. Қасына барып, көмгенін көре тұрып, «Бірің қалмай, бәрің қырыл», – дей беріпті. Сонда жаңағы адамдар «Мына атаңның ауызы... баласы не дейді?» – деп, бәрі жабылып, ұстап алып, әбден ұрыпты.
– Енді не дейін? – деп, Алда әкпар сұраса:
– Бауырым-ай, бауырым-ай де, – депті.
Алда әкпар «бауырым-ай» деп бара жатса, бір бай жаңғыз баласының тойын қылып жатқан екен. Бір жанынан Алда әкпар де барып, «Бауырым-ай, бауырым-ай» дей беріпті. Бай:
– Мынау атаңа нәлет не дейді? Жаңғыз баламның қызығын көремін деп қуанышты той қылып жатсам, бауырым-айлап келеді, – деп, жігіттеріне өлгенше ұрғызыпты.
– Енді не дейін? – деп, Алда әкпар соны сұрапты. Бай айтты:
– Бір қолыңды сырнай, бір қолыңды керней қылып жүріңдер, – депті.
– Мақұл, болмаса, – деп, Алда әкпар бір қолын сырнай, бір қолын керней қылып, кетіп бара жатса, алдынан бір қаз пыр етіп, ұшты да кетіпті.
Бір байғұс мерген неше күннен бері аңдып жүріп, жаңа атайын деп тұрған жерінен қазды ұшырып жібергеніне мергеннің ашуы келіп, сопыны өлгенше ұрыпты.
– Енді не қылайын? – деп сопы сұраса, – Бұғып жүрмейсің бе? – депті.
– Мақұл, болмаса, – деп, бұқпалап кетіп бара жатып, бір егіншінің қауынына кіріп кетіпті. Егінші байғұс неше күннен бері қауындарын ұрлатып, бүгін аңдып отыр екен. Ұстап алып, өлгенше ұрыпты.
– Енді қайдан жүрейін? – деп сопы сұраса,
– Ұры болмасаң, басыңды көтеріп жүрмейсің бе? – депті.
– Мақұл, болмаса, – деп, басын аспанға көтеріп бара жатып, бөз тоқып отырған бөзшінің бөзін көкірегіне салып алып, үзіп кетіпті. Бөзші ұстап алып, өлгенше ұрыпты.
– Енді қандай қылып жүрейін? – деп сопы сұрапты. Бөзші:
– Жерге қарап жүр, – депті.
– Мақұл, – деп, жерге қарап жүріп отырып, қасаптың қасына барып, әйелдің айтқан дансер-пансер есінен шығып, жерге қарай беріпті. Сол жердегі адамдар:
– Бұл байғұс ақшасын жоғалтып қойған шығар, – деп, олар да жерді аяғымен шұқылап қарап жүріп, біреуінің аяғы балшыққа кіріп кетіпті.
– Ақшасының да атасына нәлет, өзінің де атасына нәлет, кебісімнің ішіне дансер-пансер балшық кіріп кетті, – дегенде Алда әкпар сопы «Таптың, таптың» деп, қасапқа барып, дансер-пансер ет алып, үйіне қарай жүріп кетіпті. Сопы үйіне барғанша кеш болып, түн жарымнан ауып қалыпты. Қатыны бір жас жігітпен ойнас екен. Ойнас байымен екеуі ойнап жатқан екен. Сопы екенін танып, таныса да, есікті ашқысы келмей, «Кімсің?» – депті. Сопы:
– Мен ғой, – депті. Қатыны:
– Менің кім? Атыңды айт, – депті. Сопы атын айтайын десе, аты есінен шығып, не дерін білмей, «Менмін, менмін», – дей беріпті.
– Атыңды айтпасаң, ашпаймын, – деп, есікті ашпапты.
Сопы ақыр ашпайтынын біліп, қасында бір мешіт бар екен, соған кіріп жатыпты, таң атқан кезде мешіттің молдасы азан айтқалы келеді. Дәрет алып, басына сәлдесін орап алып, ертеңгі намазға «Алда әкпар, алда әкпар» деген кезде молданы ұстап, «Сен әулие екенсің, менім атымды білдің», – деп, молданы ертіп алып, үйіне барады. Үйіне барып, қатынына:
– Етті ас, молда жеп кетсін, – дейді. Қатыны «Мақұл» деп, етті асады. Қатыны сопыға айтады:
– Әзір ет піседі, сіз барып, таудан арша алып келіңіз, – дейді.
– Жақсы, – деп, сопы тауға кетеді. Сопы кеткесін сопының қатыны бір үлкен тас қайрақты майлай береді. Мешіттің молдасы сұрайды:
– Мұны не қыласың? – деп. Қатын айтады:
– Сопыңыздың әдеті құрысын, үйге келген адамның көтіне тығады, – дейді. Молда тұра қашады. Қатын үндемей қала береді. Бір уақытта сопы келеді.
– Ет пісті ме? – деп сұрайды. Қатыны айтады:
– Жаңағы ертіп келген адамың сорпасына дейін қоймастан алып кетті, – дейді. Сопы қатынына айтады:
– Бір нан бер, тым болмаса, сорпасына бір батырып жеп қалайын, – деп. Қатыны бір нан береді. Сопы жүгіріп келе жатып, қараса, мешіттің молдасы бара жатыр. Сопы арқасынан айқайлайды.
– Тым болмаса, бір батырып алайын, – деп, мешіттің молдасы онан бетер қашады, менің көтіме тас қайрақ тығамын дейді, – деп. Сол бойымен екеуі бірін-бірі қуып кетеді. Үйінде қатынымен ойнас байы екеуі етті жеп қояды.
Сөйтіп, аңқау сопыны қатыны бір алдаған екен дейді.