Алкмеон Кротондық (б. д. д. VI ғасырдың сонында, V ғасырдың басында өмір сүрген) — морфологияның, оның ішінде анатомияның ғылым ретінде қалыптасып дамуына және оның грек терминологиясының (атауларының) қалыпгасуына үлкен үлес қосқан көне Грекия ғүламасы. Алкмеон адамзат тарихында бірінші болып ғылыми анатомиянын негізін қалаған ғалым, дәрігер, философ, Кротондық медицина мектебінің өкілі. Ол жануарларды ғылыми мақсатта алғаш рет сойып зерттеп, дене мүшелерінің жануарлар организміндегі маңызы туралы сол заманға сай терең мағыналы ғылыми тұжырымдар жасаған. .....

Амебоциттер — амеба тәрізді жалған аяқтары арқылы қозғалатын, адам мен омыртқалы жануарлар лейкоциттеріне сәйкес келетін, омыртқасыз жануарлар қанының түссіз жасушалары[1]; омыртқасыздар қанының түссіз жасаушалары. Олар бөтен денелерді ұстап алып қорытады ағзаны зиянды заттардан қорғайды. Амебоциттер қызметі жағынан адамды қоса алғанда барлық омыртқалылардың лейкоциттеріне ұқсайды

.....

Амитоз (amitosis; гр. а — жоқ; гр. mitos — жіп) - бөліну кезінде жасуша ядросында күрделі өзгерістер жүрмейтін жасуша бөлінуінің сирек кездесетін түрі. Амитоздық бөліну кезінде жасуша хромосомалары көрінбейді және беліну ұршығы түзілмейді. Алдымен ядро, соңынан цитоплазма бөлініп, бір аналық клеткадан бірнеше жас клеткалар пайда болады. Адам мен жануарлар организмдерінде амитоздың үш: генеративті, дегенеративті және реактивті түрлері кездеседі. Генеративті амитоз нәтижесінде пайда болған жас жасушалар, қалыпты жағдайда, бөлінуден кейін одан әрі қарай митоз арқылы белініп көбейе береді. Реактивті амитоз — адам мен жануарлар организмдеріне кездейсоқ факторлардың эсер етуі нәтижесінде, мысалы, жарақаттану ошақтарында байқалады. Жарақаттанған ұлпа жасушалары жедел реактивті амитоз арқылы бөлініп, жазылғаннан кейін, ұлпа жасушалары одан әрі митоз арқылы бөліне береді. Дегенеративті амитоз ұлпа жасушаларында тіршілік тоқтап, оларда ыдырау процесі басталған кезінде байқалады .....

Амнион (гр. amnion — сулы қабық, қағанақ) — адам мен қағанақты омыртқалы жануарлар ұрығын (құрсақтағы шарананы, іштегі төлді, жұмыртқадағы балапанды) сыртынан тікелей қаптап жатқан жұқа қабырғалы, қуысы қағанақ сұйығына толған, пішіні көпіршікке ұқсас ішкі ұрық қабығы. Амнион екі қабаттан: тұлғалық қатпар нәтижесінде пайда болған, ұрықтантыс эктодермадан жетілген ішкі қабаттан жөне ұрықтантыс мезодермадан дамитын сыртқы қабаттан тұрады. Ол қуысындағы ұрық денесімен кіндік арқылы байланысып жатады .....

Амнион сұйығы — қағанақтың ішкі бетіндегі эктодерма жасушалары бөлетін сұйық (қағанақ сүйығы). Амнион қуысындағы қағанақ сұйығы ұрықтың толық дамып өсуіне қолайлы жағдай тудыратын сулы орта. Ол ұрықты кеуіп қалудан, әртүрлі механикалық соққылардан сақтап, қорғаныс ортасының қызметін атқарады, ұрықтың қозғалуына қолайлы жағдай тудырады. Құрсақтағы шарана мен іштегі тел туардан бұрын, балапан жұмыртқаны тесіп шығар алдындағы соңғы күндері, олар қағанақ сұйығын жүтып қоректік зат ретінде пайдаланады. Оның қорытылмаған қалдығынан жаңа туған нәресте қағы мен жас телдер тоңғағы және балапанның бірінші саңырығы пайда болады. Қағанақ қуысының сұйыққа толуына сәйкес, ұрық ұрықтантыс мүшелермен тек кіндік арқылы ғана байланыста болады .....

морфты зат (гр. а — жоқ; гр. morphe — пішін, форма; гр. substantia — зат) — борпылдақ дәнекер ұлпасы жасушалары мен талшықтарының аралықтарын толтырып тұратын, атқаратын қызметіне сәйкес қоймалжындығы өзгеріп отыратын гел тәрізді іркілдек пішінсіз масса[1]. Әртүрлі мүшелердегі борпылдақ дәнекер ұлпасы жасушааралық тірі затындағы негізгі аморфты заттың мөлшері мен химиялық құрамы сол ұлпаның қызметі мен жағдайына байланысты ұдайы өзгеріп отырады. Негізгі аморфты зат — гликозаминдігликандардан, протеиндігликандардан, гликопротеидтерден, судан жөне түрлі бейорганикалық тұздардан түрады. Бұлардың ішінде аморфты зат қүрамының негізін сульфаттанбаған гликозаминдігликандардың күрделіполимерлі түрі - гиалурон қышқылы құрайды. Бұл қышқылдың ұзын тармақталған полимерлі тізбегі әртүрлі бағытта иіліп, аралықтарында ұяшықтары мен өзектері болатын молекулалық тор жасайды. .....

Ампулалық бездер (glandulae ampullares; лат. glandula — без, лат. ampulla — ампула, қампима) — еркек жануарлар шәует жолының несепжыныс өзегіне ашылар алдындағы ампула тәрізді қампиып кеңейген бөлігі қабырғасында кездесетін бездер. Ампулалық бездер құрылысы жағынан тарамдалған көпіршікше-түтікше бездерге жатады. Қабандар мен еркек мысық тұқымдастары шәует жолдарының төменгі бөліктері, басқа жануарлардағыдай, қампиып кеңеймейді. Бірақ, олардың қабырғаларында да ампулалық бездер болады. Бұл бездердің сөлі қоректік заттарға бай болып келеді. Сондықтан, шәуетке араласқан без сөлі сперматозоидтар үшін қосымша қоректік орта қызметін атқарады. .....

Амфибластула (гр. amphi — екі түрлі, қостүрлі; гр. bios — тіршілік; гр. blastos — ескін) — біржасушалы ұрық — зиготаның бөлшектенуі нәтижесінде түзілетін, пішіні шар тәрізді, ішкі қуысы сұйыққа толған қосмекенді жануарлар эмбриогенезінің алғашқы даму сатысындағы ұрығы. Амфибластуланың жоғарғы анимальды полюсі майда бластомерлерден (микромерлерден), ал төменгі вегетативті полюсі — цитоплазмасы сарыуызға бай ірі бластомерлерден (макромерлерден) тұрады. Амфибластуланың қуысы (бластоцель) анимальды полюске қарай ығыса орналасады. Ал оның қабырғасы (бластодерма) бірнеше қабат бластомерлерден тұрады. Бұл бластомерлердің көпқабатты бластодермаға айналуы — тангенциальды ( бластомерлер бөлшектенуінің зиготаның сыртқы бетіне параллельді бірнеше қабатқа жүруі) бөлшектену арқылы жүреді .....

Анаболия (гр. ἀναβολή — көтеру, көтерілу) — организмде немесе оның мүшелерінде эмбриондық дамудың соңғы сатыларында пайда болатын құрылымдық өзгерістер. Бүл құрылымдық өзгерістер организмге, оның есеюі кезінде түрақты белгілер ретінде беріледі. Анаболия — филэмбриогенездің бір түрі. Филэмбриогенез теориясын А.Н. Северцов ашқан .....

Анаген (anagenus, көне грекше: ana - қайтадан, кері көне грекше: γένεση) - шығу) - жануарлардың тері түктері өсу айналымының (циклінщ) кезеңі. Анаген баданасының эпителиоцитгері митоздық бөліну жолымен белсенді көбейіп, тері түктерінің жедел өсуіне ықпалын тигізеді. Анаген — жануарлардың мезгілдік түлеуінен кейінгі жаңа тері түктерінің өсу кезеңі.....